Τραπεζούντα- Trabzon

Η ιστορική πρωτεύουσα του Πόντου χτισμένη σε ανοιχτό όρμο στις νοτιοανατολικές ακτές της Μαύρης θάλασσας και στους βόρειους πρόποδες των Ποντιακών Άλπεων.

 Ιδρύθηκε το 756 π.Χ. ως εμπορι­κός σταθμός της Σινώπης και γνώρισε μεγάλη ακμή έως την κατάκτηση της από τους Ρωμαίους. Η πόλη διατηρεί έως τις μέρες μας τον μεσαιωνικό χαρακτήρα της, αφού διατηρού­νται μεγάλα τμήματα από τα τείχη και το ανάκτορο των με­γάλων Κομνηνών. Διασώζονται, επίσης, αρκετές βυζαντι­νές εκκλησίες, οι οποίες έχουν μετατραπεί σε τζαμιά.

 Η εντυ­πωσιακή και καλά διατηρημένη εκκλησία της Αγίας Σοφίας (βασιλική με τρούλο με θαυμάσιες τοιχογραφίες του 13ου αιώνα) βρίσκεται σε ύψωμα στα δυτικά της πόλης και δε­σπόζει στη θάλασσα. Από τα ωραιότερα μνημεία της αποτε­λεί το μαυσωλείο της Γκιουλμπαχάρ, συζύγου του σουλτά­νου Βαγιαζίτ (1481-1512).

Τραπεζουντα

Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φρά­γκους (1204) δημιουργήθηκε στον Πόντο το κράτος των Κομνηνών με κέντρο την πόλη, γνωστό και ως Αυτοκρα­τορία της Τραπεζούντας. Όταν ο Δαυίδ Κομνηνός παρέ­δωσε στον Μωάμεθ Β' την Τραπεζούντα (1461), το τελευ­ταίο έρεισμα του βυζαντινού Ελληνισμού κατέρρευσε και ο αριθμός των κατοίκων της άλλοτε ακμαίας πόλης περιο­ρίστηκε στους 3.000.

Ο πληθυσμός επέστρεψε με βραδείς ρυθμούς στη διάρ­κεια της οθωμανικής περιόδου. Στα μέσα του 19ου αιώ­να ήταν η μεγαλύτερη σε πληθυσμό πόλη του Πόντου και ως έδρα βιλαετιού διέθετε όλες τις σχετικές υπηρεσίες.

Στην πόλη, σημαντικότατο κέντρο διαμετακομιστικού εμπορίου, διατηρούσαν προξενεία τα κυριότερα κράτη της Ευρώπης και υπήρχαν γραφεία όλων των ατμοπλοϊ­κών εταιρειών. Λειτουργούσαν δε τέσσερα αλληλοδιδα­κτικά σχολεία, δύο παρθεναγωγεία και ελληνική σχολή (Φροντιστήριον).

Ο 19ος αιώνας υπήρξε περίοδος εντυπωσιακής ανάπτυ­ξης για την Τραπεζούντα στους τομείς της οικονομίας, της θρησκείας, της εκπαίδευσης και της κοινοτικής οργάνω­σης.

Τραπεζούντα 1890-Φροντιστήριο

Στη συνοικία του Αγίου Γρηγορίου, μια από τις εννέα της πόλης, βρισκόταν το περίφημο «Φροντιστήριον της Τραπεζούντος», το οποίο ίδρυσε το 1682 ο Σεβαστός Κυμινήτης.

 Υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα εκπαιδευτή­ρια του μικρασιατικού Ελληνισμού και σύμβολο της πνευ­ματικής ακτινοβολίας της Τραπεζούντας. Η πόλη είχε θέ­ατρο, τρεις κινηματογράφους και η ελληνική κοινότητα διέθετε πλήθος κοινωνικών οργανώσεων και συλλόγων.

 Στις αρχές του 20ού αιώνα ο πληθυσμός υπολογίζεται γύ­ρω στους 50.000 (15.00 Έλληνες, 4.000 Αρμένιοι, 600 Ευρωπαίοι, κ.ά. και οι υπόλοιποι Τούρκοι).

Σύμφωνα με τον μητροπολίτη Χρύσανθο, στα 1913, η Τραπεζούντα εί­χε 6.720 οικογένειες, από τις οποίες οι 3.500 ήταν τουρ­κικές και οι 2.500 ελληνικές.

Ήταν έδρα της ομώνυμης μη­τρόπολης και είχε 10 ορθόδοξες εκκλησίες. Γύρω από την πόλη υπήρχαν 25 προάστια και χωριά - θέρετρα κατοικούμενα, κυρίως, από Έλληνες. Στη διάρκεια του Α' Πα­γκοσμίου Πολέμου, το 1916, η πόλη καταλήφθηκε για δύο, σχεδόν, χρόνια από τον ρωσικό στρατό.