«Αν ο πληθυσμός της Μακεδονίας ήταν ομογενής, το Μακεδονικό Ζήτημα θα είχε λυθεί προ πολλού. Όμως, η φυλετική ανάμειξη υπήρξε ανέκαθεν χαρακτηριστικό γνώρισμα της Βαλκανικής Χερσονήσου και παρατηρείται ιδιαίτερα στη Μακεδονία. Κρίνουμε, λοιπόν, απαραίτητο να ξεκινήσουμε εξηγώντας τι εννοούμε με την ονομασία “Μακεδονία”.
Η περιοχή αυτή δεν αποτελεί ούτε φυλετική ούτε γλωσσική ούτε πολιτική οντότητα. Γεωγραφικά, βέβαια, είναι ενιαία, καθώς περιβάλλεται από το Σαρ Νταγκ στα βόρεια, από τα αλβανικά βουνά στα δυτικά, από τον ποταμό Μπίστριτσα και το Αιγαίο Πέλαγος στα νότια και από την οροσειρά της Ροδόπης στ’ ανατολικά.
Πολύ παλιά ήταν βασίλειο. Η περιοχή που ονομάζεται σήμερα Μακεδονία απαρτίζεται από τα τρία βιλαέτια, της Θεσσαλονίκης, του Μοναστηριού και του Κοσόβου (Σ.τ.Μ.: Κοσσυφοπεδίου). Το Μακεδονικό Ζήτημα αφορά στο καθεστώς αυτών των επαρχιών. Συχνά, όμως, η ονομασία “Μακεδονία” αποδίδεται και στο βιλαέτι της Αδριανούπολης, όπου επικρατούν παρόμοιες, περίπου, συνθήκες, αν και γεωγραφικά είναι ανεξάρτητο από τη Μακεδονία. Θα πρέπει να επισημανθεί ότι οι Τούρκοι δεν χώρισαν την αυτοκρατορία τους σε βιλαέτια με βάση γεωγραφικά ή εθνογραφικά κριτήρια.
Σκοπός τους ήταν κάθε εδαφική περιοχή να περιλαμβάνει όσο το δυνατόν περισσότερα αντιμαχόμενα στοιχεία, ώστε να διευκολύνεται το έργο της κυβέρνησης.
Αυτή η γλωσσική και θρησκευτική ανάμειξη καθιστά το πρόβλημα της αναμόρφωσης ή της αυτονόμησης της Μακεδονίας ακόμη πιο δύσκολο απ’ ότι στις περιπτώσεις της Ελλάδας, της Κρήτης, της Βουλγαρίας ή της Σερβίας.
Βέβαια, δεν ευθύνονται μόνο οι Τούρκοι γι’ αυτή τη φυλετική ανάμειξη. Η Μακεδονία υπήρξε για δύο χιλιάδες χρόνια ένα πραγματικό εθνογραφικό μουσείο. Η ορεινή μορφολογία του εσωτερικού της περιοχής δεν διευκόλυνε τη διείσδυση των εισβολέων. Έτσι, οι διάφοροι κατακτητές δεν κατόρθωσαν ποτέ να αφομοιώσουν πλήρως τις φυλές που ζούσαν στα εδάφη τους.
Όταν το μεγαλύτερο τμήμα μιας επαρχίας ήταν στην κατοχή του εισβολέα, οι αυτόχθονες κατέφευγαν στην απομόνωση των βουνών και επιβίωναν. Άλλη φυλή παρέμενε στα παράλια και άλλη κατοικούσε στην ενδοχώρα. Παράλληλα, συγκεκριμένα κέντρα -μεγάλες πόλεις, λιμάνια, εύφορες πεδιάδες- προσέλκυαν ανθρώπους όλων των φυλών. Έτσι, μπορεί σε άλλες περιοχές της Μακεδονίας να κυριαρχεί μία φυλή και σε άλλες να συνυπάρχουν δύο ή περισσότερες.
Ο φυλετικός διαχωρισμός στη Μακεδονία δεν βασίζεται εξ ολοκλήρου σε διαφοροποιήσεις που στηρίζονται στην καταγωγή ή στον ανθρωπολογικό τύπο. Σε κάποιες περιοχές συναντάμε μέλη τριών ξεχωριστών φυλών που μιλούν καθένα τη γλώσσα του, αλλά έχουν κοινό τύπο.
Η γλώσσα είναι πιο αξιόπιστο μέσο διαχωρισμού, καθώς η πλειονότητα των Ελλήνων μιλάνε ελληνικά και των Βουλγάρων βουλγαρικά. Η θρησκεία αποτελεί άλλο κριτήριο διάκρισης. Βέβαια, η μέθοδος των Τούρκων να κατατάσσουν τους λαούς ανάλογα με την πίστη τους προσκρούει στο φυλετικό ή γλωσσικό διαχωρισμό.
Μπορεί να ισχυριστεί κανείς ότι για τους μωαμεθανούς η θρησκεία είναι το μέσο φυλετικού διαχωρισμού, αφού όλοι οι μουσουλμάνοι (εκτός των Αλβανών) είναι δυνατόν να περιγραφούν -με σχετική ακρίβεια- ως Τούρκοι. Για τους Βούλγαρους το κριτήριο διάκρισης είναι η εθνική εκκλησία, καθώς είναι μέλη της Εξαρχικής Εκκλησίας (Βουλγαρική Εξαρχία). Για τους Έλληνες ο διαχωρισμός βασίζεται κυρίως στην προσήλωση στον ελληνικό πολιτισμό, οπότε η φυλή τους περιλαμβάνει πολλά μέλη από τις άλλες φυλές. Για τους Σέρβους και τους Ρουμάνους η διάκριση γίνεται κυρίως βάσει της εθνότητας, καθώς δεν διαθέτουν ξεχωριστή εκκλησία. [...]
Στις περισσότερες πόλεις της Μακεδονίας το ελληνικό στοιχείο είναι το πιο ανεπτυγμένο και σε κάποιες άλλες το πιο πλούσιο.
Το εμπόριο και οι επιχειρήσεις είναι κατά μεγάλο μέρος στα χέρια τους -αν και τους ανταγωνίζονται σθεναρά οι Βλάχοι και οι Εβραίοι-, ενώ τα καταστήματα και τα πανδοχεία φέρουν όλα ελληνικές επιγραφές. Στους δημόσιους χώρους και στα καφενεία τα ελληνικά κυριαρχούν και ένας περιηγητής συναντά είτε Έλληνες είτε ανθρώπους που μιλούν ελληνικά. [...]»
Λουίτζι Βιλάρι
National Geographic
Νοέμβρης 1912
Η περιοχή αυτή δεν αποτελεί ούτε φυλετική ούτε γλωσσική ούτε πολιτική οντότητα. Γεωγραφικά, βέβαια, είναι ενιαία, καθώς περιβάλλεται από το Σαρ Νταγκ στα βόρεια, από τα αλβανικά βουνά στα δυτικά, από τον ποταμό Μπίστριτσα και το Αιγαίο Πέλαγος στα νότια και από την οροσειρά της Ροδόπης στ’ ανατολικά.
 |
| Πλανόδιος πωλητής με μήλα. Χαρακτηριστική φιγούρα θεσσαλονίκης |
Σκοπός τους ήταν κάθε εδαφική περιοχή να περιλαμβάνει όσο το δυνατόν περισσότερα αντιμαχόμενα στοιχεία, ώστε να διευκολύνεται το έργο της κυβέρνησης.
Αυτή η γλωσσική και θρησκευτική ανάμειξη καθιστά το πρόβλημα της αναμόρφωσης ή της αυτονόμησης της Μακεδονίας ακόμη πιο δύσκολο απ’ ότι στις περιπτώσεις της Ελλάδας, της Κρήτης, της Βουλγαρίας ή της Σερβίας.
Βέβαια, δεν ευθύνονται μόνο οι Τούρκοι γι’ αυτή τη φυλετική ανάμειξη. Η Μακεδονία υπήρξε για δύο χιλιάδες χρόνια ένα πραγματικό εθνογραφικό μουσείο. Η ορεινή μορφολογία του εσωτερικού της περιοχής δεν διευκόλυνε τη διείσδυση των εισβολέων. Έτσι, οι διάφοροι κατακτητές δεν κατόρθωσαν ποτέ να αφομοιώσουν πλήρως τις φυλές που ζούσαν στα εδάφη τους.
Όταν το μεγαλύτερο τμήμα μιας επαρχίας ήταν στην κατοχή του εισβολέα, οι αυτόχθονες κατέφευγαν στην απομόνωση των βουνών και επιβίωναν. Άλλη φυλή παρέμενε στα παράλια και άλλη κατοικούσε στην ενδοχώρα. Παράλληλα, συγκεκριμένα κέντρα -μεγάλες πόλεις, λιμάνια, εύφορες πεδιάδες- προσέλκυαν ανθρώπους όλων των φυλών. Έτσι, μπορεί σε άλλες περιοχές της Μακεδονίας να κυριαρχεί μία φυλή και σε άλλες να συνυπάρχουν δύο ή περισσότερες.
Η γλώσσα είναι πιο αξιόπιστο μέσο διαχωρισμού, καθώς η πλειονότητα των Ελλήνων μιλάνε ελληνικά και των Βουλγάρων βουλγαρικά. Η θρησκεία αποτελεί άλλο κριτήριο διάκρισης. Βέβαια, η μέθοδος των Τούρκων να κατατάσσουν τους λαούς ανάλογα με την πίστη τους προσκρούει στο φυλετικό ή γλωσσικό διαχωρισμό.
Μπορεί να ισχυριστεί κανείς ότι για τους μωαμεθανούς η θρησκεία είναι το μέσο φυλετικού διαχωρισμού, αφού όλοι οι μουσουλμάνοι (εκτός των Αλβανών) είναι δυνατόν να περιγραφούν -με σχετική ακρίβεια- ως Τούρκοι. Για τους Βούλγαρους το κριτήριο διάκρισης είναι η εθνική εκκλησία, καθώς είναι μέλη της Εξαρχικής Εκκλησίας (Βουλγαρική Εξαρχία). Για τους Έλληνες ο διαχωρισμός βασίζεται κυρίως στην προσήλωση στον ελληνικό πολιτισμό, οπότε η φυλή τους περιλαμβάνει πολλά μέλη από τις άλλες φυλές. Για τους Σέρβους και τους Ρουμάνους η διάκριση γίνεται κυρίως βάσει της εθνότητας, καθώς δεν διαθέτουν ξεχωριστή εκκλησία. [...]
Στις περισσότερες πόλεις της Μακεδονίας το ελληνικό στοιχείο είναι το πιο ανεπτυγμένο και σε κάποιες άλλες το πιο πλούσιο.
Το εμπόριο και οι επιχειρήσεις είναι κατά μεγάλο μέρος στα χέρια τους -αν και τους ανταγωνίζονται σθεναρά οι Βλάχοι και οι Εβραίοι-, ενώ τα καταστήματα και τα πανδοχεία φέρουν όλα ελληνικές επιγραφές. Στους δημόσιους χώρους και στα καφενεία τα ελληνικά κυριαρχούν και ένας περιηγητής συναντά είτε Έλληνες είτε ανθρώπους που μιλούν ελληνικά. [...]»
Λουίτζι Βιλάρι
National Geographic
Νοέμβρης 1912
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου