Η Εκκλησία στην ανατολή μετά την αλλαγή βρίσκεται σε οικτρά κατάσταση. Είναι γνωστό πως ο Πόντος έχει προσφέρει στην ορθόδοξη Εκκλησία, τους περισσότερους και μεγαλύτερους Αγίους - Μάρτυρες, απ' όλους τους μάρτυρες του χριστιανισμού, ανάμεσα στους οποίους διακρίνονται η Αγία Βαρβάρα, ο Άγιος Θεόδωρος ο Στρατηλάτης, η Αγία Κυριακή, ο Μεγαλομάρτυρας Γεώργιος, ο Άγιος Βλάσιος, οι 40 Μάρτυρες της Σεβάστειας, ο Άγιος Γεώργιος ο φωτιστής της Μεγάλης Αρμενίας, η Αγία Ριψιμία, ο Μεγαλομάρτυρας Στρατηγός Θεόδωρος Γαβράς, οι Άγιοι Ανάργυροι, ο Άγιος Μεγαλομάρτυρας Παντελεήμων, οι Άγιοι Ανάργυροι Κύρος και Ιωάννης από την Έδεσσα του αρμενικού Πόντου, η Αγία Αθανασία με τις τρεις θυγατέρες της, Θεοδόσης, Θεοκτίστης και Ευδοξίας από τη Βέροια της αρχαίας Αρμενίας του Πόντου, που η μνήμη τους τιμάται στις 31 Ιανουαρίου.
Κι ακόμα ο Βασίλειος ο Μέγας, από τη Νεοκαισάρεια, που είναι και το καύχημα του Πόντου, ο Άγιος Γρηγόριος ο Επίσκοπος Ναζιανζού και πλήθος άλλων μαρτύρων και οσίων Πατέρων, που αποτελούν τα δύο τρίτα του συνόλου στο συναξάριο της Εκκλησίας μας.
Στη διάρκεια της ζωής της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας οι πόλεις τους κράτους αυτού έφταναν στις δεκατρείς.
Ακόμα είναι γνωστό πως ο Μωάμεθ ο κατακτητής μετά την άλωση της Πόλης στα 1453 ήθελε οπωσδήποτε να αποφύγει την ένωση των Εκκλησιών, ανατολικής και δυτικής, για να μην αντιμετωπίσει καμιά καινούρια σταυροφορία, που θα δημιουργούσε ανωμαλίες στην αχανή αυτοκρατορία του. Σκέφτηκε, λοιπόν να εκμεταλλευτεί τους "ανθενωτικούς" του Βυζαντίου και χορήγησε μ' όσο το δυνατόν περισσότερα προνόμια το Πατριαρχείο, για να μπορεί με ένα πανούργο και μεγαλεπήβολο σχέδιο να εξουσιάζει τους πιστούς της χριστιανοσύνης. Έτσι άλλωστε εξηγείται και το μίσος των κληρικών της ανατολής κατά του μεγάλου ουμανιστή, Ιεράρχη, πολιτικού, φιλοσόφου και φλογερού πατριώτη Βησσαρίωνα.
Οικονομικά λοιπόν και πολιτικά ελατήρια, και ασφαλώς όχι ανθρωπιστικά, οδήγησαν το Μωάμεθ στην παραχώρηση των προνομίων προς τον Πατριάρχη και τον κλήρο και δεν ήταν ούτε "θέλημα Θεού" ούτε "η υπεροχή της χριστιανικής θρησκείας". Ο ιστορικός Zinkeisen γράφει ότι: "Ο Μωάμεθ εκμεταλλεύτηκε το μίσος των Βυζαντινών κατά των Λατίνων για να στερεώσει την αυτοκρατορία του".
Γι' αυτό την τρίτη κιόλας μέρα μετά από το πέσιμο της πόλης, έκανε Πατριάρχη τον αρχηγό των "ανθενωτικών" Γεώργιο Σχολάριο, το γνωστό στην ιστορία με το όνομα Γεννάδιο. Τον υποδέχθηκε ο Μωάμεθ στο παλάτι του με ακόμα μεγαλύτερες τιμές απ' αυτές που οι βυζαντινοί αυτοκράτορες υποδέχονταν το νέο Πατριάρχη και με Βεράτι (αυτοκρατορικό διάταγμα) του παραχώρησε τα θρησκευτικά και πολιτικά του προνόμια.
Όπως γράφει σχετικά ο χρονογράφος της εποχής Φραντζής (Χρονικό Γ), ο Γεννάδιος Σχολάριος υπήρξεν ο καλύτερος σύμμαχος του Μωάμεθ. Όχι μόνον με τα κηρύγματα του έσπειρε τη διχόνοια, αλλά εκαλλιέργει και τον φιλοτουρκισμόν.
Εξάλλου αυτός ο Νοταράς και οι άλλοι ομόφρονές του, καθώς και οι καλόγεροι και τα πλήθη της Κωνσταντινουπόλεως, που ήσαν εχθροί των Παλαιολόγων και πολιτικοί αντίπαλοι της ενώσεως των Εκκλησιών, είχαν ανοίξει κάθε πόρτα του Κάστρου και έβαλαν τους Τούρκους μέσα στην πρωτεύουσα, ενώ ο πιστός στον Παλαιολόγο στρατός, επολεμούσεν ακόμα ηρωικά.
Άρα ουσιαστικώς ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού και της Κωνσταντινουπόλεως εσυνθηκολόγησε. Την εποχή εκείνη τρεις ήταν οι κατηγορίες των πληθυσμών. Και πρώτα πρώτα ήσαν οι πατριώτες και οι πιστοί στον Παλαιολόγο που εκπροσωπούσαν την άποψη της άμυνας μέχρις εσχάτων. Έτσι, ο Παλαιολόγος σε πρόσκληση του Μεχμέτ του Β' να του παραδώσει την πόλη απαντά:
"Το την Πόλην σοι δούναι ούτ' εμόν εστίν ούτ' άλλου τινός των κατοικούντων εν αυτή. Κοινή γάρ γνώμη πάντες αυτοπροαιρέτως αποθανούμεν και ου φειδόμεθα της ζωής ημών".
Στην υπόλοιπη Ελλάδα κυριάρχησε πυκνό σκοτάδι και οι καρδιές των Ελλήνων ραγιάδων πάγωσαν.
Ο Γεννάδιος Σχολάριος, με έγγραφη ομολογία πίστης και αφοσίωσης, με εντολή του κατακτητή, σχηματίζει θα λέγαμε κυβέρνηση Κουίσλιγκς και συγκεντρώνει "δοτές" από τον κατακτητή εξουσίες σ' ολόκληρη τη Βαλκανική, που δεν τις είχε ούτε πριν από την άλωση.
Η πηγή όμως της εξουσίας του Πατριάρχη δεν είναι ο λαός ούτε η συνέλευση του κλήρου, αλλά ο τύραννος, ο στυγνός δυνάστης και κατά συνέπεια, εκτελεί και διεκπεραιώνει τις εντολές του αφέντη του.
Ακόμη, για την επανάσταση του 1821 το πατριαρχείο και οι Δεσποτάδες εκτός από εξαιρέσεις δείχνουν εχθρικές διαθέσεις. Οι προύχοντες συνεργάζονται με τους Τούρκους, γιατί θεωρούνται όμηροι για την υποταγή των συμπατριωτών τους και δημιουργούν άλλοι έκοντες και άλλοι άκοντες, την ειδική τάξη των Κοτζαμπάσηδων, σε βάρος των συμπατριωτών τους.
Η Εκκλησία στην ανατολή ήταν και ως προς την πολιτική εξουσία ελέω κατακτητή. Ακόμη και απέναντι στο μεγάλο εθναπόστολο Ρήγα η Εκκλησία κράτησε εχθρική στάση.
Όσοι Πατριάρχες, Δεσποτάδες και απλοί κληρικοί τάχθηκαν με το λαό και ενάντια στον κατακτητή, έστω και σε ελάχιστο βαθμό, όπου έγιναν αντιληπτοί, πλήρωσαν ακριβά το τίμημα της πράξης τους.
