Η Αντράγουρος η Βαρβαρα

Η Βαρβάρα γαρή άμα ντο γαρή, αντράγουρος , επέμ'νεν chέρα πολλά χρόνα εμκαικά.
Ο κορωνέας ο Σάββας, ο άντρας ατ'ς, από ενωρίς επέζεψεν την ζωήν με την αΐκ'σαν την γαρήν ατ' και εδέβεν πλαν «εν τόπω χλοερώ, ένθα ...». Αέτσ' πα η Βαρβάρα εφορτώθεν ούλα τα δουλείας τ' οσπιτί', τη μαντρί', τοι χωραφιών ... για να τερεί την κιαντήν ατ'ς και τα τρία τα παιδία ντ' εφέκεν ατεν ο οκνέας ο άντρας ατ'ς.
Η Βαρβάρα άντζα εύρεν δουλείαν σ' εκείνεν κιοράν. Όλα εποίνεν ατα ασ' αγούρτς καλλίων και αβαράσα πα καμίαν 'κ' επεμείνεν. Άναυα ντο έτον εργατικέσσα, έτον και γουζωτέσσα, τάρσενα και τατσούζαινα. Ούλ', γαρήδες και αγούρ', απέσ' σο χωρίον εζέλευαν ατεν. Πάντα εκράτ'νεν έναν τσουπούχ' σο χέρ' και το έναν σα δύο 'κ' εφέρ'νεν όντες εποίναν ατεν αδικίαν,,
Ο γουρουχτσής τη χωρί' που εποίν'νεν τον υδρονομέαν απέσ' σον κάμπον, σα ποτιστικά χωράφα, έλλαζεν κ' επέλλαζεν το νερόν σοι χωραφιών τα παράνα για να μη αφήν' κανείναν χωρέτεν αδικεμένον.
 Άμα, ο γουρουχτσής, όντες έρχουσον σο πότιμαν τη χωράφι' τη Βαρβάρας εναξά χιλαλία εποίν'νεν το πότιμαν. Αγληγορετά και απαγκέσ', για να αρτουρεύ' νερόν για τ' εκείνου τ' ανθρώπ'ς που είχαν χωράφα σο γιάν' τη χωραφί' τη Βαρβάρας. Αέτσ' πα ετέρ'νες τα φυτά τ' εκεινέτερων να παίρ'νε τ' απάν' ατουν και τη Βαρβάρας να στέκ'νε τσιρεσίζικα.
Μίαν δεύτερον, η Βαρβάρα εσέβεν σην ιδέαν για το πουσλούγ' ντ' εποίνεν ατεν ο γορουχτσής.
Έναν μεσημέρ', που ο κάμπον έτον έρημος ασ' ανθρώπ'ς, παίρ' σο χέρ' έναν γάίμ' γουζουλτσούχ' τσουπούχ' και σίτα μουρδουλίζ' βλάστη μίας, χοβλία κι άμον ταϊλάχς, πάει στέκ' και ελέπ' με τ' σμμάτα τ'ς ντ' άγνον πότιμαν ευτάει ο γουρουχτσής.
 Ασ' έναν ατός ευτάει το ψευτοπότιμαν τη χωραφί' τη Βαρβάρας κι ασ' άλλο στοχεύ' ολό(γ)ερα, γιαμ' τσατεύ' ένα πελάν αναχάπαρα με το να μη λογαράζ το έλαμαν τη Βαρβάρας. Αλλομίαν, σίτα σ'κών' το κιφάλ'ν ατ', ελέπ' σ' άλλ' την άκραν τη χωραφί', ασ' ορμίν ' απέσ' να εβγαίν' η Βαρβάρα με το δαβρίν σο χέρ'. Κι άμον το ατλαεύ' ο ποπάς τα ταφία., ατλαεύ' κι ατέ, αγληγορετά, τα παράνα και σίτα ανασκάφτ', γιανασεύ' και στέκ'.
Ο γουρουχτσής, ασ' σο φόγον ατ', πού πατεί 'κ' ηξέρ'. Ερχίνεσεν γάλα γάλα να σα(β)ουσεύ' κ' επεκεί εδέκεν α'. 
Η Βαρβάρα εποίκεν να ρούζ' αποπίσ' ατ', άμα τα ποδάρα τ'ς 'κ' έκ'σαν ατεν. Εστάθεν τίκια με το τσιτ' ρουγμένον σην γούλαν ατ'ς και τ' ομμάτα καρτσαλωμένα ας σην γουζήν ατ'ς,. ελάιξεν το τσουπούχ' σην αέραν κ' ετσάιξεν δυνατά. «Νέπε γούρουχτση να γ ... εσύ αν 'κι γ ... εγώ. Εστά και τέρεν. Άμα, ο γουρουχτσής, άμον χοζανί' αλεπός, ετάζεψεν.

Κιλκις

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ:
έχεσετεν κ' εφέκετ' ατα ση μέσ' απέσ' = μεταφ. τα χαραμίσατε,
εκείνος τηνάν θέλτς = εκείνος τον οποίο θέλεις,
αντράγουρος = αντρογυναίκα,
πολλά χρόνα έμκαικσ (έμπρκαικά) = προ πολλού,
επέζεψεν = βαρέθηκε (ρ. πεζεύω),
κορωνέας = δύστυχος,
εδέβεν πλαν = έφυγε (πέθανε),
κιαντή = εαυτός,
οκνέας = τεμπέλης,
άντζα(χ) = μόλις,
ασ' αγούρτς = από τους άνδρες,
αβαράσα = χασομέρισσα, αργόσχολη
 άναυα = εκτός (άνευ),
γουζωτέσσα = νευρική,
τάρσαινα = ανάποδη,
ε(γ)ίλευεν = δίσταζε (ρ. γιλεύω),
τσουπούχ' = βέργα,
τ' έναν σα δύο 'κ' εφέρνεν = χωρίς δεύτερη κουβέντα,
γουρουχτσής =αγροφύλακας,
παράνα = βαθουλωτές αράδες,
χιλαλία = με εσκεμμένα μειωμένη επιμέλεια,
αρτουρεύ' = περισσεύει (ρ. αρτουρεύω),
γουζουλτσούχ' = βέργα από κρανιά,
τσιρεσίζ'κα = καχεκτικά,
πουσλούχ' = πουστιά,
γαΐμ' = δυνατό,
μουρδουλίζ' = μουρμουρίζει, ψιθυρίζει (ρ. μουρδουλίζω),
χοβλία = με ορμή.
ταϊλάχ'ς = άνθρωπος με ανεμίζουσα κελεμπία,
τσατεύ' = συναντάει (ρ. τσατεύω),
ατλαεύ' = δρασκελίζει (ρ. ατλαεύω),
γιανασεύ' και στέκ'=όπου νά είναι πλησιάζει (ρ. γιανασεύω),
γάλια γάλια = σιγά σιγά,
σα(β)ουσεύ' = απομακρύνεται από φόβο (ρ. σα(β)ου σεύω),
εδέκεν α(το) = το έβαλε στα πόδια (ρ. δίω και δίγω και δούγω, αόρ. εδέκα και εδώκα),
να ρούζ' αποπίσ' ατ' = να τον κυνηγήσει,
τίκια = στητά,
καρτσαλωμένα = γουρλωμένα (ρ. καρτσαλώνω),
γουζή = θυμός,
ετάζεψεν - έφυγε με ταχύτητα τάζου (τάζος = λεπτοκαμωμένο, ψηλοπόδαρο, ταχύτατο κυνηγόσκυλο),
χοζανί' αλεπός = αλεπού με χρωματική προσαρμογή σε οργωμένο χωράφι

Αναστάσιος I. Αγαθαγγέλου
Π. Γυναικόκαστρο Κιλκίς
 ΠΗΓΗ: Ποντιακη Εστία