Έκθεση Dana K. Getchell σχετικά με τη συμπεριφορά των Τούρκων απέναντι στα ίδια ιδρύματα κάτω απ' το Τουρκικό καθεστώς.

Εγγραφές προσωπικού για την Dana K. Getchell.

"Στα 1914, όταν άρχισε ο (πρώτος) Παγκόσμιος Πόλεμος, το Anatolia College που λειτουργούσε στην Μερζιφούντα (Marsovan) της Τουρκίας είχε εγγεγραμμένους τετρακόσιους είκοσι πέντε σπουδαστές και το Παρθενα­γωγείο του τριακόσιες σπουδάστριες περίπου. Συνολικά χίλια περίπου άτομα βρίσκονταν μέσα στο Αμερικανικό συγκρότημα οικημάτων, στα οποία συνυπολογίζονται οι οικογένειες των καθηγητών, το υπηρετικό προσωπικό με τις οικογένειες τους και η Αμερικανική παροικία. Στο τέλος του 1914 οι Αμερικανοί μόλις είχαν αποπερατώσει την οικοδομή ενός μεγάλου νοσοκομείου, το οποίο κατέλαβαν οι Τούρκοι πριν να προφτάσει να εγκατασταθεί σ' αυτό ο Αμερικανός γιατρός.

Στα 1915 έλαβε χώρα η εκτόπιση των Αρμενίων στην αρχή της ανοίξεως αυτού του έτους. Απ' τους δέκα πέ­ντε ντόπιους καθηγητές κι απ' το υπηρετικό προσωπικό που αριθμούσε δέκα πέντε άτομα ακόμα, εκτοπίσθηκαν είκοσι άτομα, όλοι άνδρες, και απ' ότι μπόρεσαν να μάθουν οι αρχές του κολλεγίου σκοτώθηκαν όλοι, γιατί δεν ακούστηκε γι αυτούς τίποτε από τότε.

Ο οικονόμος του κολλεγίου την εποχή εκείνη πήγε στην αγορά για τη συνηθισμένη δουλειά του και δεν γύρισε ποτέ. Ένας πασίγνωστος Τούρκος δικηγόρος των πόλεων πού συνδεόταν τότε με το κολλέγιο, με πληροφόρη­σε ότι αν πήγαινα μαζί του σ' ένα ορισμένο σημείο ενός αμπελιού κοντά στην πόλη θα μου έδειχνε το πηγάδι μέ­σα στο οποίο είχαν ρίξει το πτώμα του ανθρώπου εκείνου. Ήταν πάρα πολύ στενοχωρημένος εξ αιτίας της πράξεως αυτής πού είχε διαπραχθεί.

Ταλαάτ Πασά

 Στη διάρκεια του Ιουνίου του 1915, συνόδευσα μια ομάδα από δέκα Αμερικανίδες κυρίες και παιδιά πού πήγαιναν στην Κωνσταντινούπολη μέσω Άγκυρας, γιατί ο δρόμος απ' τη Μαύρη Θάλασσα είχε αποκλειστεί. Όταν έφθασα στην Κωνσταντινούπολη πληροφορήθηκα για την εκτόπιση των Αρμενίων προς το εσωτερικό και ειδικά απ' την Μερζιφούντα και τα περίχωρα της. Επί πολλές ημέρες προσπάθησα να επιτύχω απ' τον Ταλαάτ Πασά τη άδεια να γυρίσω στη Μερζιφούντα, αλλ' εκείνος μου την αρνήθηκε με τη δικαιολογία ότι «γί­νονταν σοβαρά πράγματα» στο εσωτερικό και ότι ο καιρός δεν ήταν κατάλληλος για τους ξένους να ταξιδεύουν. Αργότερα, όταν μάθαμε ότι περισσότεροι από τετρακόσιους Αρμένιοι είχαν συγκεντρωθεί μέσα στα οικήματα των Αμερικανών, ειδοποιήθηκε σχετικά ο Ταλαάτ και του πήραμε την υπόσχεση ότι κανένας απ' τους Αρμενίους πού βρίσκονταν μέσα σε Αμερικανικά οικήματα δεν θα εκτοπιζόταν. Στηριζόμενη στην υπόσχεση αυτή έστειλα ένα τηλεγράφημα στους συνεργάτες μου στην Μερζιφούντα και αφού επέτυχα κείνες τις μέρες την άδεια να ταξι­δέψω, έσπευσα να επιστρέψω στη δουλειά μου. Μόλις έφθασα στην Μερζιφούντα, έμαθα ότι η πρώτη μεγάλη ε­κτόπιση εκείνων πού είχαν καταφύγει μέσα στα Αμερικάνικα οικήματα είχε γίνει την προηγούμενη μέρα.