Κι αυτοί είναι πολλοί, είναι πάμπολλοι, και στο πρόσωπο τους ο υπόδουλος ελληνισμός είδε τους νεομάρτυρές του. Πολλά τα παραδείγματα και πέρα από το ότι κατακρεούργησαν οι Τούρκοι τους φαναριώτες της Κωνσταντινούπολης, της Μολδοβλαχίας κ.ά. στα 1638, στραγγάλισαν τον οικουμενικό Πατριάρχη Κύριλλο Α', στα 1650 έπνιξαν τον Οικουμενικό Πατριάρχη Παρθένιο Β' στα 1657 απαγχόνισαν τον Πατριάρχη Παρθένιο Γ' το διάδοχο του Παρθενίου Β'.
Στα 1821 κρέμασαν τον Πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε' και ταυτόχρονα και τους πρώην Πατριάρχες - Εθνάρχες Κύπρου και Ανδριανουπόλεως, ενώ στα 1912 έσφαξαν όλου τους κληρικούς της Σερβίας. Από τα στοιχεία που υπάρχουν φαίνεται πως την ίδια την επανάσταση του 1821, δεν την ενέκρινε η Εκκλησία έστω και σιωπηλά.
Δίνουμε στη συνέχεια το λόγο στον Π. Πιπινέλη, που γράφει για το πατριαρχείο και τους δεσποτάδες στα χρόνια του Καποδίστρια.
"Το Μάιο του 1828 τα Πατριαρχεία, με εντολή και πάλι της πύλης, αποστέλλουσι εις Ελλάδα 4 Μητροπολίτας, τον Νικαίας, τον Χαλκηδόνος, τον Λαρίσης και τον Ιωαννίνων, ίνα ενεργήσωσι διά να επανέλθωσι τα ποίμνια των εις την ευθείαν οδόν της υποταγής. Περιελθόντες ούτοι τα διάφορα μέρη της Ελλάδος ένθα εις μάτην εκήρυσσαν την επάνοδόν εις την τουρκικήν τυραννίαν έφθασαν την 21ην Μαΐου εις Πόρον ενθα συναντήθησαν μετά του Κυβερνήτου και απέδωσαν αυτώ συνοδικήν επιστολήν ήτις μετά πλείστων νουθεσιών και απειλών προέτρεπαν εις υποταγήν".
Και πιο πέρα, να τι μας παραδίνει, ακόμα ο Πιπινέλης Παναγιώτης που χαρακτηρίζεται για την Θουκυδίδειο αμεροληψία του:
"Το 1822 ο Χασάν πασάς αρχηγός του εν Κρήτη πολεμούντος αιγυπτιακού στρατού, θέλων να εκβιάσει τους επαναστάτας εις υποταγήν καλεί τον Επίσκοπον και τον διατάσσει να απευθύνη επιστολήν προς τους αρχηγούς των και να τους συστήση υποταγήν.
Πειθηνίως ο Επίσκοπος γράφει:
"Έρχομαι όπως σας παρακαλέσω και υμάς χριστιανοί μου, να έλθετε πλέον εις συναίσθησιν και να γνωρίσετε με ποίαν ισχυράν δύναμιν του αντιβασιλέως της Αιγύπτου έχετε να κάμετε".
Ακόμα και οι δεσποτάδες της Κρήτης όπου έγιναν τόσες επαναστάσεις και ξεσηκωμοί στάθηκαν στο πλευρό του τούρκου δυνάστη. Μόνο λίγα λόγια από την ποιμαντορική εγκύκλιο του αρχιεπισκόπου Κρήτης, μας πείθουν για τον ισχυρισμό αυτόν.
