ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ, 1204-1461-63

Το πολίτευμα στο κράτος της Τραπεζούντας ήταν απολυταρχικό. Οι αυτοκρά­τορες ήταν απόλυτοι μονάρχες και ήταν επικεφαλής της Διοίκησης, του στρατού, αλλά, ταυτόχρονα, και ανώτατοι δικαστές. Από τον 13ο αιώνα ο τίτλος των αυ­τοκρατόρων ήταν «Πιστός βασιλεύς και Αυτοκράτωρ πάσης Ανατολής Ιβήρων και Περατείας, ο Μέγας Κομνηνός».

Ο Δήμος της Τραπεζούντας, η σύγκλητος της πόλης, καθώς και η Μητρόπολη της Τραπεζούντας και πάσης Λαζικής αποτελούσαν τους θεμελιώδεις καθεστωτικούς παράγοντες του κράτους και αυτοί που στήριζαν τους μονάρχες στην εξουσία.

Το στρατό του κράτους της Τραπεζούντας αποτελούσαν ντόπιοι και ξένοι στρα­τιώτες και όλοι φαίνεται ότι έπαιρναν μισθό.

Την περιφερειακή διοίκηση ασκούσαν οι «δούκες», όπως στο βυζαντινό κράτος. Την εποχή των Κομνηνών, ο δούκας συγκέντρωνε στα χέρια του τη στρατιωτική και πολιτική εξουσία και η περιοχή της δικαιοδοσίας του ονομαζόταν «βάνδον». Το κράτος, ανάλογα με την κατά καιρούς έκτασή του, περιελάμβανε πέντε ή έξι βάνδα, τα οποία χωρίζονταν σε μικρότερες διοικητικές υποδιαιρέσεις.

«Αλλάγια του Βάνδου» λέγονταν τα στρατεύματα που έδρευαν σε επίκαιρες θέ­σεις κάθε επαρχίας και είχαν επικεφαλής τους «αλλαγάτορες».

Παρά τις μικρές αλλαγές μέσα στους δυόμισι περίπου αιώνες της ζωής της, η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας διατήρησε τη βυζαντινή παράδοση στη διοίκηση και στο στρατό, ο οποίος έμεινε και άγρυπνος φρουρός των ελληνικών παραδόσεων γενικότερα στα βάθη της ανατολής.

Η θέση των δούλων ήταν ανέκαθεν σκληρή σε όλη τη διάρκεια των οργανωμέ­νων ελληνικών κοινωνιών, από την αρχαιότητα μέχρι το κοντινό παρελθόν.

Η αυτοκρατορία βασιζόταν στην αγροτική οικονομία, ενώ η Εκκλησία έπαιζε σημαντικό ρόλο στη ζωή των ανθρώπων της. Με το ισχυρό της χρήμα, τα «άσπρα», που ήταν γνωστά σε ολόκληρο τον κόσμο, και με τη γενικότερη οικονομική της ανάπτυξη κατάφερε να αναπτυχθεί σε μεγάλο βαθμό πνευματικά και να αναδείξει σημα­ντικούς πνευματικούς ανθρώπους. Στον Πόντο γεννήθηκαν σοφοί, που η φήμη τους ξεπέρασε τα όρια του τότε και σημερινού γνωστού κόσμου. Υπάρχει ολόκληρος γαλαξίας προσωπικοτήτων που λάμπρυναν το στερέωμα του ελληνισμού. Ανάμεσά τους ήταν και γυναίκες, η θέση των οποίων ήταν σημαντική.

Από άποψη δημοσίου διεθνούς δικαίου, είναι η πρώτη οργανωμένη κρατική υπό­σταση και ενότητα του νέου ελληνισμού, ύστερα από τα κράτη-πόλεις της αρχαιό­τητας. Μόνον το κράτος του Φιλίππου-Αλεξάνδρου, ως ένα σημείο, καθώς και το κράτος του Πόντου είναι τα κράτη με συμπαγείς ελληνικούς πληθυσμούς και όχι πολυεθνικά, όπως ήταν το Βυζάντιο. Και το γεγονός αυτό είναι μοναδικό φαινόμενο στην ιστορία μας. Αλλά και η συμβολή στη δημιουργία συνθηκών διεθνούς δικαίου του ελληνισμού του Πόντου δεν είναι χωρίς σημασία.

Αχιλλέας   Ανθεμίδης

Διδάκτορας νομικής Πανεπιστημίου Gottingen

Απόσπασμα από την εισήγηση του στο Ε' παγκόσμιο συνέδριο Ποντιακού Ελληνισμού  το 2002 στη Θεσσαλονίκη.