Ο Πόρφυρας των Ποντίων

Ακρίτες στον Πόντο, εκτός από τον έναν που αντιπροσωπεύει όλους, αναφέρονται αρκετοί με τα ονόματα τους, όπως Μάραντον, Ξαντίνον, Φωκάς, Γαβράς κ. ά. Πουθενά δεν αναφέρεται Ακρίτας με τα ονόματα Διγενής ή Βασίλειος, εκτός από κάποιο «δημοτικό μόρφωμα», που έγραψε κάποιος λόγιος ή κάποιοι λόγιοι. Ότι γράφηκε από λόγιο το επιβεβαιώνει η λογιώτατη γλώσσα του, που δεν εχει καμία σχέση με την λαϊκή γλώσσα της βυζαντινής εποχής, όποτε διαμορφώθηκαν όλα σχεδόν τα ποντιακά δημοτικά τραγούδια. Άλλωστε, και οι μελετητές των ακριτικών τραγουδιών, που μιλούν για τον Διγενή και για τον Βασίλειο, αναφέρουν ότι αυτός ο Ακρίτας προήλθε από την γραφίδα κάποιου ή κάποιων λόγιων.
Από τους γνωστότερους Ακρίτες του Πόντου είναι ο Πόρφυρας. Αποτελεί συνέχεια των μύθων της αρχαιότητας, όπως ο Διόνυσος- λικνίτης, βρέφος που ανδρώνεται αυτόματα, σύμφωνα με την αρχαιότατη προέλευση του μύθου.
Στους «Κούκουρους» ή «Χούχουτους» της Θράκης υπάρχει, επίσης, το βρέφος που ανδρώνεται αυτόματα.
Το ίδιο εφταμηνίτικο παιδί, που προβάλλεται σαν υπερφυσικό νήπιο και ξαφνικά ανδρώνεται , αναλογεί σε πανάρχαιους μύθους, όπου παιδιά σαν τον Νήπιο Δία και τον Ερμή, μεγαλώνουν με θαυμαστή ταχύτητα.

Όλα αυτά τα διηγήθηκαν και οι ποιητές των ελληνιστικών χρόνων Καλλίμαχος και Άρατος.
Το θαυμαστό μωρό, που ανδρώνεται ξαφνικά, παντρεύεται, θανατώνεται, ανασταίνεται και τέλει τους ιερούς «αρότους»(αυτούς που οργώνουν τη γη), που εξασφαλίζουν την καλή χρονιά, έχουν ξεκάθαρα μαγική πανάρχαια προέλευση. Οι θεοί της βλάστησης, που πεθαίνουν και ξαναγεννιούνται, φαίνεται συχνά ότι παρουσιάζονταν και ως νήπιοι θεοί. Ο Κρητογενής Ζεύς ήταν υποκατάστατης μινωικού Νηπίου θεού.
Στην περίπτωση του Πόρφυρα και εν μέρει των Ακριτών αναφέρεται το γεγονός της απόκτησης ισχύος από μέρους κάποιων τοπαρχών , όπως ήταν οι Γαβράδες, και της εν συνεχεία αμφισβήτησης της Βασιλικής ισχύος. Για τον Πόρφυρα, μάλιστα, τονίζεται ιδιαίτερα στο δημοτικό τραγούδι η αλαζονεία του να καυχιέται ότι δεν φοβάται τον βασιλιά.
Το ποντιακό δημοτικό τραγούδι, του οποίου την αρχή γνωρίζουν και τραγουδάνε οι απλοί Πόντιοι και που οι Πόντιοι φιλόλογοι, προφασιζόμενοι τη δυσκολία της διαλέκτου, δεν φρόντισαν να το διδάξουν και σε μη Πόντιους σπουδαστές τους και να υπογραμμίσουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, λέει:
Να σαν την μάναν που γεννά τα τριάντα χρόνια μίαν
-ευτάει γιόν τραντέλλεναν και νύφεν γαλαφόραν-
Κανείς γιόν 'κ' εγέννεσεν, κανείς γιόν 'κ' εποίκεν,
-καλόγρφ γιόν εγέννεσεν απάνου 'ς σόν Πορφύρην.-
Ατόναν πως θα λέγουμε, ατόν πως θα καλούμε;
-Ατόν Πορφύρ' κολλίστ' ατον ,ατρόν Πορφύρην πέτεν.
-Μονοήμερος εγένετον, 'εφαγεν το φουντάριν,
-πενταήμερος εγένετον, έφαγεν την φουρνέαν,
-εννεάμερος εγένετον εξέβεν κ' εκαυχέθεν,
-εκείνος κορ' εγάπεσεν και έν' του βασιλέα.
Νέ πόρφυρα, νε Πόρφυρα, βαρέα μη καυκάσαι,
-ο βασίλτς γεράκια 'χει, στείλει και κυνηγά σε....
Ο Γάλλος ελληνιστής Γκύ Σομέ έγραψε προ ετών στην εφημερίδα της Αθήνας «Το Βήμα» ότι το όνομα «Πόρφυρας» ή «Πορφύρης» το πήρε ο γνωστός ήρωας του δημοτικού τραγουδιού από το πορφυρό αίμα που έτρεξε, όταν οι άνθρωποι του βασιλιά του έδεσαν τα μάτια με μεταξένια ράμματα. Κάπου αλλού υπάρχει ο ισχυρισμός ότι ο Πορφύρης είναι ο Βυζαντινός ήρωας του 4^ου αιώνα Φαρφούριος, που τον αναφέρει ο πέρσης ποιητής Φιρντουσί στο ποίημα του ¨Διάχ ναμέ» (Βιβλίο των βασιλιάδων).
Εμείς απαντήσαμε τον Γάλλο ελληνιστή με άλλο δημοσίευμα στην εφημερίδα «Μακεδονία» αναφέροντας το πολύ απλό , ότι ο Πόρφυρας ονομάστηκε ετσι από τον τόπο καταγωγής του , το χωριό Πορφύρην του Ποντου. Προφανώς ο Γάλλος καθηγητής αγνοούσε παντελώς τον Πόντιο Πόρφυρα και γνώριζε μόνον κάποιους από τους Ελλαδιτες, όχι τοσο από υπαιτιότητα του όσο από αδιαφορία των Ποντίων, που δεν φροντίζουν να προβάλλουν από τα πανελλήνια μέσα ενημέρωσης την ιστορία και τον πολιτισμό τους.

Πάνος Καϊσίδης