ΑΡΙΘΜΟΣ ΤΩΝ ΦΟΝΕΥΘΕΝΤΩΝ ΣΤΗ ΣΜΥΡΝΗ

Πόσοι σφάγηκαν μέσα στη Σμύρνη και στα προάστια και τα χωριά της; Είναι αδύνατο να κάνει κανείς οιαν­δήποτε εκτίμηση εντελώς επιτυχή, οι προσπάθειες όμως υπερβολικής ελαττώσεως του σχετικού αριθμού κατ' ανά­γκην προδίνει έλλειψη αξιοπιστίας.

Επίσημες στατιστικές αναβιβάζουν τους Αρμένιους κατοίκους της Σμύρνης σε είκοσι πέντε χιλιάδες και είναι βέβαιο ότι το μεγαλύτερο μέρος των ανδρών της Κοινότητας αυτής σκοτώθηκαν, χωρίς να υπολογίσουμε τις γυ­ναίκες και τα κορίτσια, καθώς και πολυάριθμους Έλληνες. 

Μια έκθεση ανταποκριτού προς την London Daily Chronicle από 18 Σεπτεμβρίου 1922 λέγει: «Ο χαμηλότερος υπολογισμός των ψυχών πού χάθηκαν και πού ανα­κοίνωσαν οι πρόσφυγες καθορίζει το σύνολο των σε εκατόν είκοσι χιλιάδες».

Το Πρακτορείο Reuter, σε μια ανταπόκριση της ίδιας ημέρας κάμνει την εξής διαπίστωση: «Από καμμιά απ' τις εκθέσεις δεν είναι δυνατό να δώσει κανείς ακριβείς αριθμούς για τα θύματα, κατά πασαν όμως πιθανότητα πρέ­πει αυτά να υπερβαίνουν τις εκατό χιλιάδες».

Ο κ. Roy Treloar, ανταποκριτής της εφημερίδας, είχε τηλεγραφήσει τα εξής:* «Ο Νουρεδδήν Πασάς άρχισε ένα συστηματικό ανθρωποκυνήγι εναντίον των Αρμενίων, οι όποιοι συγκεντρώθηκαν σε ομάδες ανά εκατό, οδη­γήθηκαν στο Διοικητήριο (Konak) και φονεύθηκαν».

Ο ανταποκριτής των Τάϊμς του Λονδίνου τηλεγραφούσε: «Οι σκοτωμοί γίνονταν συστηματικά. Τούρκοι τα­κτικοί στρατιώτες και άτακτοι, όπως μας διηγήθηκαν, μάζευαν απ' τους δρόμους ανθρώπους πού φαίνονταν πλού­σιοι και αφού τους ξεγύμνωναν, τους σκότωναν κατά ομάδες. Πολλοί Χριστιανοί, πού είχαν καταφύγει στις εκ­κλησίες, κάηκαν μέσα σ' αυτές, στις όποιες έβαλαν οι Τούρκοι φωτιά».

Ο κ. Otis Swift, ανταποκριτής του «Βήματος του Σικάγου», επισκέφθηκε τα Ελληνικά νησιά, στα οποία είχαν μεταφερθεί πρόσφυγες με ατμόπλοια πού είχαν πάει για την διάσωση τους και είδε πολλά θύματα της τραγωδίας, πού οι διηγήσεις τους και το είδος των τραυμάτων τους παρείχαν πρόσθετη μαρτυρία για τη θηριωδία των Τούρ­κων. 

Ιδού μια μικρή περικοπή απ' την έκθεση του κ. Swift:

«Τα Νοσοκομεία των Ελληνικών νησιών είναι γεμάτα από ανθρώπους πού είχαν ξυλοκοπηθεί απ' τους Τούρ­κους. Σε ένα Νοσοκομείο της Χίου είδα ένα παιδί πού ζούσε ακόμα, αν και είχε πυροβοληθεί στο πρόσωπο από ένα στρατιώτη, πού είχε σκοτώσει τον πατέρα του και βιάσει τη μητέρα του. Στο ίδιο Νοσοκομείο υπήρχε μια οι­κογένεια έξη ορφανών Αρμενίων. Ένα νήπιο τεσσάρων ετών της οικογενείας αυτής είχε ξυλοκοπηθεί με τον υπο­κόπανο τουφεκιού, γιατί δεν είχαν βρεθεί χρήματα ραμμένα μέσα στα ρούχα του».

Είναι αναμφισβήτητο ότι πολλές χιλιάδες απ' τους ανυπεράσπιστους κατοίκους της Σμύρνης και της περιοχής της σκοτώθηκαν απ' τους Τούρκους.

Στον αριθμό εκείνων πού σκοτώθηκαν πραγματικά κατά τις ημέρες της σφαγής πρέπει να προστεθούν οι Έλ­ληνες πού χάθηκαν μετά τον εκτοπισμό τους, οι άνθρωποι πού πέθαναν μέσα στις φλόγες η σκοτώθηκαν από την κατάρρευση τοίχων, εκείνοι πού εξέπνευσαν πάνω στην προκυμαία και όλοι εκείνοι πού υπέκυψαν έκτοτε από στερήσεις η κακώσεις η από θλίψη.

