Κατάλογος Ποντίων μαρτύρων..

Μακρύς είναι ο κατάλογος των Ποντίων μαρτύρων. Μερικούς από αυτούς αναφέρουν στα βιβλία τους «Σελίδες εκ της μαύρης συμφοράς τον Πόντου» και «Σελίδες εκ της συμφοράς του Πόντου» ο Γεώργιος Γαβριηλίδης και ο Παντελής Βαλιούλης, αντίστοιχα. Ο δεύτερος Θρακιώτης στην καταγωγή, καθηγητής στο γυμνάσιο Αμισού έζησε το μαρτύριο του υπόδικου στις φυλακές της Αμάσειας και γλίτωσε την αγχόνη σαν από θαύμα. Από τον κατάλογο αυτόν σταχυολογούμε μερικά ονόματα εθνομαρτύρων, που αποτελούν χαρακτηριστικές περιπτώσεις, όπως ακριβώς,  αναφέρονται στην Εγκυκλοπαίδεια του Ποντιακού Ελληνισμού των εκδόσεων «Μαλλιάρης-Παιδεία».

ΑΜΑΣΕΙΑ

ΙΙαπαμάρκος Γεώργιος. Καθηγητής φυσικομαθηματικών στο γυμνάσιο Αμισού, εθνομάρτυρας. Στις αρχές του 1921 καταδικάστηκε από το Στρατοδικείο της Αμάσειας σε δεκαπενταετή κάθειρξη, κατηγορούμενος ότι σε χάρτη της Μικράς Ασίας, που είχε μαθητής του σε τετράδιο γεωγραφίας, ο καθηγητής, αντί για Εύξεινος Πόντος, έγραψε Ελληνικός Πόντος. Το τετράδιο βρήκε στη σάκα του μαθητή κάποιος χωροφύλακας.

Όταν καταργήθηκε το στρατοδικείο (Ιούνιο 1921) και συγκροτήθηκε το Περιοδεύων Δικαστήριο Ανεξαρτησίας (Ιστικλάλ Μαχκεμεσί). ο περιβόητος πρόεδρός του Εμίν Μπέης αναθεώρησε τη δίκη και επέβαλε στον Παπαμάρκο την ποινή του θανάτου και τον εκτέλεσε με απαγχονισμό. Ο Παπαμάρκος, όταν οδηγήθηκε στην αγχόνη, ήταν τριαντάρης περίπου και είχε δύο ανήλικες κόρες.

Φελέκης Βασίλειος. Ιεροδιάκονος και εθνομάρτυρας από το Ακ Νταγ Μαντέν. Καταδικάστηκε το 1921 στον δι' αγχόνης θάνατο και εκτελέσθηκε. Λίγες ημέρες πριν από την εκτέλεσή του, λειτούργησε την Κυριακή 5 Σεπτεμβρίου, μαζί με τον συμπατριώτη του ιερέα Γεώργιο, μέσα στη φυλακή της Αμάσειας.

Για να εμψυχώσει τους μελλοθάνατους συγκρατούμενους του, ο ιεροδιάκονος τους μίλησε, καταλήγοντας με τα εξής: «Όταν τρώγονταν κάποτε τα φύλλα της αμπέλου από την αίγα την τρελή, το κλήμα της απάντησε: Όσο κι αν τρως αλύπητα τα πράσινά μου φύλλα, καινούργια θα βλαστήσουνε κλωνιά σταφυλοβόλα, που ο ζωμός των θα γενή σπονδή στο σφάξιμό σου».

Χαριτίδης Ηλίας. Γιατρός από την Αμισό που καταδικάστηκε σε θάνατο από τα Δικαστήρια Ανεξαρτησίας της Αμάσειας τον Σεπτέμβριο του 1921 και εκτελέστηκε στην αγχόνη.

Ο Χαριτίδης που ήταν κουφός, όταν οδηγήθηκε στο δικαστήριο πίστευε ότι θα αθωωθεί, επειδή είχε μαζί του ένα έγγραφο επίσημο, με τις σφραγίδες ανώτερων Τούρκων αξιωματικών και την υπογραφή του Βεχίπ Πασά, αρχιστράτηγου του ανατολικού μετώπου κατά τον α' παγκόσμιο πόλεμο (1914-1918).

 Στο έγγραφο αναφέρονταν τα εξής: "Ο ιατρός Ηλίας Χαριτίδης υπηρετών έντιμος εις τον τουρκικόν στρατόν, όχι μόνον εξεπλήρωσε τα καθήκοντα του ευσυνειδήτως και αόκνως   αλλά κατά την σύμπτυξιν του μετώπου - υπό την πίεσιν των Ρώσων - παρέμεινε τελευταίος, επιμελούμενος τραυματιών και κινδυνεύσας να φονευθή ή να συλληφθή αιχμάλωτος, εφόρτωσεν έπειτα εις τον ίππον του εγκατελελειμμένα όπλα και αυτός πεζοπορών έφθασε μεθ' ημέρας εν μέσω χειμώνι εις το στρατόπεδόν μας. Επί τούτω εκφράζεται αυτώ η ευαρέσκεια της Στρατιάς και ο δίκαιος έπαινος".

 Το έγγραφο ο διαβάστηκε δημοσία στο δικαστήριο, αλλά ο ήρωας αυτός του τουρκικού στρατού οδηγήθηκε στην κρεμάλα!

Την ίδια τύχη είχε και ένας άλλος Έλληνας, ήρωας του τουρκικού στρατού, ο φαρμακοποιός Θεολόγος Δημητριάδης που απαγχονίστηκε μαζί με τον Χαριτίδη. ενώ ήταν ανάπηρος πολέμου, χωρίς πόδια, που τα έχασε από κρυοπαγήματα στο μέτωπο.