Περιγραφη της Σαντάς απο τον Νυμφόπουλο Μιλτιάδη

Είσοδος Πιστοφάντων

"...Χώρα πετρώδης, ψυχρή, άγονη, αποκλεισμένη μέσα στα βουνά, που την έβλεπε μονάχα ο Θεός, κατόρθωσε από τα παλιά χρόνια να δέχεται στούς κόλπους της πολλές χιλιάδες κατατρεγμένων Ελλήνων, να τους τρέφει απ' τό υστέρημα της, να τους κάνει φανατικούς χριστιανούς και φανατικότερους Έλληνες, να τους εμπνεύση αργότερα την Μεγάλη Ιδέα και να τους κάνει ικανούς να αμύνωνται ως την τελευταία στιγμή κατά των παρανομιών μιας καταχθόνιας κυβέρνησης. Τα άλλα ελληνικά κέντρα κέντρα ήσαν οπωσδήποτε αυτάρκη.
Η Τραπεζούντα, η Κερασούντα,η Σαμψούντα κι' οι άλλες πολιτείες είχαν το εμπόριο και τις τέχνες, όλα τα χωριά του Πόντου είχαν την γεωργική και κτηνοτροφική τους παραγωγή και μόνο η Σαντά ήταν άγονη, με κλίμα σιβηριακό, καταδικασμένη σε θάνατο. Και όμως, αυτή η καταδικασμένη θαυματούργησε.
Έγραψε με το αίμα της την ιστορία της, δοξάστηκε, υψώθηκε στο επίπεδο του Σουλίου και της Μάνης. Τα παλικάρια της Σαντάς όλων των εποχών, όπως επίσης και πολλά παλικάρια της Σαμψούντας και της Αμασείας αναδείχτηκαν οι υπερασπιστές της τιμής του Ελληνισμού του Πόντου....."
Σε ύψος 2300-2900 μέτρα φτάνουν τα βουνά της Σαντάς.
"...Με γκρεμούς με σπηλιές, με βαθιές χαράδρες και δάση απέραντα. Είχε και μαγευτικά οροπέδια όπου βρίσκονται τα παρχαρια των Σανταίων. Τα κεντρικά χωριά της βρίσκονται σε υψόμετρο 1500-1800 μετρων...."