Όλίγαι είναι αι κατά τον Πόντον ελληνικαί πόλεις και χωρία των οποίων ή Ιστορία τυγχάνει τοσούτου ενδιαφέροντος όσον ή ιστορία της Ν.Α. της Τραπεζούντας κειμένης κωμοπόλεως Σάντας.
"Οτε, κρίμασιν οις οίδε Κύριος, κατελύετο και ή τελευταία των Έλλήνων εν Τραπεζούντι αυτοκρατορία, λαός δέ ασιατικός άρηίφιλος και άπειροπληθείς υπό μεγαλεπηβόλου και τροπαιούχου κατακτητού αγόμενος έπλημμύρει τάς έλλ. χώρας έπιφέρων άνατροπήν του καθεστώτος, τότε σύμπασα ή του Πόντου χώρα ανάστατος έγένετο, οι δέ κάτοικοι αυτής καταλιπόντες τάς πατρώας εστίας νέαν άνεζήτουν πατρίδα έπι των απροσπελάστων και απόκρημνων ορέων έφ' ων κατέφευγον. Πόλεις ολόκληροι και χωρία έκενούντο, ώραίαι και εύφοροι πεδιάδες έγκατελείποντο, οι δ' εκ τούτων πρόσφυγες καταδιωκόμενοι εις ορεινά μέρη συνωστίζοντο και κατεσκήνουν εν αυτοίς, και ούτω αι πριν άβατοι και έρημοι χώραι εις πολυάνδρους και ωραίας συν τω χρόνω αποικίας μετεβάλλοντο.
Και πολλαί μεν τοιαύται άποικίαι αριθμούνται, οίτινες είτε ευθύς μετά την άλωσιν, είτε μετά τό 1665 συσταθείσαι, λαμπραι και ισχυραί του χρόνου προϊόντος απέβησαν. Έν πάσαις όμως περιφανή και περίβλεπτον θέσιν κατέχει ή Σάντα, ήτις άποικισθείσα εις έποχήν σφοδρού κλύδωνος και φυλετικών διαμαχών ήκμασεν ευανδρούσα, και ως κρησφύγετον τών εις αυτήν συρρεόντων προσφύγων χρησιμεύσασα, ουκ όλίγην ύπηρεσίαν παρέσχε τώ περιοίκω έλληνισμώ μητρικώς έν τοίς κόλποις αυτής δεχόμενη τους εις αυτήν καταφεύγοντας, περιποιουμένη και περιθάλπουσα και διατηρούσα εις τό πάτριον θρήσκευμα.
Ου μόνον δ' Ελληνας, αλλά και αλλοεθνείς έπροστάτευσε, και υπέρ αυτών ούχί άπαξ προεκινδύνευσε. Άνερευνώντες επιμελώς τον βίον τής ηρωικής ταύτης κωμοπόλεως μετά πατριωτικής εύχαριστήσεως και υπερηφάνειας ευρίσκομεν ότι επί τριάκοντα ως έγγιστα έτη, αδιαλείπτως αγωνιζομένη και αντιπαλαίουσα κατά των αγάδων, ασινής το ζοφερόν και σκοπελώδες τούτο διάστημα διήνυσε και την γλώσσαν και την θρησκείαν των προγόνων αθικτον και αμολυντον περιέσωσε.
Λαμβάνοντες δ' ύπ'oψιν ότι κατά τους λυπηρούς εκείνους χρόνους μόνη σχεδόν εξ όλων τών πέριξ χωρίων ή Σάντα ήνοιγε τάς φιλοστόργους και θερμάς αυτής άγκάλας άσυλον εις τους ταλαιπωρουμένους πρόσφυγας, οτι έκ Μουζαίνης, Ματσούκας, Κρώμνης, Πλατάνων, Τόνγιας καί άλλων μέρων, οι πιεζόμενοι, κακουχούμενοι, και θλιβόμενοι, έν αυτή εύρισκον ανάπαυσιν και θεραπείαν τών δεινών, αΐδίου ευγνωμοσύνης προς αυτήν. Πληρούμεθα, και μετά καυχήσεως τό όνομα αυτής άναφέρομεν.