"Χριστιανοί τέκνα εν Κυρίω: Γνωστόν έστω εν υμίν ότι ο ενδοξώτερος αρχιστράτηγος Χασάν πασάς από φιλανθρωπία κινηθείς απεφυλάκισε πολλούς αδελφούς ημών και εμέ τον ίδιον. Ευρισκόμενος εγώ τώρα υπό την ευνοϊκήν προστασίαν του, ως περί τούτου θέλει σας πληροφορήσει και ο διάκονος μου, δεν δύναμαι από ευγνωμοσύνην να κρύψω την προαίρεσιν και την δικαιοσύνην του.
Έρχομαι όμως να παρακαλέσω και υμας χριστιανοί μου να έλθητε πλέον εις συναίσθησιν και να γνωρίσετε με ποίαν ισχυράν δύναμιν του αντιβασιλέως της Αιγύπτου έχετε να κάμετε. Όθεν και σας συμβουλεύω να ρίψητε τα όπλα και να προσπέσετε εις τοιούτον φιλάνθρωπον αρχιστράτηγον, του οποίου επίτηδες ο ενδοξότατος Μεχμέτ Αλής έστειλεν τοιούτον, δια να ειρηνεύσει τον τόπο μας".
"Ούτω πράξητε χριστιανοί μου προτιμώντες τον ειρηνικόν βίον παρά τας τόσας ζημίας τα οποίας καθ' εκάστην λαμβάνητε υμείς αυτοί, τα τέκνα σας και τα κτήματα σας".
Ο Παναγιώτης Πιπινέλης (πρώην πρεσβευτής, πρωθυπουργός, "υπουργός" Εξωτερικών της χώρας μας και από τους πιο συντηρητικούς πολιτικούς και συγγραφείς), στο βιβλίο του "Πολιτική Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως" (Παρίσι 1928) γράφει, στη σελίδα 38 για το πως χρησιμοποίησε τα προνόμια αυτά ο ανώτερος κλήρος.
"Ρόλον κοινωνικόν ευρύτερον διαιτητού μεταξύ των οικονομικών τάξεων, εις ας εδιχάζετο τότε ο τόπος, δεν ήτο δυνατόν να παίξη ειμή ο αρχιερατικός κλήρος και το Πατριαρχείον, οι οποίοι και την δύναμιν και το κύρος είχον δια να εκπληρώσουν την ευρυτέραν ταύτην αποστολήν.
Αλλά το τμήμα τούτο του κλήρου έζη υπό συνθήκας πολιτικός τοιαύτας, ώστε να μη δύναται να ακολουθήση την ζωή του έθνους. Αγροτικώς, φεουδαρχικώς εις την επαρχίαν, με την μεγάλην αγροτικήν περιουσίαν του και τα χρηματικά έναντι του Πατριαρχείου βάρη του, πολιτικώς ραδιουργός και διπλωματικός εις την Κωνσταντινούπολη διά να παρακολουθή τας απαιτήσεις της διεθνούς πολιτικής, ήτις επαίζετο γύρω από το Πατριαρχείον υπό τους αμεσωτέρους κινδύνους προς τον κατακτητήν διατελών, δεν ήτο δυνατόν ειμή ολίγον κατ' ολίγον να διολισθήση μακράν της εθνικής συνειδήσεως και να γίνει ξένος προς το πενθούν και πάσχον έθνος".
Αχιλλέα Ανθεμίδη
Πηγή: Τα Απελευθερωτικά Στρατεύματα του Ποντιακού Ελληνισμού 1912-1924
Κι ακόμα ο Βασίλειος ο Μέγας, από τη Νεοκαισάρεια, που είναι και το καύχημα του Πόντου, ο Άγιος Γρηγόριος ο Επίσκοπος Ναζιανζού και πλήθος άλλων μαρτύρων και οσίων Πατέρων, που αποτελούν τα δύο τρίτα του συνόλου στο συναξάριο της Εκκλησίας μας.
Στη διάρκεια της ζωής της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας οι πόλεις τους κράτους αυτού έφταναν στις δεκατρείς.
Ακόμα είναι γνωστό πως ο Μωάμεθ ο κατακτητής μετά την άλωση της Πόλης στα 1453 ήθελε οπωσδήποτε να αποφύγει την ένωση των Εκκλησιών, ανατολικής και δυτικής, για να μην αντιμετωπίσει καμιά καινούρια σταυροφορία, που θα δημιουργούσε ανωμαλίες στην αχανή αυτοκρατορία του. Σκέφτηκε, λοιπόν να εκμεταλλευτεί τους "ανθενωτικούς" του Βυζαντίου και χορήγησε μ' όσο το δυνατόν περισσότερα προνόμια το Πατριαρχείο, για να μπορεί με ένα πανούργο και μεγαλεπήβολο σχέδιο να εξουσιάζει τους πιστούς της χριστιανοσύνης. Έτσι άλλωστε εξηγείται και το μίσος των κληρικών της ανατολής κατά του μεγάλου ουμανιστή, Ιεράρχη, πολιτικού, φιλοσόφου και φλογερού πατριώτη Βησσαρίωνα.
 |
| Βησσαρίων |
Γι' αυτό την τρίτη κιόλας μέρα μετά από το πέσιμο της πόλης, έκανε Πατριάρχη τον αρχηγό των "ανθενωτικών" Γεώργιο Σχολάριο, το γνωστό στην ιστορία με το όνομα Γεννάδιο. Τον υποδέχθηκε ο Μωάμεθ στο παλάτι του με ακόμα μεγαλύτερες τιμές απ' αυτές που οι βυζαντινοί αυτοκράτορες υποδέχονταν το νέο Πατριάρχη και με Βεράτι (αυτοκρατορικό διάταγμα) του παραχώρησε τα θρησκευτικά και πολιτικά του προνόμια.
Όπως γράφει σχετικά ο χρονογράφος της εποχής Φραντζής (Χρονικό Γ), ο Γεννάδιος Σχολάριος υπήρξεν ο καλύτερος σύμμαχος του Μωάμεθ. Όχι μόνον με τα κηρύγματα του έσπειρε τη διχόνοια, αλλά εκαλλιέργει και τον φιλοτουρκισμόν.
Εξάλλου αυτός ο Νοταράς και οι άλλοι ομόφρονές του, καθώς και οι καλόγεροι και τα πλήθη της Κωνσταντινουπόλεως, που ήσαν εχθροί των Παλαιολόγων και πολιτικοί αντίπαλοι της ενώσεως των Εκκλησιών, είχαν ανοίξει κάθε πόρτα του Κάστρου και έβαλαν τους Τούρκους μέσα στην πρωτεύουσα, ενώ ο πιστός στον Παλαιολόγο στρατός, επολεμούσεν ακόμα ηρωικά.
Άρα ουσιαστικώς ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού και της Κωνσταντινουπόλεως εσυνθηκολόγησε. Την εποχή εκείνη τρεις ήταν οι κατηγορίες των πληθυσμών. Και πρώτα πρώτα ήσαν οι πατριώτες και οι πιστοί στον Παλαιολόγο που εκπροσωπούσαν την άποψη της άμυνας μέχρις εσχάτων. Έτσι, ο Παλαιολόγος σε πρόσκληση του Μεχμέτ του Β' να του παραδώσει την πόλη απαντά:
"Το την Πόλην σοι δούναι ούτ' εμόν εστίν ούτ' άλλου τινός των κατοικούντων εν αυτή. Κοινή γάρ γνώμη πάντες αυτοπροαιρέτως αποθανούμεν και ου φειδόμεθα της ζωής ημών".
Στην υπόλοιπη Ελλάδα κυριάρχησε πυκνό σκοτάδι και οι καρδιές των Ελλήνων ραγιάδων πάγωσαν.
Ο Γεννάδιος Σχολάριος, με έγγραφη ομολογία πίστης και αφοσίωσης, με εντολή του κατακτητή, σχηματίζει θα λέγαμε κυβέρνηση Κουίσλιγκς και συγκεντρώνει "δοτές" από τον κατακτητή εξουσίες σ' ολόκληρη τη Βαλκανική, που δεν τις είχε ούτε πριν από την άλωση.
