Απόσπασμα αναμνήσεων Αντώνη Παπαδόπουλου στην "Ποντιακή Εστία"

Φεύγοντας ο μητροπολίτης για το Βατούμ κι από εκεί για το Εριβάν, τον Δεκέμβρη του 1919 -μας διηγείται ο Αντώνης Παπαδόπουλος στις αναμνήσεις που δημοσίευσε στην «Ποντιακή Εστία»- άφησε στην μητρόπολη πολιτικό επίτροπο τον Ματθαίο Κωφίδη, άλλοτε βουλευτή της τουρκικής βουλής με μεγάλο κύρος, που αγαπούσαν και σεβόντουσαν Τούρκοι και Ρωμιοί. Εκκλησιαστικός επίτροπος ήταν ο Παπαπρόδρομος και μέλη της Επιτροπής Προσφύγων-λειτουργούσαν ακόμα τα συσσίτια και εξακολουθούσε το έργο της περίθαλψης- οι Αναστάσιος  Οικονομίδης, Κωνσταντίνος Αβραμίδης και Παντελής Λαμπριανίδης. Γενικός γραμματέας ο Αντώνης Παπαδόπουλος.

 Γύρω απ' τα πρόσωπα αυτά ανάπτυσσαν επίσης δραστηριότητα ο Σανταίος καθηγητής Ι. Χειμωνίδης και ο Παν. Χατζηπαναγιωτίδης.

 Η παραπάνω ομάδα παρακολουθούσε άγρυπνα την κατάσταση με όλα τα μέσα που μπορούσε να διαθέσει, χρησιμοποιώντας ακόμα και μικρούς κουλουροπώληδες σε καίρια σημεία της πόλης, για να παρακολουθούν τις κινήσεις των Τούρκων και να ενημερώνουν για τις συγκεντρώσεις ή συσκέψεις ή για το ποιος ερχόταν —στην αποβάθρα — ή ποιος έφευγε.

 «Μέχρι της 20 Μαρτίου 1920 —γράφει ο Παπαδόπουλος— τίποτε το έκτακτον δεν συνέβη. Μόνον αόριστοι πληροφορίαι και ασαφείς ειδήσεις διεδίδοντο ότι ετοιμάζεται μία μεραρχία ποντιακού στρατού εν Ελλάδι και μία εν Καυκάσω. 

Μετά την 20ήν Μαρτίου, όμως, ήρχισε μία ασυνήθης κίνησις μεταξύ των Τούρκων και διάφοροι, διαφόρων βαθμών αξιωματικοί ήρχοντο και απήρχοντο και  μυστικαί  συσκέψεις συνεκροτούντο εις το «Μουταφάι Μιλλιέ». Ο Παν. Χατζηπαναγιωτίδης  αγρύπνως παρηκολούθει τα τεκταινόμενα και ειδοποίει την Μητρόπολιν. Η εκ μικρών κουλουροπωλών κατασκόπων δράσις ενετάθη και κάθε βράδυ είχομεν τα νέα της ημέρας. Η μετά του εξωτερικού ταχυδρομική και επιβατική συγκοινωνία σχεδόν διεκόπη.

Φήμαι αόριστοι περί της πορείας του Κεμαλικού κινήματος διεδίδοντο και εν ολίγοις επεκράτει μία χαώδης και καταθλιπτική κατάστασις. 

Ο μέχρι τότε ευδιάθετος και γελαστός Ματθαίος Κωφίδης έγινε σύννους και σκυθρωπός. Μίαν ημέραν του Μαρτίου με εκάλεσε εις την εν Δαφνούντι οικίαν του και επί παρουσία του Παντελή Λαμπριανίδη μου λέγει:

Γιώργος Κατεχάκης

 -Σκέπτομαι να σε στείλω στην Πόλη. Εκεί έχεις γνωστούς και θα μπορέσης να φέρης εις πέρας την εντολήν την οποίαν θα σου αναθέσω, θα βρης το μέσον να παρουσιασθής εις τον Έλληνα Αρμοστήν κ. Κατεχάκην και θα του αναφέρης την εδώ κατάστασιν. Επίσης θα πληροφορηθής πότε και πόσος ελληνικός στρατός θα ελθη να καταλάβη τον Πόντον.

 Το ταξίδι έγινε, αλλά τα νέα ήσαν απογοητευτικά. 

Η απάντηση που πήρε από τον Κατεχάκη ήταν: «Ανακοινώσατε εις τον αρχιερατικόν  επίτροπον και δι' εκείνου εις άπαντας τους  Ποντίους ότι όπως έχουν τα πράγματα σήμερον, ουδεμία ελπίς υπάρχει αποστολής στρατού εις Πόντον και κατά συνέπειαν να είναι επιφυλακτικοί εις τας σχέσεις των μετά των Τούρκων».

Κατά την επιστροφή του ο Παπαδόπουλος θεώρησε υποχρέωσή του να ειδοποιήσει και την Μητρόπολη της Αμισού, αλλά βγαίνοντας εκεί κι έχοντας έλθει σ' επαφή με τον αρχιερατικό επίτροπο Πλάτωνα και άλλους, βρήκε τελείως διαφορετική ατμόσφαιρα. Στις συστάσεις του να είναι προσεκτικοί και να εξαφανίσουν όσα επικίνδυνα έγγραφα είχαν, πήρε την απάντηση :

-Κοιτάξτε τα γύρω βουνά μας, είναι γεμάτα αντάρτες. Σ' ένα νεύμα μπορούν να καταλάβουν την πόλιν και να καταλύσουν τις τουρκικές αρχές!

Ανήσυχος για την τέτοια αισιοδοξία των υπευθύνων της Αμισού, έφυγε γρήγορα κι έφτασε στην Τραπεζούντα, όπου οι υπεύθυνοι δεν είχαν την ίδια νοοτροπία, κι άρχισαν να παίρνουν τα μέτρα τους και να μη δείχνονται πολύ προκλητικοί στους Τούρκους.

 Έτσι βάραινε η ατμόσφαιρα στην Τραπεζούντα, πολύ περισσότερο γιατί απ' τις γύρω περιοχές, κοντινές και μακρινές, φτάνανε όλο και χειρότερα νέα. Η είδηση ότι ο Τοπάλ Οσμάν γυρίζοντας στην Κερασούντα ξανάρχισε την δράση του, δεν ήταν απ' τις λιγότερο ανησυχητικές.