Στις 25 Σεπτεμβρίου 1994 έγιναν στη Νέα Σάντα Κιλκίς τα αποκαλυπτήρια της προτομής του καπετάν Ευκλείδη Κουρτίδη. Κατά την εκδήλωση αυτή, ο Γιάννης Αγγελίδης μίλησε για τη ζωή και τη δράση του ηγέτη του αγώνα των Σανταίων κατά των Τούρκων, τονίζοντας τα ακόλουθα:Σήμερα, 73 χρόνια από την ολοκληρωτική καταστροφή της Σαντάς του Πόντου, οι απανταχού Σανταίοι επιτελούν ένα ιερό ιστορικό τους χρέος προς τον Θρυλικό τους ήρωα και οπλαρχηγό Καπετάν Ευκλείδη Κουρτίδη και προς τα ατρόμητα παλληκάρια του, τα ονόματα των οποίων είναι χαραγμένα ανεξίτηλα, όχι μόνο στις μαρμάρινες πλάκες του απέριττου αυτού μνημείου, αλλά και στις ψυχές όλων των Σανταίων.
Η προτομή του Καπετάν Ευκλείδη, που σε λίγο Θα αποκαλυφθεί, θα συμβολίζει αιώνια στο χώρο αυτό της μητέρας Ελλάδας την αδούλωτη ψυχή και την παλληκαριά των Σανταίων και τους ηρωικούς τους αγώνες κατά των Τούρκων. Θα συμβολίζει ακόμη και τον άσβεστο πόθο και την αγάπη τους για την αλησμόνητη Σαντά, όπου βρίσκονται οι προγονικές τους εστίες και τα κόκκαλα των αδικοχαμένων στις εξορίες και βίαια θανατωθέντων από τους Τούρκους συμπατριωτών τους.
Σήμερα αποτίουμε τον επιβαλλόμενο φόρο τιμής και ευλάβειας στην ιερή μνήμη των ηρώων και μαρτύρων που δοξάστηκαν στην αιματωβαμμένη γη της Σαντάς.
Έχουν γραφεί τόσο πολλά για τον Καπετάν Ευκλείδη και το αντάρτικο της Σαντάς, ώστε η αναλυτική ανάπτυξη και ιστορική περιγραφή τους δεν είναι δυνατόν να γίνουν εδώ. Θα περιοριστούμε σήμερα σε κύριες χαρακτηριστικές επισημάνσεις, ώστε σε λίγα λεπτά να γίνει κατανοητή η σημασία της σημερινής τελετής.
Εκεί στα απέραντα και βαθύσκια δάση της Επτάκωμης Σαντάς, με τα κρυα και γάργαρα νερά, την απόκοσμη ηρεμία του ορεινού τοπίου, με την απέραντη, πλούσια και πολύχρωμη βλάστηση.
Εκεί στα απάτητα βουνά της Σαντάς, όπου οι Σανταίοι, επί αιώνες, διατήρησαν την ορθόδοξη πίστη τους και ανέπτυξαν τον πολιτισμό τους.
Εκεί όπου η ζωή κυλούσε ήρεμα, με θρύλους και παραμύθια και με τραγούδια της λεβεντιάς και της παλληκαριάς.
Εκεί, στις 6 Ιουλίου 1887, στην ενορία Ισχανάντων, σε ένα από τα εφτά χωριά της Σαντάς, γεννήθηκε ο Καπετάν Ευκλείδης Κουρτίδης.
Όμως, το ήρεμο αυτό και ειδυλλιακό τοπίο, μετά από τριανταένα χρόνια από τη γέννηση του Καπετάνιου, το 1918, το ανατάραξαν και το σάρωσαν οι άνεμοι του πολέμου, με την ανακατάληψη της Τραπεζούντας από τους Τούρκους και την υποχώρηση των Ρώσων. Τότε, οι Σανταίοι βγήκαν στα βουνά, για να προστατέψουν τα χωριά τους, τις οικογένειές τους και τα υπάρχοντά τους από το εκδικητικό μένος και τις βιαιοπραγίες των Τούρκων κατά των αμάχων Σανταίων, καθώς και από την προγραμματισμένη από το επίσημο τουρκικό κράτος εξόντωση του ελληνικού πληθυσμού, με εξορίες, λεηλασίες, φόνους, τρομοκρατία και αναγκαστική επιστράτευση.
