Τα Μοναστήρια της Ματσούκας

Η Ματσούκα είχε τρία μοναστήρια ανδρών, της Παναγίας Σουμελά, του Αγίου Ιωάννου του Βαζελώνος και του Αγίου Γεωργίου του Περιστερά στην Γαλλίανα και δύο Μοναστήρια γυναικών του Τιμίου Προδρόμου εις το χωρίο Κοσπιδή, ως εξάρτημα της Μονής Σουμελά, εις την οποίαν υπάγονταν διοικητικώς και της Παναγίας Κρεμαστής στο χωριό Θέρσα, υπαγόμενον εις την Μονήν Βαζελώνος.

Άγιος Ιωάννης Βαζελών

Ο γράφων δεν είχε την τύχη να επισκεφθή τα μοναστήρια Βαζελώνος και Περιστερά, εγνώριζε όμως καλά τα μοναστήρια του Σουμελά γιατί ήταν πολύ κοντά στο χωριό του.

Το αρχαιότερον ήτο της Μονής Βαζελώνος, το οποίον αρχικά ελέγετο Μονή Ζαβουλών και μετέπειτα το Ζαβουλών μετετράπη σε Βαζελών. Κατά πάσαν πιθανότητα ιδρύθη κατά τον 4ο ή αρχές του 5ο αιώνα μ.χ. Η Μονή Σουμελά αν και η παράδοσις ανάγει την ίδρυση του στα 386 μ.χ το πιθανότερον είναι ότι ιδρύθηκε πολύ αργότερον ως αναφέρει ο αρμοδιότερος περί αυτού ασχοληθείς τελευταίος Μητροπολίτης Τραπεζούντος και πρώην Αρχιεπίσκοπος Αθηνών αείμνηστος Χρύσανθος. Ούτος εις το περισπούδαστον σύγγραμμά του, η εκκλησία Τραπεζούντος τοποθετεί την ίδρυση του περί τα 860 μ.χ, ύστερα από μια τρομερή επιδρομή των Σαρακηνών στην Αττική, οπότε οι δύο αοίδιμοι ιδρυταί της Μονής φεύγοντες από κει μετέφεραν στο Όρος Μελά την ιερή εικόνα της Θεομήτορος, την οποία η παράδοση λέγει ότι εζωγράφισε ο Απόστολος Λουκάς, Ευαγγελιστής και απομνηματογράφος των μαθητών του Ιησού.

Δεν ξέρω για ποιους λόγους η Μονή αυξήθηκε και επλούτισε και υπερείχε σε δόξα και λατρεία από τα δύο άλλα Μοναστήρια. Ίσως διότι η λατρεία της Θεομήτορος ήτο για τον λαό προσφιλέστερη ως μητέρα του Χριστού. Ίσως ακόμα τα θαύματα της εικόνας και της πίστεως σ' αυτήν να ήταν περισσότερα και πιο αξιοθαύμαστα.

Ο γράφων είδε με τα μάτια του δύο θαύματά της θεραπείας, το ένα μάλιστα επί Μουσουλμάνου, ο οποίος προσέφυγε στη χάρη Της. Ύστερα από μιαν ευχήν «απόρκισμαν» όπως το λέγαμε, εκεί κάτω από το πετραχήλι, δύο καλογήρων, ο δυστυχής εκείνος άνθρωπος, που τον έφεραν δεμένον και που δεν μπορούσαν να τον συγκρατήσουν, τον είδαμε όλοι που παρευρεθήκαμε ήσυχον αρνάκι. Δεν ξέρω αν μερικοί, που θα διαβάσουν τις γραμμές αυτές θα χαμογελάσουν ή θα μν!!ηρίσουν. Πάντως ο μέγας ιατρός και φιλόσοφος συνάμα Αλέξη Καρέλ, στο σύγγραμμά του «ο άνθρωπος αυτός ο άγνωστος» λέγει, πως έγιναν δια της προσευχής όχι του αρρώστου, αλλά ατόμου κοντά στον άρρωστο, αλλά δεν μπορεί να τα εξηγήση.

