Ο ρόλος των ελληνικών ποντιακών κοινοτήτων Τραπεζούντας, Καυκάσου και Ρωσίας στην οικοδόμηση του νέου κτιρίου του Φροντιστηρίου

Εδώ θα παρουσιάσουμε το ρόλο της ελληνικής κοινότητας Τραπεζούντας - κυρίως των αστών εμπόρων και τραπεζιτών, που αποκτούν πλούτο από τις συνεχώς αναπτυσσόμενες δραστηριότητες - αλλά και των υπολοίπων Ελλήνων του Πόντου στην οικοδόμηση του νέου κτιρίου του Φροντιστηρίου.

Όπως έχουμε προαναφέρει, η απόφαση για την οικοδόμηση του νέου κτιρίου του Φροντιστηρίου λαμβάνεται στη συνεδρίαση της Αντιπροσωπείας της κοινότητας Τραπεζούντας το 1895, όπου εκλέγεται πενταμελής Επιτροπή Ανοικοδομήσεως του νέου κτιρίου του Φροντιστηρίου , η οποία λίγο αργότερα γίνεται επταμελής, αποτελούμενη από εξέχοντα στελέχη της ελληνικής κοινότητας, που διαπρέπουν στην οικονομία της πόλης. 

Πρόεδρος της επιτροπής είναι ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες αστούς της πόλης, ο έμπορος - τραπεζίτης Κωνσταντίνος Θεοφύλακτος, του οποίου η τεράστια τριώροφη οικία - σημαντικό δείγμα αστικής κατοικίας των αρχών του αιώνα - κυριαρχεί με το μέγεθος και την αισθητική της ακόμη και σήμερα στο κέντρο της Τραπεζούντας, χρησιμοποιούμενη από τις τοπικές Αρχές ως μουσείο. Άλλα μέλη της επιτροπής: Αδαμάντιος Εφραιμίδης, Κωνσταντίνος Βελισσαρίδης, Γεώργιος Ακριτίδης, Θ. Φουντόπουλος, Παντελής Λαμπριανίδης και Γ. Φωστηρόπουλος1.
 Το γεγονός και μόνο ότι τα ονόματα των μελών της επιτροπής αναφέρονται πολύ ψηλά στον κατάλογο των δωρητών για την ανοικοδόμηση του Φροντιστηρίου, που παρατίθεται στη συνέχεια, δείχνει εκτός των άλλων και την υψηλή θέση που κατέχουν στην κλίμακα της κοινωνικής ιεραρχίας της πόλης.

Η Επιτροπή Ανοικοδομήσεως, μόλις συγκροτείται, αναθέτει τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό και την επίβλεψη στον κορυφαίο Τραπεζούντιο αρχιτέκτονα Αλέξανδρο Ν. Κακουλίδη. Αυτός, μολονότι είναι εγκατεστημένος από χρόνια στην Αθήνα, όπου διατηρεί τεχνικό γραφείο, όχι μόνο αναλαμβάνει ευχαρίστως το έργο, αλλά και παρέχει εντελώς δωρεάν τις ανεκτίμητες υπηρεσίες του, δηλαδή τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, την επίβλεψη και αποπεράτωση του τεράστιου αυτού έργου. Σχεδιάζει το κτίριο του Φροντιστηρίου με νεοκλασικά χαρακτηριστικά, γεγονός που συνιστά ένα επιπλέον στοιχείο της ιδεολογίας του 2. Τη διεύθυνση της εκτέλεσης των εργασιών κατασκευής του κτιρίου αναλαμβάνει ο εργοδηγός Φιλ. Κοτζαμπασούλης.

Πρώτη ενέργεια της επιτροπής είναι να προχωρήσει ταχύτατα σε έρανο μεταξύ των Τραπεζουντίων και κατ’ αυτό τον τρόπο να συγκεντρώσει το ποσό των 3.000 οθωμανικών λιρών, με τις οποίες αγοράζει τις οικοπεδικές εκτάσεις γύρω από το παλαιό κτίριο του Φροντιστηρίου, που είναι αναγκαίες για την ανέγερση ενός λαμπρού, τόσο ως προς το μέγεθος όσο και ως προς την αισθητική, κτιρίου.

Στις 14 Σεπτεμβρίου 1899, ο Μητροπολίτης Τραπεζούντας Κωνστάντιος θεμελιώνει το κτίριο και οι εργασίες κατασκευής ξεκινούν. Κατά τη διάρκεια των εργασιών και μετά την εξάντληση των αρχικά συγκεντρωθέντων ποσών, η Επιτροπή Ανοικοδομήσεως βρίσκεται πολλές φορές μπροστά σε μεγάλες οικονομικές δυσκολίες, εξαιτίας των οποίων πολλές φορές απειλείται ακόμη και η ίδια η οικοδόμηση του κτιρίου. Τις δυσκολίες αυτές κατορθώνει να τις υπερβεί μέσω προσωρινών άτοκων δανείων που χορηγούν - εκτός από τη σημαντική τους οικονομική συνδρομή, η οποία παρατίθεται στη συνέχεια - οι πλούσιοι αστοί της πόλης Κ. Θεοφύλακτος, Γρ. Καπαγιαννίδης, Αδελφοί Ι. Μεταξά, Αδαμ. Εφραιμίδης, Παντ. Λαμπριανίδης, Αδελφοί Ι. Φωστηρόπουλου, Γεώρ. Ακριτίδης και Αδελφοί Βελισσαρίδη.

