Πόντιοι φωτογράφοι

Κάθε μέρα επαναλαμβάνουν αρκετοί τη γνωστή κινεζική ρήση «μια εικόνα χίλιες λέξεις», χωρίς να φροντίζουν, οι περισσό­τεροι, να αναφέρουν και το όνομα εκείνου που δημιούργησε τη φωτογραφία.

 Όταν, πάλι, αναφερθούν στο όνομα του δημιουρ­γού, προφορικά ή γραπτά, πολύ σπάνια θα του διαθέσουν το πολύ πεντακόσιες λέ­ξεις και αυτό στις περιπτώσεις των ειδικών εντύπων ή των ειδικών άρθρων.

Τραπεζούντα 1895
Φωτο Αφων Κακούλη

Οι Πόντιοι, π. χ. δεν αναφέρονται σχεδόν ποτέ στους αδελφούς Κακούλη, τους φωτο­γράφους της Τραπεζούντας και γενικότερα του Πόντου, κι ας χάρισαν αυτοί οι καλλιτέ­χνες φωτογράφοι, με τις φωτογραφίες τους, χιλιάδες εντυπωσιακές και άσβεστες λέξεις — μνήμες..

 Δυστυχώς, υπάρχουν μόνον οι αναφορές της Άννας Θεοφυλάκτου στη μνημειώδη έκδοση της — αναφέρεται η Μέριμνα Ποντίων Κυριών ως εκδότρια — «Ζωντανές μνήμες του Πόντου» και της Εγκυκλοπαίδει­ας του Ποντιακού Ελληνισμού των εκδόσεων Μαλλιάρης — Παιδεία..

Οι τρεις καλλιτέχνες φωτογράφοι Κακούλη, αλλά και ένας τέταρτος που τον αναφέρει ο Κ. Παπαμιχαλόπουλος

 Στην Τραπεζούντα, οι μοναδικοί καλλιτέχνες φωτογράφοι ήταν ο Κυριάκος, ο Μιλτιάδης και ο Θρασύβουλος Κακούλης, παιδιά του αγιογράφου ιερέα Ελευθέριου Κακουλιδη - Κακούλη (ποπά Λευτέρ'). 

Ο Κωνσταντίνος Ν. Παπαμιχαλόπουλος, στο βιβλίο του «Περιήγησις εις τον Πόντον», αναφέρει και τον Παναγιώτη Κακούλη, που τον συνάντησε, μάλιστα, μέσα στο φωτογρα­φείο των αδελφών Κακούλη.

Ο Παπαμιχαλόπουλος γράφει (σ. σ. απόδοση στη νεοελ­ληνική):

 «Στο έξοχο φωτογραφείο των κ. κ. Αδελφών Κακούλη, που μπορεί να συγκριθεί με τα άριστα των φωτογραφείων της Αθήνας, ο κ. Παναγιώτης Κακούλης, που βρισκόταν σε αυτό, έβγαλε μπροστά μου και μου έδειξε δεκάδες ή και εκατοντάδες φωτογραφίες της Τραπεζούντας, της γύρω περιοχής και πολ­λών άλλων περιοχών του Πόντου, που δεί­χνουν απόψεις πόλεων, λιμάνια, οικοδομές, ναούς, μονές, τουρκικά τζαμιά, τοπία κ. τ. λ.

 Από αυτές τις φωτογραφίες διάλεξα πολλές και όταν ρώτησα για την τιμή τους, ο κ. Κακούλης μου απάντησε ότι μπορώ να πάρω με πληρωμή τις φωτογραφίες που δείχνουν περιοχές εκτός της Τραπεζούντας, όλες, όμως, τις φωτογραφίες της Τραπεζού­ντας πρέπει να τις δεχθώ δωρεάν».

Και συ­μπληρώνει ο Παπαμιχαλόπουλος το εξής αξιοσημείωτο: «Πλείστα άλλα μικρά αγοράσματα υπεχρεώθην να δεχθώ επίσης δωρεάν» (σ. σ. σε άλλα καταστήματα).

Τραπεζούντα 1880
Φωτο Αφων Κακούλη

Σπουδές του Μιλτιάδη Κακούλη στο Παρίσι

Την τέχνη της φωτογραφίας σπούδασε στο Παρίσι ο Μιλτιάδης Κακούλης (Τραπεζού­ντα 1872 — Αθήνα 1954), αφού πρώτα τε­λείωσε το Φροντιστήριο Τραπεζούντας.

 Ο Μιλτιάδης Κακούλης διακρίθηκε στη γαλλι­κή πρωτεύουσα ως καλλιτέχνης φωτογράφος.

Συμμετείχε σε διαγωνισμούς φωτογραφίας και τιμήθηκε με βραβεία και διπλώματα.

 Όταν επέστρεψε στην Τραπεζούντα, ο Μιλτι­άδης Κακούλης άνοιξε, μαζί με τον Κυριάκο και τον Θρασύβουλο, το φωτογραφείο τους, που είχε την επιγραφή «Αδελφοί Κακούλη — Μαύρη Θάλασσα».

Αργότερα, ο μεγαλύτερος αδελφός Κυριά­κος Κακούλης, που πέθανε από βασανιστική ασθένεια στον Πόντο πριν από την ανταλλα­γή των πληθυσμών του 1922 — 1923, άνοιξε μόνος του φωτογραφείο, με την επιγραφή και πάλι «Μαύρη Θάλασσα», όπως φαίνεται από φωτογραφίες του που έχουν διασωθεί.

Ο Μιλτιάδης, μαζί με τον νεότερο Θρασύ­βουλο, που πέθανε πιο μπροστά, μέσα στη γερμανική κατοχή, το 1942, φωτογράφισαν πρόσωπα, πόλεις, χωριά, γεγονότα, με πολλή τέχνη και μεγάλο ζήλο. 

Οι πλούσιοι Τραπεζούντιοι και τα μέλη των οικογενειών τους φω­τογραφήθηκαν αποκλειστικά από τους αδελφούς Κακούλη.

Φυγή από τον Πόντο και στέριωμα στην Αθήνα

Η Εγκυκλοπαίδεια του Ποντιακού Ελλη­νισμού των εκδόσεων Μαλλιάρης — Παιδεία αναφέρει ότι ο Μιλιτιάδης Κακούλης και ο Θρασύβουλος διώχτηκαν από την Τραπε­ζούντα και το αρχείο τους πέρασε στα χέρια ενός Τούρκου αξιωματικού. 

Αργότερα, στην Αθήνα, έσμιξαν με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς τους. Στην Αθήνα, ο Μιλτιάδης Κακούλης συνεργάστηκε αρχικά με έναν άλλο φωτογράφο και ύστερα με τον αδελφό του Θρασύβουλο.

Και στη νέα τους πατρίδα έγιναν γνωστοί από την ποιότητα της δου­λειάς τους. Υπήρξαν οι προσωπικοί φωτο­γράφοι του στρατηγού και πρωθυπουργού της Ελλάδας Νίκου Πλαστήρα.

Ο Μιλτιάδης Κακούλης, άρρωστος βαριά από την καρδιά του, σταμάτησε να δου­λεύει την εποχή του ελληνοϊταλικού πολέ­μου (1940 - 1941). Πέθανε στην Αθήνα το 1954.

Τραπεζούντα
Φωτο Αφων Κακούλη

Οι Πόντιοι έχουν παράδοση στη φωτογραφία

Οι Πόντιοι έχουν παράδοση στην καλ­λιτεχνική φωτογραφία. Η παράδοση αυτή συνεχίστηκε μέχρι τα τελευταία χρόνια, που σχεδόν συνταξιοδοτήθηκε ένας από τους μεγάλους Πόντιους φωτογράφους, ο Γιάννης Κυριακίδης.

Στη Θεσσαλονίκη, οι σημαντικότεροι φωτογράφοι ήταν ποντια­κής καταγωγής. Ο Γιώργος Λυκίδης, ο Μι­χάλης Χαρτοματσίδης (Μισέλ), ο Γιώργος Μουσικίδης, ο Γιώργος Χριστοφορίδης, ο Γιάννης Κυριακίδης, ο πρόωρα χαμένος Γιώργος Μουτεσίδης, υπήρξαν μεγάλοι φω­τογράφοι.

Αντάξιοι τους δεν βγήκαν ακόμη. Στους φωτογράφους αυτούς, που αποθανά­τισαν με τον φακό τους πρόσωπα και γεγο­νότα, βασίζονται σε μεγάλο βαθμό οι ιστο­ριογράφοι και θα τους έχουν ως ακένωτη πηγή ζωντανών πληροφοριών και όλοι όσοι ασχοληθούν στο μέλλον με την ιστορία.

Πάνος Καϊσίδης

Δημοσιογράφος-Συγγραφέας