 Η έκταση της καταστροφής μπορεί να διαπιστωθεί από το μέγεθος του έργου περιθάλψεως πού διενεργήθηκε από τότε και απ' τα τεράστια ποσά πού μαζεύτηκαν ιδιαίτερα στην Αμερική για τη συντήρηση των χηρών και ορφανών.

Η έκθεση πού ακολουθεί είναι του κ. Charles V. Vickery, Γενικού Γραμματέως της Περιθάλψεως Εγγύς Ανα­τολής (Near East Relief) 5η Λεωφόρος, αριθ. 151, Νέα Υόρκη:

«Έχοντας υπ' όψη το χρηματικό ποσό πού έχει δαπανηθεί για περίθαλψη, θέλω να πω ότι σχετικά με την Πε­ρίθαλψη της Εγγύς Ανατολής το συνολικό ποσό χρημάτων και τροφίμων πού συνεισέφερε ο Αμερικανικός λαός έχει ανέλθει κατά προσέγγιση σε ενενήντα πέντε εκατομμύρια δολάρια. 

Από ότι γνωρίζω δεν υπάρχουν στατι­στικές διαθέσιμες για τα ποσά πού έχουν ξοδευθεί από άλλες χώρες. Εκείνη πού συνεισέφερε τα ποιό μεγάλα ποσά υπήρξε βέβαια η Αγγλία, δεν έχουμε όμως καθόλου σχετικά στοιχεία εδώ στο Γραφείο μας.

«Σχετικά με το δεύτερο ερώτημα σας για το πόσα χρήματα χρειάζονται ακόμα, θα έλεγα ότι είναι τρομερά δύσκολο να δώσει κανείς μιαν αξιόπιστη απάντηση σ' αυτό, γιατί υπάρχουν τόσο πολλοί αβέβαιοι παράγοντες μέ­σα στο πρόβλημα, πράγμα πού εσείς το ξέρετε πολύ καλά. 

Όσον αφορά στη Near East Relief, το πρόγραμμα μας θα έπρεπε να περιορισθεί πολύ γρήγορα υστέρα από ένα η δυο χρόνια και η Εκτελεστική Επιτροπή επήρε οριστική απόφαση «επί τω τέλει» να γίνει ένα είδος συντονισμού η συγχωνεύσεως των Πρακτορείων Εγγύς Ανατολής, αφού περάσουν πέντε χρόνια η και νωρίτερα ει δυνατόν. Η απόφαση αυτή πάρθηκε πριν από εννέα μήνες περίπου.

«Η Near Hast Relief Θα χρειασθεί τέσσερα εκατομμύρια δολάρια περίπου το χρόνο για τα δυο προσεχή έτη εάν μπορεί κανείς να στηριχθεί στις σημερινές ενδείξεις».

Μια απ' τις σημαντικότερες εκθέσεις σχετικά με την πυρκαγιά είναι εκείνη του Αίδεσ. Charles Dobson, Άγ­γλου ιερέως της Σμύρνης και μιας Επιτροπής σημαινόντων Άγγλων, κατοίκων της περιοχής, στους οποίους περι­λαμβάνονται και οι Άγγλοι ιερείς του Βουρνόβα και του Μπουτζα.

 Η έκθεση αυτή επιρρίπτει την ευθύνη της φωτιάς επάνω στους Τούρκους «των οποίων φανατικά στοιχεία, ενθαρρυνθέντα απ' την άδεια της τριήμερης λεηλασί­ας, έκαψαν την πόλη με την ελπίδα ότι έτσι θα απομάκρυναν οριστικά τα μη Μουσουλμανικά και μη Ιουδαϊκά στοιχεία». 

Μια τέτοια έκθεση από μια τέτοια πηγή, δεν αφήνει αμφιβολία σχετικά με το γεγονός ότι η Σμύρνη κά­ηκε απ' τους Τούρκους, μολονότι οι κύριοι πού αναφέραμε παραπάνω, δεν έλαβαν υπ' όψη το περιστατικό ότι η πόλη ήταν τότε κάτω απ' τον απόλυτο έλεγχο των Κεμαλικών στρατευμάτων και ότι πάρα πολλοί μάρτυρες είδαν τακτικούς στρατιώτες του Τουρκικού στρατού, με στολή, να βάζουν φωτιές. 

Σχετικά μ' όλα αυτά επιβάλλεται να πούμε ότι η παραπάνω έκθεση αναφέρει και περιστατικά μεγαλύτερης θηριωδίας από κείνα πού εγώ έχω εκθέσει, τα οποία όμως παραλείπω να παραθέσω.**

* Την 20ή Σεπτεμβρίου 1922.

** Ολόκληρη την έκθεση μπορεί  να την βρεί κανείς στη Gibraltar Diocesan Gazette, Αριθ. 2, Τόμος 6, του Νοεμβρί­ου του 1922.

GEORGE HORTON

Προξένου και Γενικού Προξένου των Ήνωμ. Πολιτειών

 στην Εγγύς Ανατολή επί τριάντα χρόνια.