Ο μονόλογος του Άμλετ

Να ζεις η να μη ζεις, αυτό είναι το Ερώτημα.

Αξίζει άραγε να υποτάσσεσαι στης μοίρας 

Των χτυπημάτων το συγκρότημα, 

Η πρέπει να αντισταθείς και στη μάχη ατέλειωτη 

Με τον ωκεανό των συμφορών των απεχθείς 

Να τις αποτελειώσεις; Δηλαδή να τερματίσεις ίδιος τη ζωή,

Κατανοώντας με αυτό πως σπας την Υπακοή,

Στα βάσανα της ψυχής και στις χιλιάδες στερήσεις 
Της διάπλασης μας φυσικής. 

Άμλετ, Εθνικό Θέατρο,1955.
Ο Θάνος Κωτσόπουλος, ο Νίκος Παρασκευάς και η Κατίνα Παξινού 

Δεν είναι άραγε αυτός ο στόχος μας ο Ποθητός;

Να πεθαίνεις, στον ύπνο να πέφτεις στον αξύπνητο,

Να κοιμηθείς… Θα βλέπεις όνειρα;

Μήπως θα είναι εφιάλτες αυτά τα θανάσιμα όνειρα,

Όταν θ’ αφαιρεθεί των αισθημάτων γήινων το κάλυμμα;

Εδώ η απάντηση! Ο Φόβος για αυτό το κατάλυμα!

Αυτό είναι που παρατείνει αιώνια

Των δυστυχιών μας τη ζωή για τόσα χρόνια.

Αλλιώς ποιος θα υπέμεινε τις ταπεινώσεις του αιώνα,

Την αδικία των ιθυνόντων, 

Το ψεύδος-θάλασσα που πνίγει την αλήθεια-σταγόνα,

Του χρήματος τη δύναμη σατανική 

Και περισσότερο απ’ όλα, 

Τη χλεύη του αχρείου επάνω σε ενάρετο, 

Όταν τόσο απλά λύνει το ζήτημα

Η μαχαιριά ή η πιστόλα!

Ποιος θ’ ανεχόταν

Με βογγητά το βάρος της ζωής να σέρνει ημιθανής,

Εάν δεν ήταν αυτή η άγνοια τρομερή, μεταθανάτια,

Ο φόβος για τη χώρα, απ’ οπού δεν επέστρεψε κανείς.

Δύσκολη η ορμή προς του Άγνωστου τα μονοπάτια.

Έτσι ανίκανους μας κάνει η σκέψη δειλή

Και σαν λουλούδι το θάρρος μας μαραίνεται τελικά,

Μέσα στην άγνοια αδιεξόδου πνευματικού

Χάνονται σχέδια διαβολοθεϊκά.

Ο Σαίξπηρ; Όχι! Ο Φράνσις Μπέικον!

Μετάφραση
 Γ. Σοϊλεμεζίδης

Ποιος αμφισβητεί τον Σαίξπηρ;

Μετά το «1599», το βραβευμένο βιβλίο του για τον Σαίξπηρ, που κυκλοφόρησε το 2005, ο Τζέιμς Σαπίρο συνεχίζει με ένα απρόσμενο θέμα: μια διερεύνηση της παλιάς υποψίας πως ο Σαίξπηρ δεν ήταν ο άνθρωπος που έγραψε τα έργα.

Οι περισσότεροι σοβαροί μελετητές του Σαίξπηρ κρατούν αποστάσεις από αυτή την υποψία. Φαίνεται όμως ότι οι ισχυρισμοί του Φράνσις Μπέικον, του Εντουαρντ ντε Βερ και του Κρίστοφερ Μάρλοου, μεταξύ άλλων, έχουν αναδυθεί και πάλι στην επιφάνεια. Μια ανανεωμένη όρεξη για θεωρίες συνωμοσίας, συνδυασμένη με κάποιες εκκλήσεις για «εξισορρόπηση» από ορισμένους ακαδημαϊκούς τομείς και την εξάπλωση του Ιντερνετ, έχουν δώσει καινούργια ζωή στο θέμα. Η αντιγνωμία έχει φτάσει να διδάσκεται και στα πανεπιστήμια. «Τι σημασία έχει ποιος έγραψε τα θεατρικά έργα;», ρώτησε κάποιος τον συγγραφέα. Ο Τζέιμς Σαπίρο (για τον οποίο ο Σαίξπηρ σαφώς ήταν εκείνος που τα έγραψε) πιστεύει ότι έχει μεγάλη σημασία, και τελειώνοντας αυτό το βιβλίο, οι αναγνώστες του θα πιστεύουν κι αυτοί το ίδιο.

