Οι χοροί των
Ποντίων — και όχι μόνον — μοιάζουν με το αμφιπρόσωπο του Ιανού1.
Διπλή έχουν την έκφραση. Άλλα δείχνουν και άλλα φανερώνουν, άλλα χορεύουν και
άλλα πρεσβεύουν.
Αποτελεί γνώρισμα
των Ποντίων η συμβολική προέκταση λόγων και έργων, γιαυτό και ολόκληρη η λαϊκή
παράδοση κοσμείται από στοιχεία που άλλα λένε και άλλα εννοούν. Οι παρομοιώσεις
και οι συσχετισμοί ακολουθούν και ως τις πιο ασήμαντες περιγραφές.
Ίσως γιαυτό μέθυσαν
και μεθούν οι Πόντιοι με τους κυκλοτερούς παραδοσιακούς χορούς τους. Έζησαν και
ζουν με το τραγούδι στο στόμα και τον χορό στα πόδια, και δεν είναι λίγες οι φορές που ξέχασαν τη
γλώσσα, ζώντας με αλλοεθνείς και αλλόθρησκους.
Την παράδοσή τους,
όμως, ποτέ δεν την ξέχασαν. Το παράδειγμα των Ελλήνων της Μαύρης Θάλασσας, μια
πρώτη απόδειξη. Δεν γνωρίζουν τη γλώσσα, ενώ κατέχουν όλα της παράδοσης τα
μυστικά.
Την γλώσσα την
ελληνική εξέχασαν ...
Το μόνο που τους
έμεινε προγονικό
ήταν μια ελληνική
γιορτή ...2
Ο χορός λειτούργησε
σαν ενωτικό μέσο — κρατώ τη χούφτα του διπλανού και αναρριγώ. Βρίσκουν θαλπωρή
οι φόβοι και οι ανησυχίες μου και υποθάλπονται οι ελπίδες μου.3
Ο χορός επενέργησε
σαν αγωγός, σαν δίαυλος επικοινωνίας και κατάφερε να μεταφέρει το απώτερο
παρελθόν στο παρόν, το αύριο στο σήμερα. Μαζί με το τραγούδι, συνετέλεσε στο να
μην αποκοπεί ο λαός από τις ρίζες του.
«Με τ' άρματα στα
πόδια»4, νίκησε τις όποιες — χίλιες αντιξοότητες, συνέτριψε τις
κακοήθειες των αυτοχθόνων απέναντι στους ξεριζωμένους της Μικρασιατικής Καταστροφής
και κατέκτησε τον θαυμασμό των Πανελλήνων.
«Κληρονομιές» του
Ποντιακού Ελληνισμού αποτελούν οι χοροί του και ο λόγος δεν είναι αυθαίρετος.
Ογδόντα εννέα
χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή (1922), αξίζει να ανακληθεί στη μνήμη
ένας από τους κρεμασμένους στην Αμάσεια του Πόντου. Παραμονή της «δια της
αγχόνης» εκτέλεσής του και λίγο πριν οδηγηθεί στον θάνατο, γράφει ο Ματθαίος
Κωφίδης στην αγαπημένη του γυναίκα, την Αγλαΐα: «Τα παιδιά
ας χορέψουν και ας τραγουδήσουν»!
Ανάμεσα στους
απαγχονισθέντες και ο δεκαεφτάχρονος μαθητής του γυμνασίου του κολέγιου «Ανατόλια» της Μερζιφούντας Συμεών Ανανιάδης, αθλητής και
πρωταθλητής. Με δεκαέξι μετάλλια στο στήθος τον παρουσιάζει η φωτογραφία του,
που διασώθηκε.
Τον άδικο θάνατο
του τίμησαν οι Πόντιοι σιωπηρά και αθόρυβα μέχρι σήμερα, με χορούς κυκλοτερούς και συμβολικούς, με τραγούδια
απέθαντα και συνθηματικά. Με αυτά ανατράφηκαν οι πανελλήνιοι Πόντιοι
πρωταθλητές, οι κατοπινοί ολυμπιονίκες, άνδρες και γυναίκες.
Με αυτούς και
άλλους πολλούς οδηγήθηκε η Ελλάδα στην Ολυμπιάδα του 2004. Με το τραγούδι, ως
φλόγα στα χείλη, και τον χορό, ως υποβολέα συμβολισμού, με τη μέθοδο των
«προσεκτικών προσαρμογών» υπηρετούμε το «ελληνικός». Γιατί η Ρωμανία άνθος έν’' ανθεί και φέρει κι άλλο.
Νόρα Κωνσταντινίδου
Εκπαιδευτικός — συγγραφέας.
Γεννήθηκε στην
Καπαρτίγκα, παραλιακή πόλη στην Αζοφική Θάλασσα (Εύξεινος Πόντος).
Διαμένει στη Δράμα.
Διαμένει στη Δράμα.
Σημειώσεις Σύνταξης
1. Θεός των Ρωμαίων που τον παρίσταναν με το πρόσωπο
να έχει δύο όψεις, μία καλή και την άλλη κακή.
2 Από το ποίημα του
Κωνσταντίνου Π. Καβάφη «Ποσειδωνιάται», εμπνευσμένο από μια πληροφορία του Αθήναιου. Εάν γίνει
μια — ποιητική αδεία — αντικατάσταση του «Ποσειδωνιάται» με το «Τιφλιδιώτες»,
θα διαπιστωθεί πως ο Ελληνισμός, σε Ανατολή και Δύση, στις απέραντες κοινότητες
του κόσμου, κράτησε την παράδοσή του, τον χορό και το τραγούδι, ζωντανή.
3 Και υποθάλπτονται =
τρέφονται, εξάπτονται
4.Νάχω στα πόδια τ' άρματα, τον ταμπουρά στο χέρι
... Στίχοι του Άγγελου
Σικελιανού από τα χορικά: «Ο θάνατος του Διγενή Ακρίτα».
