Εφημερίδες και περιοδικά των Ποντίων

ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΕΣ ΟΙ ΠΗΓΕΣ ΤΩΝ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

 Με την αφιέρωση μεγάλου μέρους της ύλης τους σε εθνικά θέματα, δεν σημαίνει καθόλου πως τα ποντιακά έντυπα δεν κατέγραφαν την επικαιρότητα, εσωτερική και διεθνή, ενημερώνοντας τους αναγνώστες τους για όσα συνέβαιναν στον Πόντο, στην Τουρκία γενικότερα, αλλά και στον κόσμο ολόκληρο.
Τα εσωτερικά θέματα καλύπτονταν, όπως φαίνεται, με ευκαιριακές, συνήθως, ανταποκρίσεις,, που προέρχονταν από τις διάφορες πόλεις και περιοχές του Πόντου, αλλά υπήρχαν και οι μόνιμοι ανταποκριτές, μετά το 1908, όπως αναφέρει σε σχετικό σημείωμά του ο Ιωάννης Αβραμάντης.

Ο Κανδηλάπτης με την συζυγο του Αγγελική

Συγκεκριμένα, όταν στην Τραπεζούντα εκδόθηκαν οι εφημερίδες "Φάρος της Ανατολής" και "Εθνική Δράσις", οι εκδότες τους ζήτησαν ανταποκριτές. Ο Αβραμάντης γράφει: Και στην επαρχία Χαλδίας (στην Αργυρούπολη, δηλαδή), πρόθυμοι και πανέτοιμοι για την εργασία αυτή ήταν οι Διόσκουροι Γεώργιος Κανδηλάπτης, με το ψευδώνυμο «Κάνις» για τον «Φάρο» και ο Παντελής Μελανοφρύδης για τη «Δράση». Με ανυπομονησία περίμενε τότε ο κόσμος τις εφημερίδες, για να διαβάσει τί έγραφε ο ένας και πώς απαντούσε ο άλλος.
Ευκαιριακή πρέπει να ήταν και η αποστολή στην εφημερίδα Εποχή της Τραπεζούντας, στις 18 Δεκεμβρη 1918, της είδησης από τη Σαντά για την αποκήρυξη του μητροπολίτη Ροδοπολης Κυύριλλου, είδηση που έφτασε, μάλιστα, επί του πιεστηρίου. Στο φύλλο 16, λοιπόν, της Τρίτης 18 Δεκεμβρη 1918, η εφημερίδα έγραψε με τίτλο :

Ο Παντελής Μελανοφρύδης με τα εγγόνια του..

Η ΣΑΝΤΑ ΑΠΟΚΗΡΥΤΤΕΙ ΤΟΝ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΝ ΡΟΔΟΠΟΛΕΩΣ κ.κ. ΚΥΡΙΛΛΟΝ:

Η «Εποχή» ευρίσκετο επί του πιεστηρίου οπότε ηγγέλθη ότι η Σαντά εν Γενική Συνελεύσει γενομένη την 6ην Δεκεμβρίου, απεκήρυξε τον Μητροπολίτην της άγιον Ροδοπόλεως κ. κ. Κύριλλον, ανέλαβε η ιδία την Διεύθυνσιν της Κοινότητος, προσεκάλεσε τους ιερείς της Σάντας να μην μνημονεύσουν το όνομα της Α. Σ., απέστειλε έγγραφον εις τον Μητροπολίτην αναγγέλλουσα την αποκήρυξίν του και δι ’ εκτενούς προς τα Πατριαρχεία εκθέσεως αναφέρει τους λόγους της αποκηρύξεως του Μητροπολίτου.
Η αποκήρυξις αύτη ενεποίησε βαθείαν εντύπωσιν εν τη επαρχία Ροδοπόλεως.
Πιο πριν, δηλαδή, στα πρώτα έντυπα, στα περιοδικά "Εύξεινος Πόντος" και "Αστήρ του Πόντου", τα πράγματα ήταν αρκετά δύσκολα, όσον αφορά τους ανταποκριτές στο εσωτερικό, γιατί, όπως φαίνεται, αυτοί ήταν ελάχιστοι. Από δημοσίευμα του Αστέρα του Πόντου, του Οκτωβρη του 1885, διαπιστώνεται ότι το περιοδικό είχε επιστάτας σε διάφορα μέρη. Οι επιστάτες αυτοί, εκτός από την υποχρέωση να εισπράττουν τις συνδρομές, έστελναν πότε πότε και ανταποκρίσεις. Στο τεύχος 44 (20-10-1885), ο "Αστήρ του Πόντου" γράφει:

