Στο σχολειο...

Ερείπια Σχολείου Πιστοφάντων

Ευτυχώς που οι Σανταίοι δεν στερούσαν από τα κορίτσια το σχολείο. Τα έστελναν στο σχολείο όπως και τα αγόρια παρ' όλο που η φοίτηση δεν ήταν υποχρεωτική, αλλά ούτε και δωρεάν. Ανάλογα με την  τάξη που φοιτούσαν πλήρωναν ένα συμβολικό ποσό που το έλεγαν "Εισιτήριον".

Το μεγαλύτερο μέρος της δαπάνης της σχολικής παιδείας αναλάμβανε η Κοινότητα , η Εκκλησία που έβγαζε δίσκο "για το ιερό σχολείον" καθώς και πλούσιοι Σανταίοι που ζούσαν στην Τραπεζούντα και στη Ρωσία.
Οι περισσότερες μαθήτριες πήγαιναν μέχρι την τρίτη τάξη . Πολύ λίγες ήσαν εκείνες που τελείωναν το Δημοτικό και τις είχαν μάλιστα και σε μεγάλη εκτίμηση. Ήταν πολύ σημαντικό προσόν.

Αυτές έγραφαν γράμματα στους ξενιτεμένους για λογαριασμό κάποιας μάνας ή αρραβωνιαστικιάς που δεν ήξερε να γράφει ή και τις διάβαζαν τα γράμματα που έπαιρναν από την ξενιτιά.

Γιατί κακά τα ψέματα , αν οι άμοιρες γυναίκες ζούσαν δυστυχισμένες , χωρίς τους αγαπημένους τους άντρες ,άλλο τόσο δυστυχισμένοι ήσαν και οι ξενιτεμένοι άντρες , που μόνοι και έρημοι, γυρίζανε σε ξένους τόπους προσπαθώντας να βρουν δουλειά
Η μόνη τους παρηγοριά ήσαν τα γράμματα από την πατρίδα, που τους έδιναν την δύναμη να ξεπερνούν την μοναξιά, την νοσταλγία και τις δυσκολίες της ξενιτιάς. Η ιδέα πως κάποιος τους αγαπά και τους περιμένει , τους έδινε κουράγιο για προσπάθεια και ελπίδα , πως θα γυρίσουν στην πατρίδα και στ' αγαπημένα τους πρόσωπα.
Αυτές οι ίδιες έγραφαν σε τετράδια τα αυθόρμητα αυτοσχέδια τραγούδια, που με τόση ευχέρεια έβγαζαν οι λαϊκές τραγουδίστριες της Σαντάς. Τα τετράδια αυτά κυκλοφορούσαν από χέρι σε χέρι και από χωριό σε χωριό κι έτσι γινόταν γνωστά και στις επτά ενορίες. Πολλές φορές ξεπερνούσαν και τα όρια της Σαντάς.
Όσα κορίτσια έφταναν στην πέμπτη δημοτικού κεντούσαν πολύ ωραία εργόχειρα με σταυροβελονιά, όπως το ¨ΘΕΙΑ ΤΩ ΟΙΚΩ ΤΟΥΤΩ ΕΥΛΟΓΙΑ" και το ελληνικό αλφάβητο σε τρεις γραφές: κεφαλαία, μικρά και καλλιγραφικά.
Γύρω στο 1910 ιδρύθηκε στην ενορία Ισχανάντων Παρθεναγωγείο, ένα είδος οικοκυρικής σχολής, όπου τα κορίτσια εκτός από τα γράμματα μάθαιναν και να ράβουν στη ραπτομηχανή. Οι ραπτομηχανές ήσαν προσφορά κάποιου Γιαμάκ , πλούσιου Σανταίου από την Τραπεζούντα.
Στο παρθεναγωγείο όμως το εισιτήριο ήταν ακριβότερο. Στοίχιζε περισσότερο απ' ότι στο σχολείο, γι' αυτό τα φτωχά κορίτσια που ήθελαν να φοιτήσουν, αναλάβαιναν να κεντήσουν "εργόχειρα για λογαριασμό του σχολείου", έναντι εισιτηρίου.
Τα εργόχειρα αυτά είχαν θέματα εκκλησιαστικά και τα κεντούσαν σταυροβελονιά . Οι πιο εύπορες οικογένειες έστελναν τα κορίτσια τους στο φροντιστήριο Τραπεζούντας, όπως η Μαρία Σπυράντη-Πασαλίδου, η Ευτυχία Λαμπριανίδου-Καβακοπούλου, η Ελένη Πιστοφίδου-Γραμματικοπούλου, η Βάσω  Ζαχαριάδου(Τσαγκαρέτα), η Ευμορφίλη Κοσμανίδου-Χειμωνίδου, η Ιουλία Λαμπριανίδου- Σπυράντη, η Ελένη Χαρατσίδου κ.ά.
Η πρώτη δασκάλα που δίδαξε γραφή και ανάγνωση στη Σαντά ήταν η μοναχή Χαριτωνή στην ενορία των Πιστοφάντων και αργότερα οι μοναχές Καλλινίκη και Μαρία στην ενορία των Ισχανάντων.
Οι γυναίκες της Σαντάς δεν ήξεραν καθόλου Τουρκικά. Πολλές ούτε μια λέξη! Αυτό γιατί η Σαντά είχε αμιγή ελληνικό πληθυσμό, ήταν απομονωμένη και τα τουρκοχώρια ήσαν μακριά.

Santeos