Η Συνθήκη των Σεβρών και οι σύμμαχοι μας

Διαβάζοντας κανείς με προσοχή την ιστορία, διαπιστώνει ότι πολ­λές καταστάσεις που είχαν διαμορφωθεί στο παρελθόν επικρα­τούν εκ νέου, παρά το γεγονός ότι έχει παρέλθει αρκετός χρόνος.

Οι Έλληνες πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία, τη Θράκη και τον Πόντο, που εγκαταστάθηκαν στη Βόρεια Ελλάδα, θα πρέπει να θυμούνται ή να αφηγήθηκαν στα παιδιά τους την εγκατάλειψή τους από τους συμμάχους, σε κρίσιμες στιγμές.

Μετά τον A’ παγκόσμιο πόλεμο και την άνευ όρων παράδοση της Βουλγαρίας, της Τουρκίας, της Αυστροουγγαρίας και της Γερμανίας, υπογράφηκε στις 10 Αυγούστου 1920 η Συνθήκη των Σεβρών, που για την Ελλάδα προέβλεπε τα εξής:

Η Σμύρνη και το βιλαέτι του Αϊδινίου θα είχαν για πέντε χρόνια ελληνική διοίκηση, υπό την ψιλή κυριαρχία του σουλτάνου. Η ορι­στική τύχη τους θα καθοριζόταν μετά την πενταετία, με δημοψήφι­σμα μεταξύ των κατοίκων της περιοχής.

Η Ανατολική Θράκη, ως τη γραμμή της Τσατάλτζας, θα ενσωμα­τωνόταν στην ελληνική επικράτεια.

Δίνονταν στην Ελλάδα όλα τα νησιά του Αιγαίου, μαζί με την Ίμβρο και την Τένεδο. Η Ιταλία θα παραχωρούσε στην Ελλάδα τα Δωδεκάνησα, εκτός από τη Ρόδο. Αν, όμως, η Αγγλία έδινε την Κύ­προ στην Ελλάδα, θα άφηνε ελεύθερο τον πληθυσμό της Ρόδου να αποφασίσει για την τύχη του. Το σχετικό δημοψήφισμα δεν θα ήταν δυνατόν να διεξαχθεί πριν περάσουν δεκαπέντε χρόνια από την υπο­γραφή της Συνθήκης των Σεβρών.

10 Αυγούστου 1920. Τούρκος διπλωμάτης υπογράφει τη Συνθήκη των Σεβρών

Με την υπογραφή της Συνθήκης αυτής, η Τουρκία έχανε τα τέσ­σερα πέμπτα των εδαφών της. Πρωθυπουργός της Ελλάδας ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ενώ ο βασιλιάς Κωνσταντίνος είχε υποχρε­ωθεί να εγκαταλείψει τη χώρα. Βασιλιάς ήταν τώρα ένας από τους γιους του, ο Αλέξανδρος, τον οποίο αποδέχονταν και οι βενιζελικοί και οι αντιβενιζελικοί, δηλαδή οι οπαδοί του Κωνσταντίνου.

Ο διχασμός, όμως, δεν άφησε την Ελλάδα να διατηρήσει αυτά που απέκτησε με τόσους κόπους. Ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βε­νιζέλος, ενώ βρισκόταν στο σταθμό της Λυών, για να επιβιβαστεί στο τρένο που θα τον έφερνε στην Ελλάδα, δέχθηκε επίθεση από δύο αξιωματικούς, που ανήκαν στη φανατική βασιλόφρονα παράταξη. Οι σφαίρες τον τραυμάτισαν στο χέρι και στον ώμο. Όταν έγινε γνωστό το γεγονός στην Αθήνα, βενιζελικοί στρατιωτικοί δολοφόνησαν τον αγωνιστή, διπλωμάτη και πολιτικό Ίωνα Δραγούμη.

Ο δολοφονηθείς ήταν αξιόλογος πνευματικός άνθρωπος, φανατικός δημοτικιστής και πατριώτης, που δεν δίστασε να έλθει σε αντίθε­ση με την πολιτική παράταξή του, υποστηρίζοντας πως η Ελλάδα έπρεπε να δεχθεί τους όρους της «Αντάντ» και να λάβει μέρος στον πόλεμο που κήρυξαν τα μέλη της.

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος απεφάσισε τη διεξαγωγή εκλογών, αλλά απέτυχε. Την επομένη άρχισε να γράφεται η αρχή του τέλους ενός ονείρου. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος επανήλθε και όλη η Ευρώπη βρή­κε την ευκαιρία να στραφεί κατά της Ελλάδας.

Ο Ουίνστον Τσόρτσιλ γράφει σε ένα από τα βιβλία του: «Η επάνοδος του Κωνσταντίνου διέλυσε όλους τους συμμαχικούς δεσμούς με την Ελλάδα και ακύρωσε όλες τις υποχρεώσεις, εκτός από τις νομικές. Με τον Βενιζέλο είχαμε αναλάβει πολλές δεσμεύσεις, αλλά με τον Κωνσταντίνο καμία. Μετά την πρώτη κατάπληξη, αίσθημα ανακούφισης έγινε έκδηλο στους ηγετικούς κύκλους. Δεν υπήρχε πια η ανάγκη να ακολουθούμε αντιτουρκική πολιτική».

 Αλλά και για τις τρεις άλλες Μεγάλες Δυνάμεις, τη Γαλλία, τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ιταλία, η Συνθήκη των Σεβρών ήταν αντίθετη προς τα συμφέροντα τους. Με την επάνοδο του  Κωνσταντίνου, τους δόθηκε μια μοναδική ευκαιρία να απαλλαγούν από κάθε δέσμευση.

Κυνικότατα, ο πρωθυπουργός της Γαλλίας Κλεμανσό, που ο Βενιζέ­λος τον θεωρούσε φίλο της Ελλάδας, δήλωσε: “Αποφασίσαμε να περιο­ρίσουμε την Τουρκία, όχι, όμως, για να κάνουμε μεγάλη την Ελλάδα”.

Στο μεταξύ, ο ελληνικός στρατός βρισκόταν στη Μικρά Ασία. Ο σουλτάνος δεν είχε καμία δύναμη και τα πάντα ρυθμίζονταν από τον Μουσταφά Κεμάλ. Το σχέδιο του Βενιζέλου προέβλεπε την κατάλη­ψη ενός μεγάλου τμήματος της Μικράς Ασίας και τη διατήρησή του, που δεν ήταν δύσκολη.

 Ο Κωνσταντίνος και οι άσχετοι σύμβουλοι του ήθελαν να καταλάβουν την Άγκυρα. Έτσι, ο στρατός μας βρέθη­κε στην κόλαση της Αλμυράς Ερήμου και αποδεκατίστηκε. Για μια ακόμη φορά η Ελλάδα είχε μείνει μόνη.

 Νίκος Βουργουντζής

 δημοσιογράφος και συγγραφέας, 
πρώην δι­ευθυντής της εφημερίδας «Μακεδονία»