Η πηγή όμως της εξουσίας του Πατριάρχη δεν είναι ο λαός ούτε η συνέλευση του κλήρου, αλλά ο τύραννος, ο στυγνός δυνάστης και κατά συνέπεια, εκτελεί και διεκπεραιώνει τις εντολές του αφέντη του.
Ακόμη, για την επανάσταση του 1821 το πατριαρχείο και οι Δεσποτάδες εκτός από εξαιρέσεις δείχνουν εχθρικές διαθέσεις. Οι προύχοντες συνεργάζονται με τους Τούρκους, γιατί θεωρούνται όμηροι για την υποταγή των συμπατριωτών τους και δημιουργούν άλλοι έκοντες και άλλοι άκοντες, την ειδική τάξη των Κοτζαμπάσηδων, σε βάρος των συμπατριωτών τους.
Η Εκκλησία στην ανατολή ήταν και ως προς την πολιτική εξουσία ελέω κατακτητή. Ακόμη και απέναντι στο μεγάλο εθναπόστολο Ρήγα η Εκκλησία κράτησε εχθρική στάση.
Όσοι Πατριάρχες, Δεσποτάδες και απλοί κληρικοί τάχθηκαν με το λαό και ενάντια στον κατακτητή, έστω και σε ελάχιστο βαθμό, όπου έγιναν αντιληπτοί, πλήρωσαν ακριβά το τίμημα της πράξης τους.
Κι αυτοί είναι πολλοί, είναι πάμπολλοι, και στο πρόσωπο τους ο υπόδουλος ελληνισμός είδε τους νεομάρτυρές του. Πολλά τα παραδείγματα και πέρα από το ότι κατακρεούργησαν οι Τούρκοι τους φαναριώτες της Κωνσταντινούπολης, της Μολδοβλαχίας κ.ά. στα 1638, στραγγάλισαν τον οικουμενικό Πατριάρχη Κύριλλο Α', στα 1650 έπνιξαν τον Οικουμενικό Πατριάρχη Παρθένιο Β' στα 1657 απαγχόνισαν τον Πατριάρχη Παρθένιο Γ' το διάδοχο του Παρθενίου Β'.
Στα 1821 κρέμασαν τον Πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε' και ταυτόχρονα και τους πρώην Πατριάρχες - Εθνάρχες Κύπρου και Ανδριανουπόλεως, ενώ στα 1912 έσφαξαν όλου τους κληρικούς της Σερβίας. Από τα στοιχεία που υπάρχουν φαίνεται πως την ίδια την επανάσταση του 1821, δεν την ενέκρινε η Εκκλησία έστω και σιωπηλά.
Δίνουμε στη συνέχεια το λόγο στον Π. Πιπινέλη, που γράφει για το πατριαρχείο και τους δεσποτάδες στα χρόνια του Καποδίστρια.
"Το Μάιο του 1828 τα Πατριαρχεία, με εντολή και πάλι της πύλης, αποστέλλουσι εις Ελλάδα 4 Μητροπολίτας, τον Νικαίας, τον Χαλκηδόνος, τον Λαρίσης και τον Ιωαννίνων, ίνα ενεργήσωσι διά να επανέλθωσι τα ποίμνια των εις την ευθείαν οδόν της υποταγής. Περιελθόντες ούτοι τα διάφορα μέρη της Ελλάδος ένθα εις μάτην εκήρυσσαν την επάνοδόν εις την τουρκικήν τυραννίαν έφθασαν την 21ην Μαΐου εις Πόρον ενθα συναντήθησαν μετά του Κυβερνήτου και απέδωσαν αυτώ συνοδικήν επιστολήν ήτις μετά πλείστων νουθεσιών και απειλών προέτρεπαν εις υποταγήν".
Και πιο πέρα, να τι μας παραδίνει, ακόμα ο Πιπινέλης Παναγιώτης που χαρακτηρίζεται για την Θουκυδίδειο αμεροληψία του:
"Το 1822 ο Χασάν πασάς αρχηγός του εν Κρήτη πολεμούντος αιγυπτιακού στρατού, θέλων να εκβιάσει τους επαναστάτας εις υποταγήν καλεί τον Επίσκοπον και τον διατάσσει να απευθύνη επιστολήν προς τους αρχηγούς των και να τους συστήση υποταγήν.
