ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

Η πεταλιά τ’αλόγου του Διγενή (Σητεία)

Ο Διγενής καβάλλα ’ς τ’ άλογό του μια φορά επήδησε από τη μιαν άκρη ’ς την άλλη της ρεματιάς πού ναι κοντά ’ς την Τουρλωτή. Και ’ς το μέρος που πάτησε τ’άλογό του φαίνεται σε μια πλάκα η πεταλιά του.

Του Διγενή το μνήμα (Χανιά)

Ο Διγενής ήτονε ανδρειωμένος, που ποτέ δεν ενικήθη˙ τον εβοηθούσε όμως και ο τόπος του, όπου τοις περισσότερες φοραίς επολεμούσε, γιατί ήτον πολύ δυνατός˙ και γι’ αυτό και οι οχτροί του του έλεγαν

Βουηθά σ’ ο τόπος, Διγενή, και βγαίνεις κερδεμένος

Και ’ς αυτόν τον τόπον τον έθαψαν˙ και είναι απάνου από του Νερουκούρου, εκεί που το λένε του Διγενή το μνήμα, ή το Καρατίδι.

Ο Διγενής (Μεσσαρά)

Ο δυνατώτερος από όλους τους Σαραντάπηχους ήτονε ο Διγενής, που τον έλεγαν έτσι γιατί έζησε δύο γενεαίς. Αυτός έρρηχνε τους μεγάλους βράχους μακριά για παιχνίδι σαν κότσια, και φαίνονται πολλοί απ’ αυτούς ως τα σήμερα.

Κοντά ’ς ταις Καμάραις είναι η σέλλα του Διγενή˙ και αυτή είναι ένα αυλάκι ’ς την κορφή του βουνού, που έγινε από το βάρος του, που καβαλλίκευε το βουνό και καθόντανε. Και παρακάτω ’ς τη ράχη είναι η πατιά του, ένα βαθούλωμα μεγάλο. Γιατί όντας εδιψούσε επατούσε εκεί το ένα του πόδι και τ’ άλλο ’ς τ’ αντικρινό βουνό, κ’ έσκυβε κ’ έπινε νερό από το ποτάμι οπώτρεχε κάτω από τα σκέλια του. Και με τα γένεια του έφραζε το ποτάμι κ’ εξεχείλιζε και πλημμυρούσε τον κάμπο της Μεσσαράς.

Όντας απέθανε ο Διγενής, τον έθαψαν ’ς ένα ψήλωμα κοντά ’ς τη Γέργερη. Αλλά το σώμα του ήταν πολύ μακρύ, και δεν χωρούσε να το θάψουν ’ς το άπλωμα εκεί απάνω, γι’ αυτό αναγκαστήκανε να το κόψουνε εφτά κομμάτια, κ’ έτσι μπόρεσαν και το χωσαν.

Στα παραπάνω, πουθενά δεν αναφέρεται κανένας Ακρίτας, παρά μόνον επίμονα Διγενής ή Διενής ή Ιγιανής και πουθενά δεν υπάρχει κάποια, έστω και αόριστη πληροφορία, ότι ο Διγενής φύλαγε κάποιο κάστρο, ότι ήταν, δηλαδή, Ακρίτας.

Ακόμη, στον θρύλο της Μεσσαράς Κρήτης αναφέρεται (κάτι που αποσιωπάται) ότι τον έλεγαν Διγενή, γιατί, ως υπερφυσικό όν,  έζησε δυο γενιές. Δηλαδή δεν καταγόταν από δύο γένη.

(Δεν υπάρχουν λάθη στα κείμενα από αυτόν που τα αντέγραψε. Η ορθογραφία είναι του Νικόλαου Πολίτη)

Τραγουδισμένα με σκοπό ριζίτικο

 Συλλογή ιστοριών του έπους του Διγενή (αγνώστων λαϊκών δημιουργών σε έμμετρη απόδοση από την Ειρήνη Ταχατάκη και τραγουδισμένη σε σκοπό ριζίτικο (της Κρήτης):

Ιδέτε που κατάκειται η δόξα των αντρείων.

Ιδέτε που ευρίσκεται ο Διγενής Ακρίτας.

Ιδέτε πώς εχάθηκε ο ευγενής του κόσμου.

Ιδέτε που κατάκειται ο πρώτου ο του κόσμου.

Η κόρη στρέφει να τον δει κι αυτός ψυχορραγούσε,

κι από τον πόνο τον πολύ μην υποφέροντάς τον,

αμέσως λιποθύμησε απ' τη μεγάλη πίκρα,

κι αφού 'πεσε κάτω στη γης, παρέδωσε το πνεύμα.

Και δεν εγνώρισε ποτέ, ποιά ήτονε η θλίψη.

Και δεν εγνώρισε ποτέ.

Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γης τονε τρομάζει.

Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέται ο πάνω κόσμος,

κι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια,

κι η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τονε σκεπάσει,

πως θα σκεπάσει τον αητό, τση γης τον αντρειωμένο.

Σπίτι δεν τον εσκέπαζε, σπήλιο δεν τον εχώρει,

τα όρη τα διασκέλιζε, βουνού κορφές επήδα.

Στο βίτσισμα έπιανε πουλιά, στο πέταγμα γεράκια.

Στο γλάκιο και στο πήδημα τα λάφια και τ’ αγρίμια.

Ζηλεύει ο Χάρος με χωσιά, μακρά τονε βιγλίζει.

Και λάβωσέ ντου την καρδιά και την ψυχή του πήρε.

Πάνος  Καϊσίδης
Δημοσιογράφος- Συγγραφέας