Kοτύωρα (Ορντού)

(Κάτοικοι πριν από την Ανταλλαγή 13.000: Τούρκοι 5.000, Έλληνες 5.500, Αρμένιοι 2.500).

Ήταν έδρα καζά, ο πληθυσμός του οποίου ανερχόταν σε 100.000 άτομα. Η πόλη, καθώς είναι χτισμένη αμφιθεατρικά μέσα σε ένα κόλπο, βλέπει και αγναντεύει προς τη θάλασσα.  

Από το λιμάνι των Κοτυώρων διεξαγόταν ζωηρό εισαγωγικό και εξαγωγικό εμπόριο, γι' αυτό και η κίνηση εμπορικών ατμόπλοιων ήταν πολύ πυκνή. Εξάγονταν, κυρίως, γεωργικά, κτηνοτροφικά και δασικά προϊόντα, που παρήγε άφθονα η περιοχή.

Εκκλησιαστικά, υπαγόταν στη Μητρόπολη Νεοκαισάρειας, της οποίας ήταν και δεύτερη έδρα. Και σήμερα ακόμη σώζονται ερείπια εκκλησιών και μοναστηριών γύρω από την Ορντού.

Στην περιφέρεια της Ορντούς υπήρχαν περίπου 60 οικισμοί με ελληνικό πληθυσμό.

Τα Κοτύωρα, όμως, είναι γνωστά και από την Κύρου Ανάβαση του Ξενοφώντα: Εδώ έμειναν οι  Μύριοι 45 μέρες και, στη συνέχεια, διαβιβάστηκαν στην Ηράκλεια με πλοία των Σινωπέων.

Στα Κοτύωρα σώζεται μέχρι σήμερα το Πολυκάρπιο Παρθεναγωγείο, που λειτουργεί ως Δημοτικό Σχολείο, καθώς και οι εκκλησίες του Αγ. Γεωργίου και της Υπαπαντής. Εξάλλου είναι γνωστή και η Ψωμιάδειος Ελληνική Σχολή της πόλης, που χτίστηκε το 1870.

Σήμερα σώζονται μόνον ερείπια. Σώζεται, επίσης, το «Ιασόνειο ακρωτήριο» (μεταξύ Ορντούς και Φάτσας) με την εκκλησία του Αγίου Νι­κολάου. Ακόμη: τα παλιά καλντερίμια της πόλης.

Στην περιφέρεια Κοτυώρων ανήκουν τα γύ­ρω χωριά Αλαντζούκ, Αρπάκιοϊ, Άρτας, Γενίκιοϊ, Καρατάς, Κιρετσούχ, Κούσουβα, Ολονκλή, Ποτάμια, Σεμέν, Τεπέκιοϊ, Τσιταλί κ.ά.