Ή ιστορία τής Σάντας δεν έχει έν ταις σελίσιν αυτής νά επίδειξη λόγιον τινα ή κληρικόν, έν τη πολιτεία τών γραμμάτων διαπρέψαντα, ή χορεία όμως τών ηρωικών και γενναίων αυτών προμάχων είναι ικανή ώστε ή Σάντα νά άποσπάση και τον ζήλον και τον θαυμασμόν των άλλων έν Πόντω ελληνικών χωρίων.Τοιαύτης λοιπόν γενομένης της Σάντας και τοσαύτας υπηρεσίας παρασχούσης τω περιοίκω έλληνισμώ, δικαίως θά υπέθετε τις ότι, υπάρχει ιστορία, τον βίον αυτής αφηγουμένη. Και όντως, τις των ημετέρων πατριωτών επί τή εξιστορήσει των τραγικών περιπετειών και ηρωικών κατορθωμάτων τών πατέρων αύτού δεν συγκινείται, τίνος δέ καρδία δεν σκιρτά όταν γέρων τις παλιός, τής παλαιάς έκείνης ήρωϊκής φάλαγγος λείψανον σεβαστόν άρξηται περιπαθώς τοιαύτα επεισόδια αφηγούμενος, και τίνος δάκρυα, εύθύς από του προοιμίου «Φόβου καιρός ετον», τάς παρειάς αύτού δεν έβρεξαν;
Και όμως του χρόνου διαρρέοντος, οί ευάριθμοι περί Σάντας γνωρίζοντες βαθμηδόν έκλείπουσι, και συναποθνήσκουσι και συνθάπτονται μετ' αυτών αί ιστορικαί ειδήσεις, αι δέ περιλειπόμεναι έφθαρμέναι και ήλλοιωμέναι ώς επί τό πλείστον έκ παραδόσεως τοις έπιγιγνομένοις μεταδιδόμεναι, φθείρονται επί μάλλον και αλλοιούνται και έκλείπουσιν, ενώ ιστορία τον βίον αυτής άναγράφουσα μέχρις ώρας δεν έφάνη.
Την τοιαύτην έλλειψιν δυσχερώς άγων, και επιθυμία φλεγόμενος όπως τον υπό του χρόνου κινδυνεύοντα νά καταποθή βίον τής πατρίδος ημών κατά τον ενόν περισώσω, συνέλαβον την ίδέαν συγγραφής τής ιστορίας αυτής, καίτοι δεν μέ διέλαθε τό δυσχερές και έπίπονον του έργου, δυσαναλόγου προς τό μέτρον τών δυνάμεων μου, συντόνου δεομένου επιμελείας και πείρας ού σμικράς.
Και όμως του χρόνου διαρρέοντος, οί ευάριθμοι περί Σάντας γνωρίζοντες βαθμηδόν έκλείπουσι, και συναποθνήσκουσι και συνθάπτονται μετ' αυτών αί ιστορικαί ειδήσεις, αι δέ περιλειπόμεναι έφθαρμέναι και ήλλοιωμέναι ώς επί τό πλείστον έκ παραδόσεως τοις έπιγιγνομένοις μεταδιδόμεναι, φθείρονται επί μάλλον και αλλοιούνται και έκλείπουσιν, ενώ ιστορία τον βίον αυτής άναγράφουσα μέχρις ώρας δεν έφάνη.
Την τοιαύτην έλλειψιν δυσχερώς άγων, και επιθυμία φλεγόμενος όπως τον υπό του χρόνου κινδυνεύοντα νά καταποθή βίον τής πατρίδος ημών κατά τον ενόν περισώσω, συνέλαβον την ίδέαν συγγραφής τής ιστορίας αυτής, καίτοι δεν μέ διέλαθε τό δυσχερές και έπίπονον του έργου, δυσαναλόγου προς τό μέτρον τών δυνάμεων μου, συντόνου δεομένου επιμελείας και πείρας ού σμικράς.
Όπωσδήποτε όμως υπό ζήλου φιλοπατρίας φλεγόμενος, προς δέ και ορμώμενος εκ τής σκέψεως ότι, και μικρόν δοκίμιον συμβάλλει εις την μετέπειτα άνάπτυξιν και λύσιν διαφόρων έν σχέσει προς την Ιστορίαν τής Πατρίδος ημών ζητημάτων, έρωμένως εις τό έργον προέβην, κα μετά προθυμίας, επιμονής και ζήλου διαφόρους εγγράφους και άγραφους ειδήσεις περισυλλέξας, συνετέλεσα τό όλον έργον, περιλαβών έν αύτώ πάντα τά άξια λόγου ιστορικά γεγονότα από τής συστάσεως αυτής μέχρι τών καθ' ημάς χρόνων.
Τοιούτον τό ήμέτερον έργον, όπερ παραδίδομεν τή δημοσιότητι. "Ομολογουμένως πολλαί είσίν αι ελλείψεις αύτού, πεποίθαμεν όμως ότι, επιεικώς θέλει κριθή υπό τών αρμοδίων, ένθυμουμένων ότι, ουδέν διά πρώτων πόνων τέλειον συντελείται, και εύχόμεθα ίνα οί μεθ' ημάς κάλλιον εις την Ιστορίαν τής πατρίδος ημών άσχοληθώσι, καi πολλά σημεία αυτής πολλαχώς διευκρινήσωσι.
Φ. Α. Χειμωνίδης
A' ιστοριογράφος της Σαντάς
A' ιστοριογράφος της Σαντάς
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου