Η Αμάσεια του Στράβωνα και του μαρτυρίου

Ο μεγάλος γεωγράφος Στράβων, που περιό­δευσε και περιέγραψε κατά τον 2ο αιώνα μ. Χ. όλες τις ελληνικές περιοχές, καταγόταν από την Αμάσεια, την πόλη που είναι χτισμένη στις όχθες του Ίρη ποταμού, κάτω από τους βράχους, όπου εί­ναι λαξευμένοι οι τάφοι των βασιλέων της, και από τα τείχη της παλιάς πόλης, που έχουν απομείνει και που προκαλούν τον θαυμασμό αλλά και το δέος στον σύγχρονο επισκέπτη.
 Όλα ερείπια και καπνισμένα από φωτιές... Στη σκέψη έρχεται το θρηνητικό τραγούδι για το χαμό μιας άλλης περιοχής του Πόντου, από τους Τούρκους πάντα: «Εκάεν και το Τσάμπασι, επέμ'ναν τα τουβάρια...».

Πολλές από τις παλιές κα­τοικίες, με το παραδοσιακό χτίσιμο της ξυλοδεσιάς, παρα­μένουν σχεδόν ανέπαφες από τον χρόνο και τους ανθρώπους. Δίπλα τους ο ποταμός Ίρης κυ­λάει τα αργιλώδη κοκκινωπά νερά του.

Αυτή η πόλη των 56.000 περίπου κατοίκων σήμερα, ήταν το 302 π. Χ. η πρωτεύουσα των βασιλέων του Πόντου Μιθριδατών. Ο Μιθριδάτης Α', Πέρσης στην καταγωγή, με μάνα Ελληνίδα, καθιέρωσε ως επίση­μη γλώσσα του κράτους του την ελληνική και διέδωσε τον ελληνικό πολιτισμό. Μετά από πολλούς πολέμους με τους Ρωμαίους, οι Μιθριδάτες υπέκυψαν στους νέους κατακτητές και το κράτος τους διαλύθηκε από τον Ρωμαίο στρατηγό Πομπήιο, το 66 π. Χ.

Η Αμάσεια, όμως, είναι συνδεμένη και με τις τραγικότερες στιγμές της νεότερης ιστορίας του ελληνι­σμού. Στην πόλη αυτή συγκροτήθηκαν και λειτούρ­γησαν το 1921 τα λεγόμενα Δικαστήρια Ανεξαρτησί­ας, τα οποία, με συνοπτικές διαδικασίες, οδήγησαν τον ανθό του ελληνισμού του Πόντου στην αγχόνη, που είχε στηθεί στην πλατεία της Αμάσειας. Στην πλατεία αυτή υπάρχει σήμερα ο ανδριάντας του Μουσταφά Κεμάλ.

Στα γράμματά τους προς τις γυναίκες τους, οι δύο μελλοθάνατοι Ματθαίος Κωφίδης, βουλευτής Τραπεζούντας στο οθωμανικό κοινοβούλιο, και Αλέξανδρος Ακριτίδης, μεγαλέμπορος της Τραπε­ζούντας, μιλούν για τις τελευταίες τους στιγμές, λίγο  πριν οδηγηθούν στην αγχόνη, μαζί με δεκάδες άλ­λους Έλληνες, στις 21 Σεπτεμβρίου (νέο ημερολό­γιο) 1921.

 Η επιστολή του Ματθαίου Κωφίδη, έχει ως εξής:

15/28 Σεπτεμβρίου 1921 φυλακαί Τιμαρχανέ Αμασείας

Φιλτάτη Ουρανία

Χθες ημέραν της Σταυροπροσκυνήσεως επαρουσιάσθην εις το δικαστήριον Ιστικλάλ, καμίαν ελπίδα δεν έχω πλέον, σήμερον θα δοθή η απόφασις η οποία βεβαίως θα είναι καταδικαστική, σας αφήνω υγείαν και τις την προστασίαν του Παναγάθου περιττά τα πολλά λόγια, θάρρος και εγκαρτέρησις και ελπίς επί Κύριον, δια να ημπορέσης το κατά δύναμιν να σηκώσης το βαρύ φορτίον σου.

Σας γλυκοφιλώ όλους 

Ο Ματθαίος σου

Ο Αλέξανδρος Ακριτίδης έγραψε στη γυναίκα του:

1921 7βρ 5 Κυριακή

Γλυκυτάτη μου Κλειώ

Σήμερον ετελέσθη εν τη φυλακή λειτουργία και εκοινωνήσαμε όλοι, περί τους 100 από διάφορα μέρη. 

Έχει αποφασισθεί ο δια της κρεμάλας θάνατος. Αύριον θα πηγαίνουν οι 60, μεταξύ αυτών οι 5 Τραπεζούντιοι και θα γίνει ο δι' αγχόνης θάνατος.

Την Τρίτη δεν θα είμεθα εν ζωή, ο θεός να μας αξιώ­σει τους ουρανούς, και σε σας να δώσει ευλογίαν και υπομονήν και άλλο κακόν να μη δοκιμάσητε.

Όταν θα μάθετε το λυπηρόν γεγονός να μη χαλά­σετε τον κόσμον, να έχετε υπομονή. Τα παιδιά ας παίξουν και ας χορέψουν. Ας σε βλέπω να κανονίσης όλα όπως ξέρεις εσύ.

Ο αγαπητός μου Θεόδωρος ας αναλαμβάνει πα­τρικά καθήκοντα και να μην αδικήσει κανένα από τα παιδιά, τον Γέργον να τελειώσει το σχολείον και να γίνει καλός πολίτης.

 Τον Γιάννην ας τον έχει μαζί του στη δουλειά. Από τα μικρά, τον Παναγιώτη να στείλεις στο σχολείο, την Βαλεντίνην να την μάθης ραπτικήν. Την Φωφών να μη χωρίζεσαι ενόσω ζεις.

Εις τον Στάθιον τας ευχάς μου και την υποχρέωσιν όπως χωρίς αμοιβήν διεκπεραιώσει όλας τας οικογε­νειακός μας υποθέσεις που θα του αναθέσητε.

Ο παπά Συμεών ας με μνημονεύσει ενόσω ζη. Να δώσης 5 λίρες στην Φιλόπτωχον, 5 λίρες στην Μέριμναν, 5 λίρες στου Λυκαστή το σχολείον. Και ας με συγχωρέσουν όλοι οι αδελφοί μου, οι νυφάδες και όλοι οι συγγενείς και φίλοι.

Αντίο, βαίνω προς τον πατέρα και συγχωρήσατε μου.

                          

      ο υμέτερος

                                                              Αλ. Γ. Ακριτίδης

Αφροδίτη Παπαδοπουλου-Τελιδου