Ο Μουστά, ο ελεεινός διάδοχος του Ισμαήλ Χακκή. Απειλές του Σεΐτ αγα. Ο Ευκλείδης στο κλαρί.

Τον Ισμαήλ Χακκή διαδέχθηκε ο λοχαγός Μουστά Εφέντης. Ο Μου­στά ήταν ένα ελεεινό υποκείμενο. Τούρκος με τα όλα του. Φαγάς, αδιάντροπος, σκληρός. Μόλις ανέλαβε υπηρεσία στη Σαντά επέτρεψε στους περίοικους Τούρκους ν’ ανέβουν στην Σαντά και να του αραδιάζουν ένα σωρό συκοφαντίες εναντίον των Σανταίων.

 Αυτός άκουγε και πίστευε όλες τις ψευτιές των Τούρκων, φυλάκιζε δε αράδα κάθε μέρα πολλούς Σανταίους, για τους οποίους λέγανε οι Τούρκοι πως κλέ­ψανε τα ζώα τους, κλπ. Τους φυλακισμένους τότε μονάχα τους απέλυε, όταν μετρούσαν, στο χέρι του κάμποσες δεκάδες παγκανότες. Έτσι λοιπόν πλούτισε και αργότερα άνοιξε μπακάλικο στην Τραπεζούντα μαζί με τον Γιάννη- Κουφατσή, ο οποίος δεν έκανε  καλά να ανεχθεί την εγκληματική δράση του Μουστά.

Μια μέρα του Αυγούστου 1918 παρουσιάσθηκε στον Μουστά και ο Σεΐτ αγάς, και του ανέφερε πως οι Κυρτογλάντ Ευκλείδης και Κώστας μαζί με τον Γιάννη Κάτσιο του κλέψανε 150 πρόβατα στην Ρωσική κατοχή. Ο Μουστά κάλεσε τον Ευκλείδη και παρουσία του Σεΐτ αγά του ζήτησε να επιστρέψει τα 150 πρόβατα, ή να καταβάλει την αξία τους, 600 παγκανότες. Του έδωσε δε προθεσμία 15νθήμερη ώσπου να πάει ο Σεΐτ αγάς στην Βαϊβούρτη και να γυρίσει. 

Ο Ευκλείδης βρέθηκε μπροστά σε αδιέξοδο, διαμαρτυρήθηκε πως δεν ξέρει τίποτε από την υπόθεση αυτή, μα δεν εισακούσθηκε. Τι να κάνει; Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα. Στην απελπισία του φώναξε τον αδελφό του Κώστα, τ’ ανίψια του Θεό­δωρο και Φίλιππο, τον Βασίλη Σωτηρόπουλο, τον Φίλιππο Εφραιμίδη και λίγους άλλους, και πήρε την τρομερή απόφαση. Να βγει στο κλαρί! 

Με την απόφασή του αυτή κατατρόμαξε τους γύρω Τούρκους.
Ο Σεΐτ αγάς μόλις γύρισε απο την Βαϊβούρτη και δεν βρήκε τον Ευκλείδη πήγε και απείλησε τον πατέρα του πως θα τον σκοτώσει αν δεν του φέρει ο Ευκλείδης τα πρόβατα. Οι απειλές του όμως έμειναν μόνο απειλές γιατί τον έσκιαζε ο φόβος των ανταρτών. 
Ο Μουστά έκατσε μονάχα 4 μήνες στη Σαντά και τον Σεπτέμβρη του 1918 έφυγε στην Τραπεζούντα.

Μιλτιάδης  Νυμφόπουλος

Εκπαιδευτικός

Ιστοριογράφος Σαντάς Πόντου