Η διένεξη για τη συγγραφική ταυτότητα στηρίζεται σε δύο βάσεις: τον σνομπισμό και την άποψη ότι, με κυριολεκτικό τρόπο, είσαι αυτό που γράφεις. Πώς μπορούσε ο απαίδευτος, αταξίδευτος γιος ενός χωριάτη γαντοποιού, λένε οι αμφισβητίες, να καταλαβαίνει βασιλιάδες και αυλικούς, κρατικές υποθέσεις, φιλοσοφία, νόμους και μουσική - για να μη μιλήσουμε για την ευγενή τέχνη του κυνηγιού με γεράκι; Ακόμα χειρότερα, πώς μπορούσε ένας φιλοχρήματος ιδιοκτήτης περιουσίας και δανειστής, έτσι όπως βγαίνει από τα σκόρπια ντοκουμέντα της εποχής, να είναι ο ίδιος άνθρωπος με τον υπέροχο ποιητή των έργων;  Πολλοί έχουν κουνήσει απορημένα το κεφάλι μπροστά σε αυτά τα ερωτήματα, ανάμεσά τους ο Μαρκ Τουέιν, η Ελεν Κέλερ, ο Χένρι Τζέιμς και ο Σίγκμουντ Φρόιντ. Ο Σαπίρο επισημαίνει τις πολιτιστικές προκαταλήψεις, τις ιστορικές ασάφειες και, πάνω απ' όλα, τον εγγενή αναχρονισμό αυτών των ερωτημάτων.

 Κανένας δεν τα είχε θέσει πριν από τα τέλη του 18ου αιώνα ούτε είχε σκεφτεί να αναζητήσει βιογραφικές πληροφορίες στα θεατρικά έργα ή τα σονέτα. Κανένας δεν είχε κάνει τον κόπο να αντλήσει από αυτά χρονολογικές αντιστοιχίες. Η ιδέα ότι τα λογοτεχνικά έργα περιέχουν προσωπικά «κλειδιά» ή ότι το γράψιμο είναι μια έκφραση και ανίχνευση του εαυτού, είναι σχετικά πρόσφατο φαινόμενο.

Τα κεντρικά κεφάλαια του βιβλίου του Σαπίρο εστιάζονται στον 19ο αιώνα και στις αρχές του 20ού, όταν ξεκίνησε η αναζήτηση εναλλακτικών υποψηφίων για αντικατάσταση του Σαίξπηρ. Οι δύο πρωταγωνιστές της ιστορίας του είναι η Ντέλια Μπέικον, η οποία το 1857 έφερε στο προσκήνιο τον αναγεννησιακό φιλόσοφο Φράνσις Μπέικον (καμιά συγγένεια), και ο Τ. Τ. Λούνεϊ, ο οποίος το 1920 πρότεινε έναν ελισαβετιανό αυλικό, τον Εντουαρντ ντε Βερ, 17ο κόμητα της Οξφόρδης. Ο Σαπίρο παίρνει στα σοβαρά και τους δύο, ακολουθώντας με υπομονή τη ζωή τους και αντιπαραβάλλοντας τις ιδέες τους.

Ντετέκτιβ

Η «Αμφισβητούμενη διαθήκη» (σ. τ. μ.: ή ο «Αμφισβητούμενος Ουίλ» όπως θα μπορούσε επίσης να αποδοθεί ο διφορούμενος τίτλος) είναι αφηγηματικά πυκνή, γεμάτη ιστορίες και επιχειρήματα. Η αναζήτηση του «πραγματικού Σαίξπηρ» έχει τρελάνει πολλούς ανθρώπους. Μυστικά και κώδικες, περίτεχνες μηχανές αποκρυπτογράφησης, εξερευνήσεις τάφων και τρελές περιπέτειες για να βρεθούν χαμένα χειρόγραφα. 

Ο ίδιος ο Σαπίρο γίνεται ντετέκτιβ, εκθέτοντας ως χαλκευμένο ένα ντοκουμέντο που από καιρό εθεωρείτο γνήσιο - άλλη μια απάτη στο μακρόχρονο κυνήγι της αλήθειας για τον Σαίξπηρ. Το τελευταίο κεφάλαιο είναι μια επιστροφή στη νηφαλιότητα: μια λαμπρή υπεράσπιση του ανθρώπου από το Στράτφορντ. Βήμα βήμα, ο Σαπίρο κτίζει την υπόθεση: οι σύγχρονες του Σαίξπηρ μαρτυρίες, τα ίχνη που άφησε στα τυπογραφεία και στη θεατρική πρακτική, οι χιλιάδες λεπτομέρειες που δείχνουν, πέρα από όλα τ' άλλα, πόσο αχρείαστος ήταν όλος αυτός ο κυκεώνας. Ο Σαίξπηρ που αναδύεται είναι ταυτόχρονα απλός και μυστηριώδης: ένας άνθρωπος του θεάτρου, που διάβαζε, παρατηρούσε, άκουγε και θυμόταν. Πέρα από αυτά είναι η φαντασία. Στην ουσία, αυτή ήταν ο πυρήνας του σαιξπηρικού μυστηρίου

James Shapiro

Contested Will: Who Wrote Shakespeare?

εκδ. Simon & Schuster, σελ. 367

The Economist