Προμηθέας δεσμώτης» Του Αισχύλου

 Μετάφραση Φόρης Γ. Παροτίδης

Ο Πόντιος στο­χαστής Φόρης Γ. Παροτίδης (1938- 1988) είχε μελετήσει την αρχαιοελληνική γραμματολογία με μεγάλο ενδιαφέρον και πραγματική αγά­πη. Λόγω και των θεατρικών — κινημα­τογραφικών σπουδών του, στράφηκε ιδιαί­τερα στο αρχαίο δράμα (τραγωδία και κωμωδία), με ακόμη πιο μεγάλο ενδιαφέ­ρον για τα έργα με επαναστατικό περιε­χόμενο, όπως ο «Προμηθέας δεσμώτης» του Αισχύλου και η «Λυσιστράτη» του Αριστοφάνη, τα οποία απέδωσε επιτυχη­μένα στην ποντιακή διάλεκτο, το πρώτο, και στη νεοελληνική γλώσσα, το δεύτερο.

Εκείνα που έχουν ιδιαίτερη σημασία είναι τα εισαγωγικά σχόλια του Φόρη Παροτίδη, βασισμένα στις μελέτες του πάνω σε θέματα κοινωνιολογικά και δραματολογικά. Οι απόψεις του αποτελούν συμπυκνωμένο απόσταγμα των μελετών του, γραμμένες κατανοητά και προπά­ντων με διδακτικό στόχο, ακόμη και για τον πληροφορημένο αναγνώστη.

Στην εισαγωγή, μεταξύ άλλων, αναφέ­ρει ο μεταφραστής:

Ο Προμηθέας αποτελεί σύμβολο, που ο αρχαίος τραγικός ποιητής το παίρνει ως αφορμή για να εκφράσει την οντολογική και φιλοσοφική θεώρηση για το αρχαίο φυσικοκρατικό Πάνθεο, που δείχνει να κλυδωνίζεται και να προκαλεί ερωτήματα και απορίες. Τις απορίες αυτές θίγει ο Αι­σχύλος από τη δική του σκοπιά.

Με όλα αυτά καταφέρνει, μέσα από την απομυθοποίηση των θεών του Ολύμπου, να αγγίξει πολλές επίγειες, ανθρώπινες καταστάσεις, που, διαφορετικά, ίσως ο νόμος δεν του επέτρεπε να θίξει.

Το μέ­νος του Προμηθέα κατά της εξουσίας δεν είναι ούτε τυχαίο ούτε ξεκάρφωτο. Βασί­ζεται πάνω στις ανθρώπινες σχέσεις. Ο μύθος στάθηκε απλά η αφορμή. Οι θεοί των αρχαίων ούτε τέλειοι ήταν ούτε αναμάρτητοι.

Έμοιαζαν με τους ανθρώπους, αντιμετωπίζοντας τα ίδια προβλήματα. Ήταν κατασκευάσματα του ανθρώπινου νου και ως τέτοια είχαν όλες τις αδυνα­μίες της ανθρώπινης φύσης. Έτσι ήταν δυνατόν να ανανεωθούν μόλις τελείωνε ο προορισμός τους και η αναγκαιότητά τους στη ζωή των ανθρώπων. Αυτό το κυ­ρίαρχο ιδεολογικό ερώτημα διαπνέει τη σωζόμενη τραγωδία του Αισχύλου.

Η τραγωδία «Προμηθέας δεσμώτης» αρχίζει με την εμφάνιση του Κράτους, που λέει:

ΚΡΑΤΟΣ Νάτο!... που φτάσαμε στις μακρινές γωνιές του κόσμου, στις άγριες ακτές της Σκυθίας, όπου η ερημιά βασιλεύει και θνητοί δεν κατοι­κούνε.

Ήφαιστε, να γνοιαστείς βιάσου, — στις εντολές πόχει ο πατέρας ορίσει — παραγγελιά που δεν μπορείς να ξαστοχήσεις.

— Τον αχρείο τούτο επαναστάτη — πάνω στ' απόκρημνα βράχια - με άλυτους κό­μπους γερά να δέσεις, — με δεσμά που δεν λύνονται αιώνια. — Τ' ατίμητο στολίδι σου έχει κλέψει και στους θνητούς τόχει χαρίσει. Την πάντεχνη φωτιά σου πήρε —  χρήσιμη σωτηρία στους ανθρώπους.

— Τρανή αμαρτία έχει κάνει — και λόγο στους αφέντες μας θα δώσει, — έτσι του τυράννου την οργή ας γευτεί, — συχώρεση καμιά δεν του ταιριάζει, —του πολυμήχα­νου ας τ' αφήσει τα τερτίπια.

Εκδόσεις Αφοί Κυριακίδη, 2012 — 

Πάνος Καϊσίδης

Δημοσιογραφος-Συγγραφεας