Οι πρώτες λογοτεχνικές προσπάθειες

Μετά την κλασική αρχαιότητα, οπό­τε οι Έλληνες του Πόντου θήτευσαν επιτυχώς στην τραγωδία και ιδίως στην κωμωδία, πέρασε μακρύ χρονικό διά­στημα χωρίς καμία σημαντική - τουλά­χιστον από ό,τι γνωρίζουμε - ενασχό­ληση των Ποντίων με τη λογοτεχνία.

Φαλμεράιερ

Για τα βυζαντινά χρόνια, ο Γερμανός ιστορικός Γιάκομπ Φίλιπ Φαλμεράιερ θεωρεί ότι στην αυτοκρατορία της Τραπεζούντας δεν αναπτύχθηκε κανέ­να είδος λογοτεχνίας και γενικά ότι οι άνθρωποι έτρεχαν στον ιππόδρομο ή στις λεμβομαχίες, χωρίς να νοιάζονται για την ανάπτυξη του πνεύματος.

Στα πρώτα μεταβυζαντινά χρόνια εμφανίζεται ο Ελευθέριος ο Τραπεζούντιος, του οποίου οι σχετικά πρωτόλειοι στίχοι, θυμίζουν πολύ τα ποιήμα­τα του Κωνσταντίνου Καβάφη.

Κάτι που δεν γνώριζε, προφανώς, ο Φαλμεράιερ είναι ότι τον 14ο αιώνα, στην Τραπεζούντα οργανώνονταν ποι­ητικοί αγώνες, κατά τους οποίους τα βραβευμένα ποιήματα γίνονταν τρα­γούδια και κυκλοφορούσαν σε ολόκλη­ρο τον Πόντο. Τη σχετική πληροφορία δίνει ο Βυζαντινός Ανδρέας Λιβαδηνός στο ετήσιο ημερολόγιο του.

Αυτό το μεγάλο χρονικό διάστη­μα επώνυμης λογοτεχνικής απραξίας έχει, οπωσδήποτε, να παρουσιάσει τον πλούτο των δημοτικών τραγουδιών και διηγήσεων, συνήθως πολύ όμορφων παραμυθιών, που, χωρίς να γραφούν, μεταδίδονταν προφορικά από τη μια γενιά στην άλλη και έφτασαν μέχρι τις μέρες μας, κυρίως στην ποντιακή δι­άλεκτο, στην οποία μπορεί κανείς να χαρεί την ομορφιά τους.

Μέσα στις προσπάθειες συγγραφής της ιστορίας των Ποντίων, που επι­χειρούν γνωστοί λόγιοι του Πόντου, όπως ο Περικλής Τριανταφυλλίδης, ο Σάββας Ιωαννίδης, ο Ιωάννης Παρχαρίδης, αποκαλύπτεται η ποντιακή πεζογραφία, που λόγω της ομορφιάς της, θα μπορούσε να την αποκαλέσει κανείς ποντιακή λογοτεχνία, αφού οι απαρχές του ποντιακού πεζού λόγου δεν θα πρέπει να αναζητηθούν σε έργα καθαρής λογοτεχνίας, που δεν υπήρξαν - όπως συνέβη, άλλωστε και σε άλλους λαούς.