Σε χαλεπους καιρους διεκδικησαν την ανεξαρτησια τους απο το τουρκικο κρατος και οργανωσαν ηρωϊκο ανταρτικο που καταθορυβησε τους Τουρκους.
Ειναι γνωστα επισης, τα πολιτιστικα επιτευγματα στον τομεα των Γραμματων , των Επιστημων , της Παιδειας , της τεχνης κ.ά.
Η Μικρασιατικη Καταστροφη και η Ανταλλαγη των πληθυσμων ηρθε σαν αποκορυφωμα μιας πολυχρονης και συστηματικης Γενοκτονιας και για τον Ποντο, που ειχε περιπου 350.000 θυματα.
Οι Ποντιοι- οπως κι ολοι οι προσφυγες- μαζεψαν τα ερειπια της περιουσιας και της ψυχης τους, εσφιξαν τα δοντια και ηρθαν στην ,αστοργη τοτε για τους προσφυγες, Μανα Ελλαδα.
Ριζωσαν εδω, δουλεψαν σκληρα και προσφεραν πολλα τοσο στην οικονομια, οσο και στον πολιτισμο.Ισως περισσοτερο απο τους αλλους προσφυγες- κραταν ακομα μια δικαιολογημενη περηφανεια και μια αξιοζηλευτη αγωνιστικοτητα ως σημερα.
Και διατηρουν με πολυ σεβασμο πολλα απο τα ηθη και τα εθιμα τους , τους χορους και τα τραγουδια τους, την αγαπη τους προς τα γραμματα και την αισιοδοξια του χαρακτηρα τους.
Και την αρχαιοελληνικη διαλεκτο τους , που την κρατουν- σχεδον μονο αυτοι- ακομα ζωντανη.
Προκειται για ενα πληθωρικο σε στοιχειο και ογκο τομο, που εγραψε ο καθηγητης του ΑΠΘ Ευσταθιος Πελαγιδης πολυ γνωστος απο την πολυετη εργασια και μεγαλη προσφορα του στη δευτεροβαθμια εκπαιδευση αλλα και απο τη συγγραφικη και κοινωνικη τουδραση.
