Αργατία

Τούμπουλ', τούμπουλ' σα ραχία, ση πασά μ' την αργατίαν,

ση πασά μ' την αργατίαν χα κι εγώ κι' Αναστασία

τούμπουλ' τούμπουλ' σα ραχία κι όλ' εντάμαν ση δουλείαν.

Οι τρεις παραπάνω στίχοι χρησιμοποιούνται, σαν ρεφραίν, σε τραγούδια εύθυμα και ιδίως στα πλαίσια αγροτικής εργασίας. Είναι εύθυμος και ο σκοπός, που έχει ρυθμό γοργού τικ.

Με το ημιστίχιο «Τούμπουλ’, τούμπουλ’ σα ραχία», φανερώ­νεται ο αντίλαλος της χαράς των εργατών, που, σκύβοντας πάνω στο μόχτο, τραγουδούν. Η ονοματοποιημένη λέξη «τούμπουλ’» απηχεί τα αισθήματα των δουλευτών της γης, που κάνουν τραγούδι τη δουλειά, όπου οι νότες του αντηχούν στα βουνά «ραχία».

 Αλλά ο πιο κρίσιμος όρος στο τραγούδι είναι η λέξη «αργατία», που σημαίνει την από κοινού εργασία πολλών ατόμων για λογα­ριασμό τρίτου προσώπου. Η εργασία αυτή γίνεται χωρίς μισθό. Καλύπτει εργασίες, που χρειάζονται πολλά χέρια μαζί, π.χ., θέρος, διάφορα τσαπίσματα, καπνοκαλλιέργεια, συγκομιδή φρούτων κλπ.

Πρόκειται για μαζική εργασία. Προβάλλει σαν θεσμός κοινω­νικός, που καθιερώνεται στην πράξη σαν έθιμο δουλειάς. Εξυπη­ρετεί ζωτικές ανάγκες της αγροτικής ζωής.

Τα χωράφια δεν ωριμάζουν όλα μαζί. Έτσι, ο θερισμός γίνεται σταδιακά. Σήμερα είναι έτοιμο για θερισμό το χωράφι του ενός γείτονα. Τα εργατικά χέρια της γειτονιάς κατευθύνονται προς το δικό του χωράφι. Το θερίζουν μέσα σε μια μέρα. Την άλλη μέρα θερίζεται με τον ίδιο τρόπο το χωράφι του άλλου γείτονα. Ο καθένας οφείλει τόσα μεροκάματα προς τους άλλους, όσα έγιναν για λογαριασμό του από εκείνους. Όλα γίνονται με καλή συνεννόηση και όλοι οι εργάτες, για λόγους ηθικούς, θεωρούνται, ότι έχουν την ίδια απόδοση. Για την καπνοκαλλιέργεια, ο τρόπος αυτός της εργασίας επιβάλλεται για λόγους ειδικούς. Η καλλιέργεια του καπνού, σε όλα τα στάδιά της, χρειάζεται τη συνεργασία πολλών εργατών.

Η «αργατία» δεν είναι «κοινοκτημοσύνη». Δεν αποτελεί καμιά μορφή συνεταιριστικής οργάνωσης με τη σημερινή της έννοια. Είναι θεσμός, που λειτουργεί στα πλαίσια της αγροτικής ζωής στον Πόντο και αποτελεί θαυμάσια μέθοδο για την αντιμετώπιση καλλιεργητικών αναγκών. Είναι ένα είδος «συνεργατικής» δουλειάς, που προστατεύει τα συμφέροντα όλων με τρόπο πρακτικό και δίκαιο. Δημιουργεί ωραία κοινωνική ατμόσφαιρα ανάμεσα στους χωρικούς και συμβάλλει στην ψυχική προσέγγιση των απλοϊκών ανθρώπων. Είναι υλοποιημένη κοινωνιστική ιδέα, που απομακρύνει την ιδέα του αστικού ατομικισμού, χωρίς να καταργεί την προσωπική ευθύνη και την φυσική ατμόσφαιρα ατομικής ζωής και ύπαρξης. Αποτελεί μορφή κοινωνικοποιημένης εργασίας και είναι έθιμο, που τηρείται και εφαρμόζεται σαν υποχρεωτικός κανόνας δικαίου.

Στάθης Ευσταθιάδης