Πειθηνίως ο Επίσκοπος γράφει:
"Έρχομαι όπως σας παρακαλέσω και υμάς χριστιανοί μου, να έλθετε πλέον εις συναίσθησιν και να γνωρίσετε με ποίαν ισχυράν δύναμιν του αντιβασιλέως της Αιγύπτου έχετε να κάμετε".
Ακόμα και οι δεσποτάδες της Κρήτης όπου έγιναν τόσες επαναστάσεις και ξεσηκωμοί στάθηκαν στο πλευρό του τούρκου δυνάστη. Μόνο λίγα λόγια από την ποιμαντορική εγκύκλιο του αρχιεπισκόπου Κρήτης, μας πείθουν για τον ισχυρισμό αυτόν.
"Χριστιανοί τέκνα εν Κυρίω: Γνωστόν έστω εν υμίν ότι ο ενδοξώτερος αρχιστράτηγος Χασάν πασάς από φιλανθρωπία κινηθείς απεφυλάκισε πολλούς αδελφούς ημών και εμέ τον ίδιον. Ευρισκόμενος εγώ τώρα υπό την ευνοϊκήν προστασίαν του, ως περί τούτου θέλει σας πληροφορήσει και ο διάκονος μου, δεν δύναμαι από ευγνωμοσύνην να κρύψω την προαίρεσιν και την δικαιοσύνην του.
Έρχομαι όμως να παρακαλέσω και υμας χριστιανοί μου να έλθητε πλέον εις συναίσθησιν και να γνωρίσετε με ποίαν ισχυράν δύναμιν του αντιβασιλέως της Αιγύπτου έχετε να κάμετε. Όθεν και σας συμβουλεύω να ρίψητε τα όπλα και να προσπέσετε εις τοιούτον φιλάνθρωπον αρχιστράτηγον, του οποίου επίτηδες ο ενδοξότατος Μεχμέτ Αλής έστειλεν τοιούτον, δια να ειρηνεύσει τον τόπο μας".
"Ούτω πράξητε χριστιανοί μου προτιμώντες τον ειρηνικόν βίον παρά τας τόσας ζημίας τα οποίας καθ' εκάστην λαμβάνητε υμείς αυτοί, τα τέκνα σας και τα κτήματα σας".
"Ρόλον κοινωνικόν ευρύτερον διαιτητού μεταξύ των οικονομικών τάξεων, εις ας εδιχάζετο τότε ο τόπος, δεν ήτο δυνατόν να παίξη ειμή ο αρχιερατικός κλήρος και το Πατριαρχείον, οι οποίοι και την δύναμιν και το κύρος είχον δια να εκπληρώσουν την ευρυτέραν ταύτην αποστολήν.
Αλλά το τμήμα τούτο του κλήρου έζη υπό συνθήκας πολιτικός τοιαύτας, ώστε να μη δύναται να ακολουθήση την ζωή του έθνους. Αγροτικώς, φεουδαρχικώς εις την επαρχίαν, με την μεγάλην αγροτικήν περιουσίαν του και τα χρηματικά έναντι του Πατριαρχείου βάρη του, πολιτικώς ραδιουργός και διπλωματικός εις την Κωνσταντινούπολη διά να παρακολουθή τας απαιτήσεις της διεθνούς πολιτικής, ήτις επαίζετο γύρω από το Πατριαρχείον υπό τους αμεσωτέρους κινδύνους προς τον κατακτητήν διατελών, δεν ήτο δυνατόν ειμή ολίγον κατ' ολίγον να διολισθήση μακράν της εθνικής συνειδήσεως και να γίνει ξένος προς το πενθούν και πάσχον έθνος".
Αχιλλέα Ανθεμίδη
Πηγή: Τα Απελευθερωτικά Στρατεύματα του Ποντιακού Ελληνισμού 1912-1924
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου