Απόσπασμα υπομνήματος επιτροπής Ποντίων στον Γούναρη!!!

Οι Πόντιοι, δεν σταμάτησαν τις εναγώνιες προσπάθειές τους όσο κι αν τα πράγματα πήγαιναν όλο και χειρότερα. Τον Ιούλη του 1921, ύστερα από μια σύσκεψη στην Κωνσταντινούπολη, αποφάσισαν να στείλουν μια επιτροπή στη Σμύρνη, όπου μαθεύτηκε ότι έφτασε ο πρωθυπουργός Γούναρης με τον υπουργό των Στρατιωτικών Θεοτόκη. 

Η επιτροπή αποτελέστηκε από δυο αντιπροσώπους της Επιτροπής Ποντίων της Κωνσταντινούπολης, τον πρόεδρο Γεώργιο Θωΐδη, τον πρόεδρο της κοινότητας Οδησσού Ελευθέριο Παυλίδη και τον γενικό γραμματέα της Επιτροπής Νικ. Κακουλίδη. Φτάνοντας στη Σμύρνη η Επιτροπή συναντήθηκε με τον αρμοστή Στεργιάδη, ζήτησε ακρόαση απ' τον Γούναρη, έγινε δεκτή και στη σύσκεψη που ακολούθησε ανάπτυξε το πρόβλημα του Πόντου.

Δ. Γούναρης

 Στο τέλος υπέβαλε και το υπόμνημά της με ημερομηνία 21 Ιουλίου 1921, όπου ανάμεσα στ' άλλα τόνιζε:

 «...Καίτοι δεν αμφιβάλλομεν το παράπαν ότι η σεβαστή κυβέρνησις εγκλείει εν τω εθνικώ  αυτής προγράμματι την απελευθέρωσιν του Πόντου, του μόνου σήμερον εκεί συμπαγούς ελληνικού πληθυσμού υπό το κράτος του τυράννου, εν τούτοις καθήκον αυτών οι Πόντιοι θεωρούσιν    όπως   εκφράσωσι άπαξ έτι τον διακαή και προαιώνιον πόθον της απελευθερώσεως του Πόντου εκ του τουρκικού ζυγού. Εάν η ένωσις μετά της μητρός Ελλάδος ήθελε προσκρούσει εις ανυπέρβλητα διπλωματικά εμπόδια, οι Πόντιοι θα εδέχοντο εν ανάγκη την ανεξαρτησίαν    αυτών υπό αυτόνομον πολιτειακόν καθεστώς.

 »Επειδή δε το πρόσφατον παρελθόν και η πικρά πείρα, ην εγκλείει δια τους Ποντίους,   αποδεικνύουσα ότι αι διπλωματικαί αποφάσεις των ισχυρών της γης βασίζονται πολύ ολιγώτερον επί του δικαίου αυτού καθ' εαυτού ή επί των τετελεσμένων γεγονότων, αι δε δημιουργηθείσαι σήμερον συνθήκαι  και η γενική κατάστασις εν Μικρά Ασία συμβάλλουσι προς τούτο ευνοϊκώτατα όσον ουδέποτε εν τω παρελθόντι, υποβάλλομεν ευσεβάστως την γνώμην ότι επέστη το πλήρωμα του χρόνου να κηρυχθή ο Πόντος ανεξάρτητος υπό την προστασίαν του Ελληνικού κράτους. Απαραιτήτως, όμως, θα δεήση να προηγηθή στρατιωτική κατοχή των διαφόρων παραλίων του Πόντου, όπου πάσα ενέργεια των λαών του Πόντου, ομογενών τε και αλλοεθνών, θα εξεδηλούτο αφόβως και αποτελεσματικώς. Αλλά κατά την ταπεινήν ημών αντίληψιν, το ούτω δημιουργηθησόμενον καθεστώς θα απετέλει επιπροσθέτως την κρηπίδα του κλοιού, εντός του οποίου περισφιγγόμενοι και υπό των Κούρδων, θα εξολοθρευθούν τελείως αι ορδαί του Μουσταφά Κεμάλ. Οι Κούρδοι όντες διωργανωμένοι θα έλθωσι τάχιστα εις επαφήν και συνεννόησιν μετά του Ποντιακού καθεστώτος, μετά των ελληνικών στρατευμάτων και θα συμπράξωσι προθύμως προς τελείαν εξόντωσιν των ανταρτικών σωμάτων, δια των οποίων θέλει ο Μουσταφά Κεμάλ να διαιωνίση τον πόλεμον... Οι Πόντιοι Έλληνες διαθέτουσιν εις την περιφέρειαν Αμισού 4-5 χιλιάδας μαχίμων ανδρών, ων οι πλείστοι κατέφυγον    ως   αντάρται εις τα βουνά. Επίσης δε και εις τα χωρία   Σάντας    υπάρχουσι   2-3 χιλιάδες ανδρείων επαναστατών Ελλήνων κατά της τυραννίας του Μουσταφά Κεμάλ. Εν Κωνσταντινουπόλει και εν Ελλάδι υπάρχουσι πολλοί Πόντιοι ως εκ της τελευταίας συρροής και των εκ Ρωσίας προσφύγων.   Φρονούμεν ότι στρατολογούμενοι ούτοι υπό της ελληνικής κυβερνήσεως θα παρείχον  τουλάχιστον 10.000 μαχίμων ανδρών..».

Ο Γούναρης αφού άκουσε την Επιτροπή, πήρε το υπόμνημα και είπε ότι θα το παραδώσει στις αρμόδιες στρατιωτικές υπηρεσίες για να το μελετήσουν και να του πουν τη γνώμη τους. Ύστερα απ' αυτά η Επιτροπή γύρισε στην Πόλη.