Μουταλάσκη (Ταλάς) Καππαδοκίας

Μαθητές και καθηγητές σε αμερικανικό σχολείο της Μουταλάσκης.

Στη Μουταλάσκη είχε την έδρα της η αμερικανική προτεσταντική ιεραποστολή, η οποία διατηρούσε σχολείο – το ομώνυμο Αμερικανικό Κολέγιο, ορφανοτροφείο και νοσοκομείο. 


Οικισμός της Καππαδοκίας που βρισκόταν 16 χιλιόμετρα ΝΑ της Καισάρειας και λειτουργούσε ως κέντρο για τα χωριά με χριστιανικό πληθυσμό, τα οποία βρίσκονταν ΝΑ και ΒΑ από την Καισάρεια. Ήταν χτισμένος στις ΒΑ υπώρειες του Διδύμου όρους και σε υψόμετρο 1.150 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας.
Κατοικούνταν από τουρκόφωνους χριστιανούς ορθόδοξους, μουσουλμάνους, Αρμένιους και περίπου 20 οικογένειες Αμερικανών προτεσταντών. Οι χριστιανοί κάτοικοι του Ταλάς διδάσκονταν ελληνικά στο σχολείο, δεν τα χρησιμοποιούσαν όμως στην καθημερινή τους ζωή, παρά μόνο στην εκκλησία. 
Η παρουσία χριστιανικού πληθυσμού χρονολογείται ήδη από τις αρχές του 16^_ου αιώνα και είναι σταθερή καθ’ όλη τη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας. Οι ορθόδοξοι χριστιανοί μάλιστα αποτελούσαν σταθερά την πολυπληθέστερη εθνοθρησκευτική ομάδα, σύμφωνα με οθωμανικές απογραφές.
Η περίοδος της μεγάλης ακμής του οικισμού αρχίζει από το 1860. Η εξέλιξη αυτή συνδέεται με τον πλουτισμό των Μουταλασκηνών μεταναστών της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης κυρίως, οι οποίοι επένδυσαν μέρος της περιουσίας τους για την ανέγερση πολυτελών κατοικιών στον τόπο καταγωγής τους. Αυτό το γεγονός οδήγησε και στην εγκατάλειψη των παλαιότερων, λαξευτών κατοικιών, οι οποίες χρησίμευαν πια μόνο για κελάρια.
Στις αρχές του 20^_ού αιώνα στη Μουταλάσκη ζούσαν 2.500 οικογένειες, από τις οποίες 1.000 ήταν ορθόδοξες χριστιανικές, 800 μουσουλμάνων και 700 Αρμενίων. Σύμφωνα με στοιχεία που αφορούν το 1905, στο Ταλάς κατοικούσαν 5.000 χριστιανοί ορθόδοξοι, 4.000 μουσουλμάνοι και 4.000 Αρμένιοι. Στη συνέχεια, πιθανόν και ως αποτέλεσμα της πύκνωσης της μετανάστευσης προς αστικά κέντρα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αλλά και της αλλαγής του μεταναστευτικού προτύπου –μετανάστευση ολόκληρων οικογενειών–, παρατηρήθηκε ραγδαία μείωση του πληθυσμού των ορθόδοξων χριστιανών, οι οποίοι ήταν περίπου 2.000 το 1916.
Η πτωτική πορεία του ορθόδοξου χριστιανικού πληθυσμού μάλλον συνεχίστηκε και τα επόμενα χρόνια, αφού το 1924 από το Ταλάς έφυγαν λόγω της Ανταλλαγής μόλις 1.091 άτομα, κατανεμημένα σε 225 οικογένειες.
Η τουρκική ονομασία του οικισμού, η οποία όμως χρησιμοποιούνταν και από τους χριστιανούς, ήταν Ταλάς. Σύμφωνα με την επικρατέστερη τοπική παράδοση, το όνομα του οικισμού προερχόταν από τον Οθωμανό τοπικό αξιωματούχο Ταλάσογλου, κατά τη διάρκεια της θητείας του οποίου οι κάτοικοι εγκατέλειψαν τους μικρούς οικισμούς της περιοχής και συγκεντρώθηκαν στο σημείο όπου βρίσκεται το Ταλάς.
 Όπως αναφέρει πάντα η ίδια παράδοση, τα σπίτια σε αρκετούς από τους προϋπάρχοντες συνοικισμούς ήταν λαξευτά και οι κάτοικοι είχαν καταφύγει εκεί για να προστατευτούν από τις αυθαιρεσίες των Οθωμανών. Ο οικισμός αναφέρεται και ως Ταλασί και ταυτίζεται με τον παλαιότερο οικισμό, τη Μουταλάσκη.
Πάντως, σύμφωνα με μαρτυρίες προσφύγων με καταγωγή από τον οικισμό, η λέξη «Μουταλάσκη» χρησιμοποιούνταν σχεδόν αποκλειστικά στο πλαίσιο του σχολείου και όχι στην καθημερινή ζωή των κατοίκων.

πηγή: Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού
http://www.ehw.gr/asiaminor/forms/fmain.aspx