Δύσκολη πορεία προς την Τσάλκα

Η Τσάλκα απέχει από την Τιφλίδα γύρω στα 92 χιλιόμετρα. Ο δρόμος είναι κατεστραμμέ­νος και το λεωφορείο από την Ελλάδα δεν μπορεί να φτάσει εκεί. Μοναδική λύση η ενοικίαση ενός τοπικού λεωφορείου 32 θέσεων ή η χρησιμοποίηση επιβατικών IX. Η διάρκεια της διαδρομής για την Τσάλκα είναι περίπου δυο ώρες.

Στη διαδρομή επάνω, η κωμόπολη Μαγαλίσι, που την κατοικούν γύρω στα 4.000 άτομα. Οι τουρκόφωνοι Ελληνοπόντιοι κάτοικοι είναι γύρω στους εξακόσιους. Έχουν εκκλησία και δεκατάξιο σχολείο.

Μετά είναι η Ιμέρα, με 400 κατοίκους, που είναι όλοι Ελληνοπόντιοι, καταγόμενοι από την Ιμέρα του Πόντου. Έχουν εκκλησία και τετρατάξιο σχολείο. Οι όχθες του ποτα­μού, λίγο μακρύτερα, είναι εντελώς κάθετες, λες και κάποιος τις έκοψε Παπαδοπούλου έτσι. Εκεί δεσπόζει στην περιοχή  ένα εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου, που έχει δίπλα μια αχλαδιά, γεμάτη με κορδέλες και μαντήλια, τάματα πιστών. Στις 4 Μαΐου και στις 16 Σεπτεμβρίου, με το παλαιό ημερολόγιο, γίνεται εδώ μεγάλο πανηγύρι.

Η Τσάλκα χτισμένη πάνω σε οροπέδιο

Η Τσάλκα είναι χτισμένη πάνω σε ένα οροπέδιο, ύψους 1.500 μέτρων περίπου. Οι αγελάδες, σε κοπά­δια, βόσκουν στις πλαγιές. Η περιοχή είναι σαν εκεί­νη του Λαγκαδά Θεσσαλονίκης, και περιλαμβάνει 44 χωριά. Οι κάτοικοι ασχολούνται με την κτηνοτροφία και τη γεωργία. Είναι ονομαστές σε όλη τη Γεωργία οι πατάτες της Τσάλκας. Είναι όπως του Νευροκοπίου Δράμας, του Πολύμυλου Κοζάνης και των Λειβαδίων Αξιούπολης.. Έχει, επίσης, ονομαστό εργοστάσιο κεραμοποιίας.

Στην είσοδο της Τσάλκας ένα μικρό ποτάμι, με μια στενή γέφυρα. Αμέσως μετά μπαίνει κανείς στο κέντρο, όπου εντυπωσιάζει τον επισκέπτη ένας τε­ράστιος ανδριάντας του Στάλιν. 

Η προτομή στήθηκε με πρωτοβουλία του Έλληνα μελετητή Θεοχάρη Κεσίδη απο την Τσάλκα

Μετά από το πάρ­κο, μια προτομή του αρχαίου Έλληνα φιλόσοφου Αριστοτέλη, με περίγυρο στολισμένο με ελληνικό μαίανδρο. Δίπλα είναι το δημαρχείο, που διαθέτει αίθουσα διαλέξεων 350 θέσεων. Εκεί έγινε η υπο­δοχή. Μέσα στην αίθουσα ήταν γύρω στα ογδόντα άτομα, μαζί με τους εκδρομείς και αυτούς που τους συνόδευαν από την Τιφλίδα.

Προσκύνημα στους ελληνικούς ναούς

Ο ναός της Παναγίας στην Τσάλκα

Μετά οι εκδρομείς προσκύνησαν, έψαλαν και άναψαν κερί στον ναό της Παναγίας, που χτίστη­κε το 1911. Υπάρχει και άλλος ναός παλαιότερος, που είναι χτισμένος με πέτρα. 

Η Άννα Θεοφύλακτου προσέφερε ένα κέντημα για την Αγία Τράπεζα και άλλα κεντήματα για την εκκλησία, ενώ η Μαίρη Στεργιάδου προσέφερε εικόνα της Παναγίας Σουμελά και του Αγίου Ευγενίου, πολιούχου της Τραπεζούντας.