Οι εργασίες προχωρούν με γρήγορους ρυθμούς, αλλά τα έσοδα από τους εράνους δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις συνεχώς αυξανόμενες δαπάνες και προς στιγμήν απειλείται η διακοπή των εργασιών. Τότε, στις αρχές του 1901, ανατίθεται σε δύο εκλεκτά στελέχη της κοινότητας, τους Γεώργιο Φωστηρόπουλο και Κωνσταντίνο Βελισσαρίδη, η αποστολή μετάβασης στη Ρωσία και τον Καύκασο, όπου υπάρχουν ακμαίες ελληνικές ποντιακές κοινότητες, για τη συγκέντρωση των αναγκαίων χρηματικών ποσών για την αποπεράτωση του έργου, με τη βοήθεια των πολυάριθμων ελληνικών ποντιακών οικογενειών που διαμένουν εκεί από πολλές δεκαετίες. Η αποστολή διεκπεραιώνεται με απόλυτη επιτυχία και συγκεντρώνεται το σημαντικό ποσό των 42.000 ρωσικών ρουβλιών, με το οποίο υπερνικούνται οι δυσχέρειες και το μεγαλεπήβολο έργο ολοκληρώνεται με επιτυχία. Εκτός από το ποσό αυτό, οι Πόντιοι ομογενείς της Ρωσίας προσφέρουν και το ποσό των 16.500 ρουβλιών, έτσι ώστε η συνολική τους προσφορά για την οικοδόμηση του Φροντιστηρίου να φτάσει περίπου στο ποσό των 58.500 ρουβλιών, δηλαδή σε 7.208 χρυσές οθωμανικές λίρες

ΑΝΤΩΝΗ Υ. ΠΑΥΛΙΔΗ

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΟΝΤΙΑΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ
 «ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΝΤΟΥ» ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 24

"ΤΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΑΣ (1900-1914) και η ιδεολογική κυριαρχία των Ελλήνων στον Πόντο"

1.ΤΕΡΖΟΠΟΥΛΟΣ Χ. Αντώνιος: «Η ανοικοδόμησις του Φροντιστηρίου Τραπεζούντας», ΠΣ, Αθήναι 1971, σελ. 81-82. Σύμφωνα με το συγγραφέα, η επιτροπή αρχικά ήταν πενταμελής, με Πρόεδρό της πάντα τον Κ. Θεοφύλακτο, ενώ στη συνέχεια, μετά το θάνατο ενός από τα μέλη της και την προσθήκη τριών άλλων, πήρε τη μορφή που περιγράφουμε. Τα ονόματα αυτά των μελών της επιτροπής - σύμφωνα πάντα με το συγγραφέα - αναφέρονται και σε χαλκογραφία που εκδόθηκε στην Τραπεζούντα με την ευκαιρία της ανέγερσης του Φροντιστηρίου και σώζεται στη βιβλιοθήκη της «Παμποντιακής Ενώσεως» Αθηνών.

 Σ' αυτή εικονίζεται το κτίριο του Φροντιστηρίου από την εσωτερική του αυλή και σε πλαίσιο επάνω είναι γραμμένα τα ονόματα των μελών ανοικοδόμησης του σχολείου, κάτω από την εικόνα του κτιρίου βρίσκεται φωτογραφία του Μητροπολίτη Κωνσταντίου, ως Μεγάλου Ευεργέτη της κοινότητας, ενώ εκατέρωθεν του κτιρίου βρίσκονται τα ονόματα των ευεργετών της σχολής, εκείνων δηλαδή που ενίσχυσαν την οικοδόμηση της σχολής καταβάλλοντας περισσότερες από 100 χρυσές οθωμανικές λίρες.

2.ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ Δημοσθένης: «Συνοπτική Ιστορία του περιωνύμου ελληνικού Φροντιστηρίου Τραπεζούντας», ΠΦ, έτος Α’, τχ. 4-5, Αθήναι 1936, σελ. 4. Εδώ ο συγγραφέας, εκτός των προαναφερθέντων, παραθέτει ένα μέρος των έργων που δημιούργησε ο Αλέξανδρος Κακουλίδης στον Πόντο αλλά και σε άλλες περιοχές όπου κατοικούσε ακμαίος ελληνισμός, γεγονός που τον αναδεικνύει ως έναν από τους κορυφαίους αρχιτέκτονες της εποχής του.
 Πρόκειται για το Ακρίτειο Νοσοκομείο, το κωδωνοστάσιο του μητροπολιτικού ναού του Αγίου Γρηγορίου, τη μεγαλειώδη τριώροφη οικία του τραπεζίτη Κων/νου Θεοφυλάκτου στο κέντρο της Τραπεζούντας, καθώς και την εντυπωσιακή έπαυλη του επίσης τραπεζίτη Κων/νου Καπαγιαννίδη στο προάστειο της πόλης Soguk Su (Κρύο νερό), στα ΒΔ. (Τα δύο τελευταία έργα σώζονται και σήμερα και συνιστούν βασικά τουριστικά αξιοθέατα της πόλης, μαζί φυσικά με το Φροντιστήριο).
 Επίσης, κατασκεύασε το ναό των Ταξιαρχών στο Μέγα Ρεύμα της Κωνσταντινούπολης,ναό της Παναγίας στην Αγχίαλο, τον ιερό ναό της Ινέπολης κ.λπ.