Η Ακρόπολη της Νικόπολης (Garasari)

Σε υψόμετρο 609 μέτρων
Ο βράχος της Ακρόπολης στη Νικόπολη έφτανε τα 609 μέτρα ύψος και είχε ανώμαλες απολήξεις. Τα τείχη της ήσαν κατασκευασμένα από μαλακούς σχιστόλιθους της περιοχής και είχαν μία μόνον πύλη.
 Πάνω στην πύλη υπήρχε μαρμάρινος δικέφαλος αετός, που αφαιρέθηκε και βρίσκεται στο μουσείο της Κωνσταντινούπολης. Η άνοδος γινόταν από φιδωτό δρόμο και συνέχιζε μέσα από ερείπια παλαιών εγκαταλειμμένων σπιτιών. Διασώζονται υψηλοί τοίχοι παλαιού οικοδομήματος, με ευδιάκριτα ίχνη επισκευών διαφόρων εποχών. Στην πλάκα του πάνω μέρους της θύρας υπήρχε εγχάρακτη επιγραφή και στις δυο πλαϊνές, αριστερά και δεξιά, διάφορα εμβλήματα.
Η ξύλινη θολωτή στέγη του κατέρρευσε, σωζόταν ξύλινος άμβωνας. Από την αριστερή πλευρά, στους τοίχους, υπήρχαν χαραγμένα ρητά από το Κοράνι και από τη δεξιά πλευρά, ακριβώς απέναντι, εικονιζόταν σταυρός με την επιγραφή:

 «ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΚΗΣ ΟΥΣΙΑΣ, ΑΝΑΡΧΕ ΛΟΓΕ, ΦΥΛΑΤΤΕ ΤΩ ΔΟΥΛΩ ΙΩΑΝΝΗ ΒΑΣΙΛΙΚΩ, ΣΤΡΑΤΟΡΙ ΚΑΙ ΔΡΟΥΓΓΑΡΙΩ ΚΟΛΩΝΙΑΣ».

Πρόκειται για αρχαίο ναό, που μετατράπηκε σε χριστιανικό ναό από κάποιον αξιωματούχο χριστιανό Ιωάννη Βασιλικό και μετέπειτα σε τζαμί από τους Τούρκους.

Νικόπολη

Άλλα ευρήματα στα ερείπια.

Στα ερείπια άλλης οικοδομής, κοντά στην προηγούμενη, βρέθηκε αργυρό δισκοπότηρο με την επιγραφή:

  «ΔΕΥΤΕ ΠΑΝΤΕΣ ΜΕΤΑΛΑΒΕΤΕ, ΠΗΓΗΣ ΑΘΑΝΑΤΟΥ ΓΕΥΣΑΣΘΕ».

Υπήρχαν στην Ακρόπολη κοιλώματα λαξευμένα στο βραχώδες έδαφος σε σχήμα πιθαριού, που χρησίμευαν ως ομβροδέκτες (νερών της βροχής) και τρία θολωτά υπόγεια, ένα σκοτεινότερο, γνωστό με την ονομασία Ζιντάν, που αναφέρεται και ως δεσμωτήριο και άλλα δύο με νερό, που θεωρούνταν αγιάσματα από τους χριστιανούς. Στο υψηλότερο σημείο του λόφου ήταν το φρούριο, ανώμαλου σχήματος, με οκτάγωνο πύργο, με στενή εσωτερική σκάλα για την ανάβαση σε αυτόν.
Το φρούριο μέχρι το 1870 το χρησιμοποιούσαν οι Τούρκοι για τις ανάγκες του στρατού τους. Ο συγγραφέας Σάββας Ιωαννίδης, στο βιβλίο του «Ιστορία και στατιστική της Τραπεζούντος», λέει για την Ακρόπολη: «Μία μόνη οδός ανωφερής και δια πολλών ελικοειδών κλιμάκων άγει εις την Νικόπολιν, ούσαν κτισμένην επί βουνού, αρκετά υψηλού και την κορυφήν ομαλού, έχει δε και υδρεία ή στέρνας, ών η μία σώζεται, έχουσα βάθος μέγα και γέμουσα ύδατος, σώζεται δε μία μόνη εκκλησία, νυν δε έρημον τζαμίον, εν ώ υπάρχει επιγραφή του Ιωάννου Κολωνίας, διεφθαρμένη και αυτή».
Από την Ακρόπολη διασώθηκαν: τα τείχη με τη μοναδική πύλη, δυο ομβροδέκτες, το θολωτό υπόγειο Ζιντάν, ένας τετράγωνος μεγάλος λίθος, λαξευμένος με αρκετό βάθος, που χρησίμευε για την αποθήκευση χιονιού για διάφορες χρήσεις, και το φρούριο, με τον πύργο και την εσωτερική του σκάλα .

Η Ακρόπολη και η αντίσταση των Αρμενίων
Η Ακρόπολη σχετίζεται με την τοπική επανάσταση των Αρμενίων (Ιούνης 1915). Οπλισμένοι μπήκαν στην Ακρόπολη, αφήνοντας   πίσω τα γυναικόπαιδα και από εκεί, με χειροβομβίδες και πυροβολισμούς, εκφόβιζαν τους Τούρκους στην πόλη. Για αντίποινα οι Τούρκοι πυρπόλησαν τη συνοικία των Αρμενίων, αλλά από τον σφοδρό άνεμο η φωτιά εξαπλώθηκε και κατέκαψε την πόλη, ακόμη και τους τουρκικούς συνοικισμούς.
Διασώθηκαν, ο ναός της Αγίας Τριάδας, μερικά σπίτια και ο απόμακρος συνοικισμός Γενί Μαχαλέ.
Οι Τούρκοι έφεραν στρατό και κανόνια και μετά από πολιορκία 18 ημερών, οι επαναστάτες Αρμένιοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την Ακρόπολη. Οι Τούρκοι τους κυνήγησαν και τους έσφαξαν όλους. Τα θύματα των Αρμενίων ήταν 6.000 στην πόλη και 3.000 στα αρμενικά χωριά.

(Από περιγραφή του φιλόλογου Νίκου Εμμανουηλίδη)

Πάνος  Καϊσίδης
 Δημοσιογράφος- Συγγραφέας