Ύστερα από δυο μέρες ήρθαν στα κτίρια μας Τούρκοι χωροφύλακες και μας εζήτησαν τις μαθήτριες του Α­μερικάνικου Παρθεναγωγείου, σαράντα εννιά τον αριθμό. Η αξίωση αυτή επαναλήφθηκε μέσα στην ίδια μέρα υ­στερα από διαταγή της Τουρκικής Κυβερνήσεως και έτσι όλα εκείνα τα κορίτσια ξεκίνησαν για ένα ταξίδι έξη η­μερων επάνω στον δρόμο απ' την Μερζιφούντα για την Σεβάστεια. Δυο απ' τις Αμερικανίδες διδασκάλισσες επέ­μειναν και πέτυχαν την άδεια ν' ακολουθήσουν τα κορίτσια αυτά στο ταξίδι τους μια μέρα ύστερα απ' το ξεκίνημα τους και τα πρόφτασαν υστέρα από έξη μέρες τη στιγμή ακριβώς πού έμπαιναν στη Σεβάστεια. Ύστερα από ενέρ­γειες πού έκαναν οι Αμερικανίδες αυτές επί πολλές ημέρες προς τον Διοικητή (βαλή) της περιοχής, πέτυχαν επί τέλους την άδεια να επιστρέψουν όλα αυτά τα κορίτσια στο Παρθεναγωγείο της Μερζιφούντας.

Όταν άρχισαν οι εκτοπίσεις στα 1915 στη Μερζιφούντα κατοικούσαν δώδεκα χιλιάδες Αρμένιοι. Όταν είχαν τελειώσει οι εκτοπίσεις μόλις χίλια άτομα αυτής της εθνικότητας μπορούσε κανείς να βρει μέσα στην πόλη αυτή. Η πλήρης εξόντωση των Αρμενίων στην παραπάνω πόλη είναι μόνο ένα παράδειγμα για το τι έλαβε χώρα μέσα σ' όλο τον πληθυσμό της Σεβάστειας.

Αναμνηστικό αρχείο για την Dana K. Getchell

Τον Ιανουάριο του 1916 άρχισαν οι εκτοπίσεις των Ελλήνων από τη Μαύρη Θάλασσα. Οι Έλληνες αυτοί περνούσαν μέσα απ' την πόλη της Μερζιφούντας κατά χιλιάδες, περπατώντας οι ποιο πολλοί όλο το δρόμο των τριών ημερών μέσα απ' τα χιόνια και τη λάσπη του χειμώνα. Χιλιάδες πέθαναν στον δρόμο από εξάντληση και άλ­λοι έφτασαν στην πόλη της Μερζιφούντας σε ομάδες από πενήντα, εκατό και εκατόν πενήντα άτομα με τη συνο­δεία πάντοτε Τούρκων χωροφυλάκων. Το άλλο πρωί οι δυστυχείς αυτοί πρόσφυγες εξακολούθησαν και πάλι την οδοιπορία επάνω στον δρόμο για να εξοντωθούν μ' αυτόν τον τρόπο ποιο σίγουρα παρά με άμεση σφαγή πού είχαν υποστεί πρωτύτερα οι Αρμένιοι.

Στα 1917 κατά τα τέλη του χειμώνα άρχισε μια δεύτερη εκτόπιση Αρμενίων απ' την παραλία της Μαύρης Θάλασσας και όλοι εκείνοι πού είχαν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους υπέστησαν την ίδια μεταχείρι­ση.

Στις 16 Μαΐου, οι δέκα πέντε Αμερικανοί, άνδρες, γυναίκες και παιδιά εξαναγκάσθηκαν να υποστούν την δοκιμασία αυτή — να εγκαταλείψουν τα σπίτια και τις περιουσίες τους — για το μακρινό αυτό ταξίδι δια ξηράς. Την ίδια μέρα Τούρκοι στρατιώτες κατέλαβαν τις Αμερικανικές εγκαταστάσεις και όλα τα κτίρια χρησιμοποιήθη­καν σαν κεντρικό νοσοκομείο.

Ύστερα από εξ εβδομάδες τέσσερις απ' την παραπάνω ομάδα γύρισαν πίσω στη Μερζιφούντα με άδεια του Ταλαάτ Πασά με την συμφωνία ότι θα μπορούσαν να ξαναπάρουν τα σπίτια τους και να χρησιμοποιήσουν τα σχο­λικά κτίρια για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Τα κτίρια, με εξαίρεση τα σπίτια, τα όποια ξαναπάρθηκαν με μεγάλη δυ­σκολία, δεν ξαναδόθηκαν ποτέ πίσω, παρά χρησιμοποιούνταν διαρκώς απ' τις Τουρκικές στρατιωτικές Αρχές μέχρι της ανακωχής πού έγινε τον Μάρτιο του 1919.

Η μεταχείριση των Αμερικανών και των αμερικανικών περιουσιών μέσα σε όλη την Τουρκία ήταν η ίδια με κείνη πού δοκίμασαν οι Αμερικανοί στην Μερζιφούντα. Τα σχολεία και τα κολλέγια στη Σεβάστεια, Καισαρεία, Χαρπούτ, Αϊντάπ και σε άλλες πόλεις κλείσθηκαν και οι Αμερικανοί πού εργάζονταν σ' αυτά απελάθηκαν. Μετά την ανακωχή η μεταχείριση αυτή των Αμερικανών σε όλο το εσωτερικό συνεχίστηκε. Τα σχολεία δεν επετράπη ν' ανοίξουν και ιδιοκτησίες αξίας πολλών χιλιάδων δολαρίων, εξακολούθησαν να κατέχονται απ' τους Τούρκους".