Προσεγγίζει η λήξις της ετησίας περιόδου του «Αστέρος του Πόντου» και όμως εισέτι καθυστερούνται συνδρομαί ουκ ολίγαι. Παρακαλούμεν θερμώς τους καθυστερούντας τας συνδρομάς αυτών, καθώς και τους εκασταχού επιστάτας του «Αστέρος του Πόντου», όπως φροντίσωσι περί της αποστολής των συνδρομών τούτων, ών έχομεν μεγίστην ανάγκην.
Τα διεθνή θέματα είχαν πηγή τους τις εκδιδόμενες εφημερίδες στην Κωνσταντινούπολη, στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, κυρίως, με αναφορά πάντοτε της πηγής, που σημειωνόταν, συνήθως, ως επίτιτλος, πάνω, δηλαδή, από τον κυρίως τίτλο της είδησης. Επειδή οι εφημερίδες αυτές, που αποτελούσαν πηγές ειδήσεων, ήταν ξενόγλωσσες — αρκετές ειδήσεις, εντούτοις, προέρχονταν από ελληνικές  εφημερίδες της Αθήνας και της Κωνσταντινούπολης, πάντοτε υπήρχε η ανάγκη μεταφραστών. Τη δουλειά του μεταφραστή έκαναν οι γλωσσομαθείς εκδότες των εντύπων, αλλά και άλλοι έκτακτοι συνεργάτες. Με την ευκαιρία, σημειώνεται ότι πολλοί Ελληνοπόντιοι γνώριζαν, εκτός από την τουρκική, και τη ρωσική γλώσσα, ενώ η γαλλική - κυρίως — και η αγγλική ήταν αρκετά διαδομένες, γιατί διδάσκονταν στα σχολεία, ιδιαίτερα στο Φροντιστήριο Τραπεζούντας και στο αμερικανικό κολέγιο Ανατόλια της Μερζιφούντας.
Οι ξένες εφημερίδες, που αποτελούσαν για τα ποντιακά έντυπα πηγές ειδήσεων, ήταν αγγλικές, γαλλικές και ρωσικές. Τα δημοσιεύματα του τοπικού τουρκικού τύπου αναδημοσιευονταν στα ποντιακα έντυπα σχεδόν αποκλειστικά και μόνον, για να σχολιασθούν. Συνήθως, oι ειδήσεις, που δημοσίευε ο τοπικός τουρκικός τύπος, δεν θεωρούνταν έγκυρες.
Πηγή ειδήσεων αποτελούσε, επίσης, όπως παντού, και ο τηλέγραφος, με τις λογοκριμένες, πάντοτε, ειδήσεις, που μεταδίδονταν μέσω αυτού. Σημειώνεται ότι ο πρώτος τηλέγραφος στην Τουρκία λειτούργησε το 1855 και μετέφερε το δραματικό μήνυμα Συμμαχικές δυνάμεις εισήλθαν εις την Σεβαστούπολιν. Κατά τα κατοπινά χρόνια, τηλεγραφικές γραμμές τοπο-θετήθηκαν, με τη βοήθεια των Γάλλων, σε ολόκληρη την οθωμανική αυτοκρατορία. Είναι μεγάλοι υποστηρικτές του τηλέγραφου, έγραφε ο σερ Τσαρλς Έλιοτ για τους Τούρκους, επειδή ο τηλέγραφος είναι το αποτελεσματικότερο μέσον για έναν δεσπότη που θέλει να ελέγχει τους λειτουργούς του.
Αλλά οι νεαροί Τούρκοι, που είχαν κάποια τεχνική αγωγή και που εκπαιδεύονταν από τους Δυτικοευρωπαίους, για να επανδρώσουν τους σταθμούς του τηλέγραφου, κινδύνευαν να χάσουν την πίστη τους προς τις παλαιές ισλαμικές πεποιθήσεις και να νιώσουν απόγνωση για τη βαριά ανεπάρκεια της χαμιτικής (του Χαμίτ) διακυβέρνησης. Ανάμεσά τους οι νεότουρκοι θα μπορούσαν εύκολα να στρατολογήσουν πολύτιμους οπαδούς. Έτσι, ο έλεγχος από την τουρκική διοίκηση και στον τηλέγραφο εκτεινόταν προς κάθε κατεύθυνση και οι ειδήσεις, που μετέδιδε, δεν είχαν καμία εγκυρότητα.

Πάνος Καϊσίδης
 δημοσιογράφος και συγγραφέας