Το όνειρο του Ερντογάν και γιατί πρέπει να μας προβληματίζει

Η Τουρκία του Ερντογάν, αλλάζει ταυτότητα, επισημαίνει στο βιβλίο του «Τουρκία, Ισλάμ, Ερντογάν» (από τις ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ) ο καθηγητής  Κωνσταντίνος Φίλης, διευθυντής των ερευνητικών προγραμμάτων του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων και τονίζει ότι ο Τούρκος πρόεδρος επαναφέρει στη χώρα του το βαθιά συντηρητικό και οθωμανοκεντρικό μουσουλμανικό πρότυπο. Ο κ. Φίλης ευγενικά παραχώρησε στη HuffPost Greece αυτούσια αποσπάσματα της 2ης έκδοσης του βιβλίου, η οποία αξίζει να σημειωθεί ότι ολοκληρώθηκε τον Απρίλιο του 2018 και παρά τα πολύ πυκνά γεγονότα που ακολούθησαν είναι εύστοχη στις περισσότερες προβλέψεις της.

Στο κείμενο που ακολουθεί περιγράφεται το όραμα και τα φιλόδοξα σχέδια του κ. Ερντογάν για τη χώρα του και όπως ο ίδιος έχει πει στα χρόνια που θα ακολουθήσουν «η Τουρκία ή θα έχει μεγαλώσει ή θα έχει μικρύνει». Έτσι αναπόφευκτα τίθενται τα εξής ερωτήματα: Είναι άραγε ικανή η Άγκυρα να αναθεωρήσει τον στρατηγικό της προσανατολισμό; 

Πώς θα ανταπεξέλθει των πολλαπλών μετώπων στο εσωτερικό και το εξωτερικό; Ποιοι είναι οι κίνδυνοι για την Ελλάδα από τον μετασχηματισμό της Τουρκίας; Εντέλει, πώς θα είναι η Τουρκία σε πέντε χρόνια από τώρα;

Πρόκειται για μια άκρως ενδιαφέρουσα μελέτη για όσους προβληματίζονται για την εξωτερική πολιτική της χώρας μας σε σχέση με το γειτονικό μας κράτος.

«H Τουρκία του Ερντογάν αλλάζει ταυτότητα και φυσιογνωμία. Ο υπεροπτικός ελιτισμός και η σχολαστική γραφειοκρατία αρχικά των νεότουρκων εθνικιστών και αργότερα των επιγόνων τους, που εκφραζόταν μέσω του πανίσχυρου στρατού (ώστε να διασφαλίζεται η κεμαλική συνέχεια), πρόταξε την υπεροχή του τουρκικού έθνους έναντι της θρησκείας ως αντιστάθμισμα στον ισλαμιστικό κίνδυνο.

 Με τα ίδια κτητικά χαρακτηριστικά στο σύστημα διακυβέρνησης, ο Ερντογάν επαναφέρει εντέλει την Τουρκία στον ίσιο δρόμο του βαθιά συντηρητικού και οθωμανοκεντρικού μουσουλμανικού προτύπου, με την αυστηρή εφαρμογή των ισλαμικών κανόνων στη δημόσια έκφραση, στη θέση της γυναίκας και στον ρόλο της θρησκείας. 
Προηγουμένως, είχε διαβεί τον κάβο της υπονόμευσης εκ μέρους του κεμαλικού κατεστημένου και των οργάνων του (π.χ. δικαιοσύνη) με την επίκληση της αναγκαιότητας των μεταρρυθμίσεων προς την κατεύθυνση εκδημοκρατισμού της χώρας (2002-2010). Όταν αργότερα απογοητεύτηκε από τη Δύση, άρχισε να αντιπαραβάλλει συστηματικά την ηθική υπεροχή του ισλάμ. Πλέον, η Τουρκία συντηρεί έναν ισλαμοεθνικιστικό λόγο συνοδευόμενο από έντονη αντιδυτική και αντισιωνιστική ρητορική. 
Η δημιουργία ενός προεδρικού συστήματος χωρίς στοιχειώδη διάκριση των εξουσιών και θεσμικά αντίβαρα, με ποδηγέτηση του κοινοβουλίου και μόνη δημοκρατική επίφαση τις εκλογές, επισφραγίζει την παντοδυναμία του Ερντογάν.

Project 2023

Ο κυρίαρχος του πολιτικού παιγνιδιού τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια έβγαλε από το οικονομικό και κοινωνικό περιθώριο σημαντική μερίδα της κοινωνίας (ακόμη και αν δεν κατάφερε να απαλύνει καθοριστικά τις ανισότητες), προσέδωσε αυτοπεποίθηση και εθνική περηφάνια με μεγαλομανή νεοοθωμανικά αφηγήματα περί ανεξάρτητης πολιτικής χωρίς δεσμεύσεις και συμπλέγματα κατωτερότητας,* τα οποία εμφατι κά υποδηλώνουν την τουρκική μοναδικότητα. 
Το προσωπικό του στοίχημα είναι να βρίσκεται στο τιμόνι της χώρας το 2023, εκατό χρόνια μετά την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας, έχοντας πετύχει την πλήρη αναμόρφωσή της, κατά τα δικά του πρότυπα. Μάλιστα, υπάρχει η ανησυχία πως, πλησιάζοντας σε αυτό το χρονικό ορόσημο, η Τουρκία θα γίνεται όλο και πιο αστάθμητος παράγοντας, αφού ο Ερντογάν σκοπεύει να αναμετρηθεί με τον Κεμάλ και να υπερισχύσει.

Πώς, λοιπόν, φαίνεται να την οραματίζεται;

Μέλος της G10 των μεγαλύτερων οικονομιών του πλανήτη και όσο το δυνατόν περισσότερο αυτάρκη (ακολουθείται ένα μοντέλο προσέλκυσης τεχνογνωσίας ώστε να παράγει και κατόπιν να εξάγει – χαρακτηριστικός είναι ο κλάδος της αυτοκινητοβιομηχανίας, όπου το 2019 αναμένεται να αναπτύξει το δικό της αυτοκίνητο).

Μεγάλη στρατιωτική και διπλωματική δύναμη ώστε να στηρίζει τις γεωπολιτικές της επιδιώξεις (άραγε, είναι οικονομικά βιώσιμα τόσο φιλόδοξα σχέδια);

Περιφερειακό πόλο ισχύος, του οποίου ο λόγος θα βρίσκει απήχηση σε μουσουλμανικούς και αραβικούς πληθυσμούς σε τρεις ηπείρους (Αφρική, Ευρώπη, Ασία) ως σημείο ανα φοράς/ιδεολογικός φάρος.

Υπολογίσιμο παίκτη με κατασταλαγμένο τον ζωτικό του χώρο (ώστε να αναπνέει γεωπολιτικά), με έμμεση αναγνώριση του δικαιώματος να κινείται με ευχέρεια κινήσεων εντός αυτού, απολαμβάνοντας τον ανάλογο σεβασμό. Συγχρόνως όμως εμφανίζεται αποφασισμένη να δώσει απάντηση σε όσους θα αποπειραθούν να δημιουργήσουν αρνητικά τετελεσμένα σε ζώνες υψηλού ενδιαφέροντος.

 Ο Ερντογάν δείχνει πεπεισμένος ότι η αναδιαμόρφωση του χάρτη της Μέσης Ανατολής περιλαμβάνει και ανακατατάξεις που αφορούν άμεσα την Τουρκία. Έχει αναφέρει χαρακτηριστικά στο υπουργικό συμβούλιο πως «όταν τελειώσει αυτή η ιστορία, η Τουρκία ή θα έχει μεγαλώσει ή θα έχει μικρύνει».

Πυρηνική δύναμη (αρχικά για την παραγωγή ενέργειας), που παρότι απέχει χρονικά από την κατασκευή πυρηνικών όπλων προφανώς γοητεύεται από την ιδέα.

Κόμβος διάθεσης υδρογονανθράκων από τη νότια ανατολική ζώνη Κασπίας και Μέσης Ανατολής (ίσως και ανατολικής Μεσογείου) προς τη γηραιά ήπειρο.

Ασφαλώς, προκειμένου να φτάσει μέχρι εκεί, ο Τούρκος πρόεδρος και η χώρα του έχουν να διανύσουν ένα κακοτράχαλο και ανηφορικό μονοπάτι. Πρέπει η οικονομία πρέπει να αντέξει στις ισχυρές πιέσεις, στα αυξημένα ελλείμματα και κόστη (π.χ. δανεισμού) και στην εξάρτησή της από εισαγωγές και διακυμάνσεις (π.χ. δολαρίου), αλλά και να διαχειριστεί τον υψηλό πληθωρισμό, τις απώλειες ισοτιμίας του εθνικού νομίσματος αλλά και τη στασιμότητα στο κατά κεφαλήν εισόδημα. 

Επίσης, απαιτείται η Άγκυρα να βγει τουλάχιστον αλώβητη κατά την αναδιάταξη του χάρτη της Μέσης Ανατολής, ειδικότερα ως προς το Κουρδικό. Παράλληλα, οφείλει να ανακτήσει τη χαμένη της αίγλη και αξιοπιστία στο διεθνές πολιτικό γίγνεσθαι και να αποκαταστήσει μέρος της εμπιστοσύνης με ισχυρούς δρώντες όπως οι ΗΠΑ και η ΕΕ, και οπωσδήποτε να ανακτήσει τις προσβάσεις της στα κέντρα λήψης αποφάσεων εκεί».

πηγή:huffingtonpost.gr