ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΟΥΜΕΛΑ ΜΕ ΤΗ ΣΑΝΤΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΓΕΙΤΟΝΙΚΕΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΙΣ. ΜΕΡΟΣ 4ο

Τα παρακάτω είναι του πρώτου μητροπολίτη Γερβασίου:

Παλιό σπίτι στη Λιβερά

«Οι καλοί όμως και άριστοι σκοποί υπεράνω των κοινών και συνήθων τιθέμενοι προσωρινώς μόνον υποκύπτουσι και υποχωρούσι, πάλιν δε εν καιρώ ευθέτω δίκην ηλιακών ακτίνων ευεργετικών δια των νεφών προβάλουσι και επιφαίνονται μετά μείζονος μάλιστα την δευτέραν φοράν ελπίδος και  επιτυχίας θετικωτέρας τε όσον και βεβαιοτέρας.

 Και λοιπόν οι ρηξικέλευθοι εκπρόσωποι των χριστιανών και των τριών εξαρχιών, ιδίως από τα χωρία Λιβερά, Σαντά, Δανίαχα, Κουσπιδή, Κούτουλα, Κάτω Χορτοκόπι, Σπέλια, Κουταλά, Μισαηλάντων και Μαντρανόη, δεν έλειψαν ευτυχώς και την φοράν ταύτην και μάλιστα δραστήρια και αποφασιστικά αυτών διαβήματα εστέφθησαν υπό επιτυχίας. Ούτως αρχομένου του Νοεμβρίου του 1902 εξεδόθη ο περί ανασυστάσεως της επαρχίας Ροδοπόλεως συνοδικός τόμος.

 Πρώτος μητροπολίτης εψηφίσθη ο τέως επίσκοπος Ναζιανζού Γερβάσιος Σαρασείτης, ο και γράφων ταύτα. Η εκ του ευφροσύνου γεγονότος χαρά των επαρχιωτών εν Κων)πόλει και πλεισταχού της επαρχίας υπήρξε μεγίστη. Αλησμόνητος υπήρξε μία εσπέρα φιλοξενίας εν Τζεβιζλίκ έδρα της υποδιοικήσεως Μάτζκας (σ.σ. Ματσούκας), όπου συνήλθον ενωτισθέντες ικανοί εκ της αυτόθι αγοράς και εκ της υπερκειμένης Λιβεράς επαρχιώται, μεθ’ ών κατά πρώτον εις γνωριμίαν ήρχετο ο νυν μητροπολίτης αυτών πορευόμενος εις Κων)πολιν προς εφοδιασμόν δια των απαιτούμενων πατριαρχικών γραμμάτων και του αυτοκρατορικού φιρμανίου»1.

 «Η πρώτη μου άνοδος εκ Τραπεζούντος εις την νέαν επαρχίαν έγινε την 31 Μαρτίου 1903, εγκατεστάθην δε προσωρινώς εις το χωρίον Δανίαχα.

Εκείθεν δι’ όλου του έτους περιήλθον κατά κώμας το πλείστον ημιονικώς ολόκληρον σχεδόν  την επαρχίαν. Καθ’ όλην δε ταύτην την μακράν περιοδείαν, έσχον ακόλουθον και συνεργάτην πολύτιμον τον νυν επαξίως διευθύνοντα το Αρχείον του Πόντου Άνθιμον Παπαδόπουλον, τότε αρχιδιάκονον και  εγενόμεθα θεαταί εκ του πλησίον και θαυμασταί της μεγάλης ευσεβείας και προθυμίας των χριστιανών πανταχού μετ’ εξαιρετικής ευλαβείας και πλείστων όσων ενδείξεων τιμής και σεβασμού υποδεχομένων ημάς και προπεμπόντων.

Πιστοφάντων Σαντάς

Ιδία έκτακτος παρεσκευάσθη η υποδοχή των Σανταίων, παραλαβόντων ημάς επί τούτω από της Ιεράς μονής  Αγ. Γεωργίου Περιστερεώτα και δια παρατάξεως ολοκλήρου και συνοδείας ενόπλων παλληκαρίων οδηγησάντων το πρώτον εις την μεγαλυτέραν συνοικίαν Πιστοφάντων. Ουχ ήττον αλησμόνητος παραμένει η των Σανταίων προπομπή και συνοδεία πολυάριθμος ανδρών, γυναικών και παιδίων την 22 Αυγούστου 1903.

Εν τη επαρχία ταύτη διετέλεσα μητροπολίτης τέσσαρα εν όλω έτη, αγογγύστως δε μεθ' υπομονής και εμμονής ήνεγκα εκάστοτε τας αντιδράσεις και την εκ των ενεδρευόντων αντιπάλων μοναχών και τινων χωρίων συγγενικών αυτοίς μήνιν και αντιπολιτευτικήν ορμήν και δυσμένειαν και έκδηλον πίεσιν και ανυπακοήν.

Οι μοναχοί είχον την έμμονον ιδέαν ότι το Πατριαρχείον δεν ώφειλε να στερήση αυτούς του πατροπαράδοτου εξαρχικού συστήματος και διοικήσεως των περί αυτάς χωρίων.Οι χριστιανοί εν πλειοψηφία και μάλιστα οι του διαμερίσματος Σουμελά επεθύμουν διακαώς και ήθελον την μητροπολιτικήν διοίκησιν προς ευρυτέραν και ανετωτέραν κοινωνικήν και σχολειακήν οργάνωσιν και πρόοδον.

Αι δύο αύται αρχαί και τα ακολουθούντα αντίθετα στρατόπεδα διαρκώς συνεκρούοντο και εις ανεγκλήσεις ήρχοντο προς ζημίαν των καλώς εννοουμένων ηθικών και θρησκευτικών συμφερόντων και των εκπαιδευτικών αναγκών της χώρας.

Την 15 Ιουλίου 1903 εν τοις εγκαινίοις του ιερού ναού Κουταλά επεζήτησαν οι αντικείμενοι να καταπτοήσουν τον μητροπολίτην δι' εγκαθέτων ροπαλοφόρων μετά το τέλος της πανηγύρεως, πλην όμως υπό σιγής βαθείας και σεβασμού καταληφθέντες επί τη θέα του μητροπολίτου διελύθησαν  άφωνοι και άπρακτοι.

Την νύκτα της 24 Μαρτίου εβάλλετο οίκημα της μητροπόλεως εν τη Λιβερά δια συχνών βολών στρατιωτικού όπλου προς καταπτόησιν και πάλιν του μητροπολίτου, αλλά και πάλιν ουδέν προέκυψεν αποτέλεσμα υπέρ των μαινομένων αντιπάλων. Ευθύς την επομένην εστάλη εις το Πατριαρχείον το ακόλουθον τηλεγράφημα:

Μεσονύκτιον ακριβώς 25 Mαρτίου μητρόπολις επυροβολήθη. Φυσίγγια γκρά ευρέθησαν ένδεκα, βολαί ερίφθησαν πλείονες. Δυστύχημα ευτυχώς ουδέν. Υπόνοιαι βαρύνουσι διδάσκαλον Ιωσηφίδην όργανον καλογήρων αναρχικών πλέον κακουργούντως βανδαλικώς".

Οι εν Κωνσταντινουπόλει τότε παρεπιδημούντες ηγούμενοι των Μονών προσκληθέντες εις το Πατριαρχείον και μαθόντες τα περί του τηλεγραφήματος διεβεβαίωσαν ότι δεν θα ήτο σπουδαίον τι και ότι δεν θεωρούσι παντάπασιν αποκλειομένην την περίπτωσιν, καθ' ην ενδεχόμενον τα γενόμενα να παρεσκευάσθησαν υπό της μητροπόλεως, ίνα επιφέρωσιν αδεκάστως την από την οικτράν των πληροφοριών εντύπωσιν καταδίκην αυτών.

Παρά ταύτα ο μητροπολίτης εξηκολούθει απαρεγκλίτως το διαπεπιστευμένον αυτώ υπό της Μ. Ε. ύπατον καθήκον. Ίσως γεγονός τι εξαίρει μάλλον την ολιγόχρονον δράσιν του και τούτο η επιτευχθείσα ζωηρά αφύπνισις και ευρυτέρα κίνησις εν Σαντά περί των σχολικών μάλιστα πραγμάτων.

1910:Τελετή εγκαινίων
Κεντρικής Σχολής Σαντάς.

Την ογδόην Αυγούστου 1906 εψηφίζετο και επεκυρούτο κοινοτικός κανονισμός κατευθύνων ενεργώς τας φιλοπροόδους διαθέσεις των φιλοτίμων Σανταίων και η ομοφωνία των 7 ενοριών Σαντάς επροχώρει ασφαλώς εις την πραγμάτωσιν σχεδίου ιδρύσεως ανωτέρας κεντρικής σχολής.

Αλλ’ ότε ακριβώς εμεσουράνει ο ήλιος της αγαθοεργίας υπέρ του τό­που, και τα πλήθη περισσότερον διεφωτίζοντο εκ των αγλαών καρπών της μητροπολιτικής διοικήσεως, και τα πάθη όλον εν κατηυνάζοντο και οι αντικείμενοι εμαλάσσοντο, πρόσταγμα σεπτόν του αειδήμου Ιωακείμ του Γ' εκάλει με όπως μεταβώ εις Κορυτσάν ως διάδοχος του αλήστου μνήμης Φω­τίου Καλπίδου από το Τσαγράκι του Πόντου και αγρίως υπό αλβανορουμανιστικού κομιτάτου δολοφονηθέντος. Ούτω την 15 Οκτωβρίου 1906 εγκατέλειπον την επαρχίαν Ροδοπόλεως προπεμφθείς εκ της αγαπητής Λιβεράς εν μέσω λύπης βαθείας επί τω απροσδοκήτω χωρισμώ ποιμένος και ποιμνί­ου ανταγαπηθέντων ειλικρινώς».