Άγιος Ιωάννης Βαζελών

Γεγονός είναι, ότι η Μονή αυτή εκτιμάται περισσότερο από τις άλλες Μονές, όχι μόνον από τους Χριστιανούς αλλά και από τους Μουσουλμάνους.

Μέχρι τελευταία εσώζοντο δύο μεγάλες λαμπάδες του Σουλτάνου Μουράτ του Δ' και η σκεπή του Αγίου Βήματος είχε σκεπήν από μολύβι δώρον άλλου Σουλτάνου. Εγώ δεν γράφω ιστορία, ούτε και είμαι ικανός και αρμόδιος προς τούτο. Εκείνος, που θέλει να γνωρίση περισσότερα από την ιστορία και τα θαύματα της Μονής, θα τα βρη στο περιοδικό της Θεσσαλονίκης «Ποντιακή Εστία».

Είναι όμως γεγονός, ότι ενώ δια δύο άλλα Μοναστήρια πήγαιναν προσκυνητές κυρίως από την περιφέρεια Ματσούκας και της Τραπεζούντος, στην πανήγυρη της Παναγίας προ πάντων κατά το 15 Αύγουστο, συνέρρεαν πολλές χιλιάδες πιστών και από τις πιο μακρυνές περιφέρειες της Νικόπολης, της Ορντού Κερασούντος, Αμισού, Σινώπης και άλλων μακρυνών περιοχών της Μ. Ασίας. Πλουσιώτατα δε ήσαν τα αναθήματα των χριστιανών. Αλλά και όχι λίγοι Μουσουλμάνοι πήγαιναν όχι απλώς σε επίσκεψη αλλά σε προσκύνημα.

Παναγία  Σουμελά

Πλούσια ήταν τα κτίσματα της μονής, και μεγάλην είχε κτηματικήν περιουσία σε Μετόχια, όπως στα Πλάτανα, στην Τραπεζούντα, στην Διβεράν, στο Αγουρζενόν, στου Σκαλίτα και αλλού. Ήτο δε η κτηματική περιουσία αφορολόγητος, σύμφωνα με τα προνόμια του κατακτητή Μωάμεθ μέχρι του 1909.

Μικροτέρας φήμης και πτωχότερα ήσαν τα δύο άλλα Μοναστήρια, με μετόχια λιγότερα και μικροτέρας αξίας εξ όσων γνωρίζω.

Δεν θεωρώ σκόπιμο στην μικρή αυτή σκιαγραφία, να αναφέρω δια την καθόλου ευεργετικήν Εθνικήν και Χριστιαννικήν δράσιν των μονών αυτών, ούτε και νομίζω ότι χρειάζονται για τον σκοπόν, που πρόκειται να εξυπηρετήση η χωρίς άλλη σημασία, η μικρή αυτή εργασία μου.

Άλλωστε αυτά για το πολύ κοινόν. Μονάχα εμάς τους υπερήλικας πια, που ξεριζωθήκαμε με την βία από τις χαμένες για πάντα πατρίδες, μας συγκινούν. Για τους νεώτερους από μας αποτελούν παραμύθια των παππούδων και των γιαγιάδων. Όσο για τους άλλους, τους διανοούμενους και τους ιστορικούς, γι' αυτούς υπάρχουν τα σοβαρά ιστορικά συγγράμματα και δεν τους χρειάζονται τα θυμήματα ενός απλοϊκού γραφιά.

Εμάς η μοίρα μας ήτανε να πεθάνωμε με την νοσταλγία της φτωχής πατρίδας στην ψυχή, και με την πίκρα της αδικίας των ισχυρών στην καρδιά. Μήπως όμως είναι και η μοναδική αδικία αυτή;

Περικλής  Τριανταφυλλίδης

Εκπαιδευτικός

Σ.Σ. Προσπαθήσαμε να μην κάνουμε επεμβάσεις στο αρχικό κείμενο , αφού πρόκειται για ένα είδος απομνημονευμάτων, τα οποία δεν μεταβάλλονται "επ' ουδενί λόγω"