Οι εκδρομείς επισκέπτονται στη συνέχεια την τεχνη­τή λίμνη και το φράγμα του υδροηλεκτρικού σταθμού, που κατασκευάστηκε το 1937. Το νερό το έφεραν από διάφορες πηγές, σχηματίζοντας ολόκληρο ποτάμι, που πέρασε στην περιοχή με τούνελ εφτά χιλιομέτρων. Από εκεί τροφοδοτείται με ρεύμα όλη η περιοχή της Τσάλκας και η Τιφλίδα.

Στην Τσάλκα εκδιδόταν από το 1989 έως το 1990 η τοπική εφημερίδα «Ο δρόμος του Λένιν». Ήταν τετρασέλιδη, ημερήσια, με τιράζ 4.300 φύλλων. Είχε στήλες στην ελληνική γλώσσα για τους Έλληνες της περιοχής.

Κάτοικοι και σχολεία στην Τσάλκα

Η Τσάλκα έχει τέσσερα δεκατάξια σχολεία και δι­ετή επαγγελματική σχολή. Διευθυντής ήταν ο Δημή­τρης Τσαμουρίεφ (Τσαμουρίδης). Ένα ποσοστό 8% ως 10% από τους νέους της Τσάλκας σπουδάζει σε πανεπιστημιακές σχολές. 

Από τα 44 χωριά, στα 27 οι Ελληνοπόντιοι μιλούν την τουρκική γλώσσα και στα πέντε μιλούν ποντιακά. Οι ποντιόφωνοι Έλληνες κα­τοικούν στα χωριά Σάντα (800 κάτοικοι), Κουμπάτι (1.200 κάτοικοι), Χαραπά (500 κάτοικοι, Ταρσούν (100 κάτοικοι) και Ίμερα.

Όλα τα χωριά έχουν εκ­κλησίες και σχολεία. Από τους 56.000 κατοίκους της Τσάλκας, οι 37.000 περίπου είναι Έλληνες (γύρω στο 65%). Μετά το έτος 1970 σημειώθηκε εσωτερική με­τανάστευση.

Το 1989, ο Σάββας Κακουλίδης ίδρυσε, μαζί με άλλους, τον πρώτο ποντιακό σύλλογο στην περιοχή Τσάλκας, ο οποίος μέσα σε δύο μήνες απέκτησε 700 περίπου μέλη. Τα πρώτα δύο χρόνια ήταν πρόεδρος ο Σάββας Κακουλίδης.

Στην Τσάλκα ήρθαν οι πρώτοι Έλληνες κάτοικοι από τον Πόντο το 1856. Προέρχονται από τις περι­οχές της Σάντας, της Αργυρούπολης, της Ίμερας, της Ματσούκας και του Καρς. Υπάρχουν εκεί και 13 χωριά αρμενικά, τέσσερα τουρκικά (μουσουλμάνοι) και ένα γεωργιανό. Τα σπίτια είναι χτισμένα με πέτρα και ξύλο και διαθέτουν αυλές.

Κοντά στον ποταμό Κράμι, φιλοξένησαν τους εκδρο­μείς σε ένα κέντρο. Ένα τραπέζι στρωμένο πλούσια, με ψάρια, διάφορα κρέατα, πίτες, ποτά άφθονα και νερό κρυστάλλινο που κάνει τους κατοίκους αιωνόβιους. 

Η Μαίρη Στεργιάδου, μιλώντας εκ μέρους της «Μέρι­μνας» και όλων, ευχαρίστησε για την υποδοχή και τη συγκινητική φιλοξενία. «Την αγάπη που μας δείξατε», είπε, «θα τη μεταφέρουμε στην Ελλάδα. Θα βοηθή­σουμε, όσο μπορούμε, ανάλογα με τις δυνάμεις μας, όσους έρθουν στην Ελλάδα, αλλά και όσους μείνουν εδώ. Στη συνέχεια προσέφερε ορισμένα δώρα, κυρίως για τα παιδιά. Η Μαρία Λαυρεντιάδου προσέφερε παι­δικά ρούχα.

Τα μέλη του Δ. Σ. της «Μέριμνας» επισκέφθηκαν τον εκπρόσωπο του Πατριάρχη Γεωργίας Ηλία του 2ου και οι άλλοι έκαναν βόλτα στην Τιφλίδα.

 Αφροδίτη Παπαδοπούλου - Τελίδου

Εκπαιδευτικός

Επί πολλά χρόνια Πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλόγου 

Γυναικών Πανοράματος

"Αποστολή της Μέριμνας το 1990"