Εμείς πα έχομεν απ’ αΐκα!

Θα πρόσεξαν, ίσως, μερικοί ότι αρκετοί Πόντιοι συνδέουν ήρωες («Ο Κολοκοτρώνης του Πόντου» για τον Κοτζά Αναστάς) ή πράξεις αυτοθυσίας που διαδραματίστηκαν στον Πόντο με άλλες, πολύ γνωστές, που έγιναν στην Ελλάδα και που έτυχαν της ανάλογης προβολής από Ελλαδίτες ιστορικούς και λογοτέχνες.

Σαντά του Πόντου
 (Διακρίνονται οι ενορίες Ισχανάντων- Πινιατάντων- Τερζάντων)

 Γράφουν, δηλαδή, κάποιοι Πόντιοι με ξεχωριστή υπερηφάνεια «Το Σούλι του Πόντου», αναφερόμενοι στους ηρωικούς αγώνες των ανταρτών της Σαντάς κατά των Τούρκων. Θέλουν με αυτόν τον τρόπο και εντελώς επιπόλαια να διαλαλήσουν προς κάθε κατεύθυνση: «Εμείς πα έχομεν απ’ αΐκον»  (Κι εμείς έχουμε κάτι παρόμοιο). Δεν σκέφτονται ότι κάθε γεγονός έχει τις ιδιαιτερότητές του και τις ξεχωριστές του αξίες. Αρκετές φορές, η ιστορία επαναλαμβάνεται, ποτέ, όμως, με ακριβώς τα ίδια χαρακτηριστικά.
  Η θυσία π.χ. των νεαρών γυναικών του Ασάρ της Μπάφρας, που  γκρεμίστηκαν πάνω από το κάστρο, για να μην πέσουν στα χέρια των διωκτών τους Τούρκων, μπορεί να έχει κάποια σημαντικά γενικά χαρακτηριστικά όμοια με τις γυναίκες στο Ζάλογγο, δεν είναι, όμως, εκείνες. Είναι νεαρές τουρκόφωνες Ελληνίδες, που έζησαν και θυσιάστηκαν κάτω από διαφορετικές συνθήκες. Και έχουν, άλλωστε, τη διαφορετική οντότητά τους.
 Οι Ναουσαίοι δεν είπαν ποτέ «Το Ζάλογγο της Νάουσας» για τη θυσία των Ναουσαίων γυναικών στην Αραπίτσα.

Πάνος  Καϊσίδης