Στα παραπάνω ας προσθέσουμε κι’ εμείς λίγα επί πλέον: επειδή οι μοναχοί παραπονέθηκαν στη Μ.Ε. για την εποπτεία του Γερβασίου, γι’ αυτό η Μ.Ε. ανέθεσε στο μητροπολίτη της Τραπεζούντας την εποπτεία της Σουμελά και την εντολή να εφαρμόσει στη Μονή το κοινοβιακό σύστημα, αντί του ιδιόρρυθμου που είχε μέχρι τότε, συνάμα  να ορίσει επιτροπή από έγκριτους Τραπεζούν­τιους για τον έλεγχο της οικονομικής διαχείρισης της Μονής.
 Τον Γενάρηο του 1907 ανέβηκε στη Μονή ο αρχιδιάκονος της μητρόπολης Τραπεζούν­τας Χρύσανθος, έκανε έλεγχο της οικονομικής διαχείρισης και της κινητής και ακίνητης περιουσίας και των κειμηλίων πάνω στη βάση του  κώδικα που είχε καταρτίσει ο Γερβάσιος, εφάρμοσε  και το κοινοβιακό σύστημα.

Ο Γερβάσιος ήταν ακούραστος απόστολος του καθήκοντος· τους έφο­ρους παρότρυνε να βελτιώσουν τα σχολεία, τους δασκάλους συμβούλευε και ενθάρρυνε, αγάπησε την επαρχία όσον λίγοι, ιδιαίτερα  τη Σαντά, την οποία,αν και βρισκόταν μακρυά, δεν λησμόνησε και έστειλε στη Φιλόπτωχο Αδελφότητα 10 λίρες.

Μετά την Ανταλλαγή ο Γερβάσιος κατέφυγε στην Ελλάδα, όπου εποίμανε  επάξια την επαρχία Αλεξανδρούπολης και εκεί πέθανε.

Το Γερβάσιο διαδέχθηκε ο Φιλαδέλφειας Παπαδόπουλος από την Κρώμνη. Αγαθός αλλά γέρος, δεν μπορούσε να σηκώσει ένα τόσο βαρύ φορτίο και μάλιστα σε εποχή κατά την οποία Σανταίοι και Τραπεζούντιοι ήσαν στα μαχαίρια για τη Μονή Σουμελά. Στη διαμάχη αυτή ο Λεόντιος δεν μπορούσε και από φιλοτιμία να μη πάρει το μέρος των Σανταίων. Αλλά ο μητροπολίτης της Τραπεζούντας που ανέκαθεν είχε μεγάλη ισχύ στο Πατριαρχείο συκοφάντησε το Λεόντιο ότι αυτός υποθάλπει την εξέγερση των Σανταίων κατά της Μ.Ε. και τον Πατριαρχείο τον έπαυσε.

1920: Λιμάνι Δαφνούντας στην Τραπεζούντα

1. Όταν οι Σανταίοι της Τραπεζούντας έμαθαν ότι ο δεσπότης τους είναι στο βαπόρι, που αγκυροβόλησε, αμέσως στόλισαν μια βάρκα και πήγαν στο βαπόρι για να τον παραλάβουν, πρωτύτερα όμως είχαν πάει οι Τραπεζούντιοι με τον Φωστηρόπουλο και η βάρκα τους κόλλησε στη σκάλα του βαποριού, έτσι η βάρκα των Σανταίων έμεινε πίσω από αυτή.
 Ο Χρήστος Μαυρόπουλος ανέβηκε στην κορυφή της σκάλας και είπε στο δεσπότη να προτιμήσει τη βάρκα της επαρχίας του, ο δεσπότης του απάντησε πως αυτό του είναι αδιάφορο. Όταν όμως κατέβαινε τη σκάλα, οι Σανταίοι έδωσαν μια κλωτσιά τη βάρκα των Τραπεζούντιων που γλίστρησε και απομακρύνθηκε, τη θέση της κατέλαβε η βάρκα των Σανταίων. Ο δεσπότης δε μπορούσε να κάμει διαφορετικά και μπήκε μέσα. 
Στην αποβάθρα περίμενε πολύς κόσμος, που με πομπή τον οδήγησε στο Μετόχι της Σουμελά, την πρώτη λειτουργία έκανε στον Αγ. Ιωάννη της Δαφνούντας.