Η υπέρβαση της εσωτερικής κρίσης στην ελληνική κοινότητα Τραπεζούντας και ο ρόλος του Μητροπολίτη

Ενώ οι μεταρρυθμίσεις του Τανζιμάτ και ιδιαίτερα η υπογραφή του Χάττ-ι-Χουμαγιούν (1856) σηματοδοτούν μια εποχή έντονης οικονομικής και πολιτιστικής ανάπτυξης για όλους τους Έλληνες του οσμανικού κράτους, στην Τραπεζούντα αντίθετα, μετά από μια πολύ καλή αρχή, έχουμε μια στασιμότητα. Η εκπαίδευση εδώ, κατά τα μέσα του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα βρίσκεται σε μια διαρκή ύφεση και συρρίκνωση, εξαιτίας ενός τοπικού συγκυριακού γεγονότος.

Ο σουλτάνος Αμπούλ Ματζίτ διακηρύσσει το Χάτι Χουμαγιούν ενώπιον και των εκπροσώπων των θρησκευτικών κοινοτήτων.

 Σχέδιο Geniole, χάραξη Vogt. Αθήνα, συλλογή Λ. Εφραίμογλου

Πρόκειται για εσωτερικές έριδες από τις οποίες σπαράσσεται η ελληνική κοινότητα Τραπεζούντας. Η ευθύνη του Μητροπολίτη Τραπεζούντας Γαβριήλ, για την ανάπτυξη αυτής της παρακμιακής κατάστασης, δεν είναι μικρή. Αυτό το δεδομένο αναγκάζει τελικά το Οικουμενικό Πατριαρχείο να αναλάβει πρωτοβουλία για την υπέρβαση της κρίσης, κύριο στοιχείο της οποίας είναι η απομάκρυνση του Μητροπολίτη από τα ποιμαντορικά του καθήκοντα και η απόφαση να τεθεί σε αόριστης χρονικής διάρκειας αργία και παράλληλα να διοριστεί, μετά από χειροτονία του στον πατριαρχικό ναό, ο Κωνστάντιος Καρατζόπουλος στη θέση του Μητροπολίτη Τραπεζούντας. Πρόκειται για μια ιδιαίτερα χαρισματική προσωπικότητα, με μια εντυπωσιακή εξέλιξη, και ταυτόχρονα για έναν από τους σημαντικούς φορείς της ιδεολογίας του Πατριαρχείου. 

Μετά την αποφοίτησή του από τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης και αφού έχει υπηρετήσει ως ιεροκήρυκας και αρχιδιάκονος στη μητρόπολη Νεοκαισαρείας του Πόντου, μετακινείται στην έδρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου, όπου ανεβαίνει όλη σχεδόν την ιεραρχική κλίμακα της γραφειοκρατίας του, πρώτα ως Δευτερεύων, έπειτα ως Μέγας Αρχιδιάκονος και τέλος ως Μέγας Πρωτοσύγκελος για περισσότερα από τρία χρόνια, ασκώντας μάλιστα τα καθήκοντά του με πολύ μεγάλη  επιτυχία.

Ο νέος ικανότατος ιεράρχης αμέσως παίρνει διάφορες πρωτοβουλίες για την υπέρβαση της κρίσης, από τις πρώτες μεταξύ των οποίων είναι η εκλογή νέας εφορείας των σχολείων της Τραπεζούντας. Το αποτέλεσμα των κινήσεών του είναι άμεσο. Όλα τα σχολεία της πόλης λειτουργούν κανονικά και η τάξη και η ηρεμία αποκαθίστανται μεταξύ των μελών της ελληνικής κοινότητας. Η κατάσταση στα κοινοτικά πράγματα της πόλης βαίνει συνεχώς βελτιούμενη, γεγονός που επιβεβαιώνουν λίγο αργότερα με αναφορά τους προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη οι Δημογέροντες και οι Πρόκριτοι της πόλης. 

Το νέο αυτό κλίμα που διαμορφώνεται επιτρέπει στα στελέχη της κοινότητας να αφοσιωθούν αποκλειστικά στο σχεδιασμό του πλαισίου λειτουργίας της εκπαίδευσης, κατά τρόπο που να ανταποκρίνεται στις νέες μεγάλες ανάγκες που επιβάλλουν οι λαμπρές προοπτικές της πόλης.

ΑΝΤΩΝΗ Υ. ΠΑΥΛΙΔΗ

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΟΝΤΙΑΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ
 «ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΝΤΟΥ» ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 24

"ΤΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΑΣ (1900-1914) και η ιδεολογική κυριαρχία των Ελλήνων στον Πόντο"