Στις μαύρες αυτές μέρες της βίας και της φωτιάς, οι Σανταίοι αντάρτες βρήκαν στο πρόσωπο του Ευκλείδη Κουρτίδη τον ενσαρκωτή του γενναίου και ατρόμητου ηγέτη τους, που για εφτά ολόκληρα χρόνια πολέμησαν ηρωικά τους Τούρκους και έγιναν θρύλος για τον ηρωισμό και την παλληκαριά τους, όχι μόνο στη Σαντά, αλλά και στον Πόντο ολόκληρο.
Ο συγγραφέας και μεγάλος Πόντιος Δημήτρης Ψαθάς, στο βιβλίο του «Γη του Πόντου», σημειώνει τιμητικά, μεταξύ άλλων, για τη Σαντά και τους αντάρτες της και τα παρακάτω:
«Στα 1919, ο Καπετάν Ευκλείδης κυριαρχούσε με τα παλληκάρια του σε μία μεγάλη περιοχή κι είχε αποχτήσει τέτοια φήμη, ώστε οι τουρκικές αρχές το χώνεψαν ότι δεν μπορούσαν να τα βγάλουν πέρα μαζί του. Θρύλος έγινε και τ’ όνομα τούτου του Σανταίου οπλαρχηγού κι όσοι τύχαινε να περνάνε τον βουνίσιο χώρο όπου απλωνόταν το βασίλειό του, όλο και θάβλεπαν τους περήφανους αρματωμένους άντρες του, πότε στο ένα ελληνικό χωριό, πότε στο άλλο και πότε να κάνουν ξαφνικό γιουρούσι σε κάποιο τουρκοχώρι — νύχτα ή μέρα — για να πάρουν εκδίκηση για κάποιο φόνο ή καμιά ληστεία.
Όπως και οι αντάρτες του Δυτικού Πόντου, έτσι και τούτοι εδώ, ζούσαν την κλέφτικη ζωή των παλληκαριών του ’21, σαν να τους έδενε κάποιος κρίκος μυστικός με εκείνους τους αγωνιστές του μεγάλου εθνικού ξεσηκωμού, που τα σχολεία του Πόντου τους είχαν ποτίσει με ττο πνεύμα τους».
 |
| Απο τα αποκαλυπτήρια του μνημείου για τον καπετάν Ευκλείδη και των παλικαριών της Σαντάς |
Ο ηρωικός αγώνας των Σανταίων ανταρτών συγκινούσε και τον ελληνικό πληθυσμό του Βατούμ. Με ημερομηνία 26 Ιουνίου 1919, δημοσιευόταν στην εφημερίδα «Ελεύθερος Πόντος» του Βατούμ το παρακάτω άρθρο:
Καμιά καρδιά ελληνική δεν πρέπει να μείνει ασυγκίνητη και αδιάφορη στα νέα που μας φτάνουν τώρα τελευταία από μακριά, πέρα από τα βουνά της ηρωικής Σαντάς. Η Σαντά στα μαύρα αυτά χρόνια του πολέμου στάθηκε ένα ηρωικό Σούλι στον Πόντο. Λυτή με το τουφέκι στο χέρι δεν έσκυψε το κεφάλι στον Τούρκο. Δεν πλήρωσε αυτή το χαράτσι της υποταγής στον τύραννο. Πάνοπλη, με μερικά γενναία παλληκάρια της και σήμερα ακόμη εξακολουθεί να διεξάγει τον ηρωικό της αγώνα εναντίον των αιωνίων εχθρών μας. Κάθε μέρα και μας φτάνουν νέες ειδήσεις για τον μαρτυρικό ηρωισμό των παιδιών της. Κάθε μέρα και νέο αίμα ηρωικό χύνεται για να βάφει κόκκινη την πολύπαθη γη της».
Κατά τον Σανταίο ιστορικό, αείμνηστο Μιλτιάδη Νυμφόπουλο, οι Τούρκοι «ήθελαν να ρημάξουν τη Σαντά προπαντός, γιατί αυτή ήταν καρφί στα μάτια τους και γιατί η αντίσταση των Σανταίων εμψύχωνε τον ελληνικό πληθυσμό της περιφέρειας Τραπεζούντος. Είχαν οι Τούρκοι, προπαντός οι επίσημοι Τούρκοι, τη γνώμη πως αν καμφθούν οι Σανταίοι και ερημωθεί η Σαντά, θα ερημωθεί και η περιφέρεια Τραπεζούντος απ’ άκρη σ’ άκρη».
Την ένοπλη αντίσταση των παλληκαριών της Σαντάς, με οπλαρχηγό τους τον Καπετάν Ευκλείδη, περιγράφει με συγκινητική λεπτομέρεια και αίσθημα πατριωτισμού, ο Σανταίος
καθηγητής, ποιητής, ιστορικός και θεατρικός συγγραφέας Σιμος Λιανίδης, στο αριστουργηματικό και βραβευμένο από τον Φιλολογικό Σύλλογο «Παρνασσός» θεατρικό του έργο «Στις φλόγες της λεφτεριάς».
Δεν είναι σχήμα λόγου ο ηρωισμός των Σανταίων. Η ιστορία τους έχει καταγράψει σαν γενναίους και ανδρείους. Τους τιμητικούς αυτούς τίτλους τους κέρδισαν στα πεδία των μαχών εναντίον των ανελέητων Τούρκων.
Ο Κωνσταντίνος Παπαμιχαλόπουλος, ο οποίος διετέλεσε υπουργός Παιδείας το 1892, στο βιβλίο του «Περιήγησις τις τον Πόντον», το έτος 1903 χαρακτηρίζει τους Σανταίους: «Εισίν άνδρες καλοί και εύσωμοι, γενναίοι δε και ανδρείοι».
Για το αντάρτικο της Σαντάς αφιερώνεται ολόκληρο κεφάλαιο στην επιμελημένη έκδοση από το Σωματείο «Παναγία Σουμελά» του βιβλίου, με τίτλο «Το Αντάρτικο στον Πόντο» των συγγραφέων Παναγιώτη Τανιμανίδη και Γιώργου Αντωνιάδη.
Ακόμη, ο ιστορικός Σάββας Ιωαννίδης, στο σύγγραμμά του «Ιστορία και Στατιστική της Τραπεζούντος ...», γράφει, μεταξύ άλλων, και για τους Σανταίους ότι «φημίζονται δε ούτοι ως ανδρείοι και τολμηροί».
Τέλος, τον Αύγουστο του 1988, σε εισήγησή του στο Β' Παγκόσμιο Συνέδριο του Ποντιακού Ελληνισμού, στη Θεσσαλονίκη, ο Χρήστος Ανδρεάδης ανέφερε: «Η εν Κωνσταντινουπόλει Επιτροπή Ποντίων, σε υπόμνημά της προς τον τότε πρωθυπουργό της Ελλάδος Δημήτριο Γούναρη, έγραφε, μεταξύ άλλων: "Επίσης δε και εις τα χωρία της Σαντάς υπάρχουσι 2-3 χιλιάδες ανδρείων επαναστατών Ελλήνων κατά της τυραννίας του Μουσταφά Κεμάλ".
Έτσι γράφτηκε η ματωμένη ιστορία της ηρωικής πατρίδας των πατέρων μας. Και ο Καπετάν Ευκλείδης και τα παλληκάρια του ήταν παιδιά της Επτάκωμης Σαντά. Και ο Καπετάν
Ευκλείδη - τι τραγική ειρωνία της μοίρας — πέθανε εδώ στη Νέα Σάντα, στις 11 Φεβρουαριου 1937, σε ηλικία 50 ετών, ύστερα από ατύχημα, πέφτοντας από το κάρο.
 |
| Το σημείο που έπεσε από το κάρο και σκοτώθηκε ο καπετάν Ευκλείδης. |
(σ. σ. Το Ημερολόγιο εκδόθηκε το 2009 από το Σωματείο «Παναγία Σουμελά»).
Και τώρα εμείς, η επιζώσα φρουρά των Σανταίων, ως εντολοδόχοι και εκτελεστές της πατρικής κληρονομιάς, παράλληλα προς το καθήκον που επιτελέσαμε σήμερα, να θυμόμαστε πάντα σαν ιερή παρακαταθήκη πως σε μια γωνιά του Πόντου, στην Επτάκωμη Σαντά, μεγαλούργησαν οι πρόγονοί μας με τον ηρωισμό και την παλληκαριά τους, έχοντας αρχηγό τους τον θρυλικό Καπετάν Ευκλείδη.
Με πνευματική ανάταση και ψυχική κατάνυξη, ας βρεθεί η σκέψη μας κοντά στα ορφανεμένα χώματα, στις χαράδρες και στα φαράγγια της αλησμόνητης Σαντάς, όπου φωλιάζουν τα ιερά κόκκαλα και πλανώνται αμνημόνευτες οι ψυχές των πατέρων μας και των παλληκαριών της Σαντάς, διατηρώντας ευλαβικά, αλησμόνητη τη μνήμη όλων εκείνων που θυσιάστηκαν για να μείνει αδούλωτος ο Πόντος.
Αιώνια η μνήμη σου, Καπετάν Ευκλείδη.
Αιώνια η μνήμη σας, παλληκάρια της Σαντάς.
Αιώνια η μνήμη σας, παλληκάρια του Ελληνισμού.
Δικηγόρος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου