Σχολική χρονιά 1872 - 73 στη Σαντά. "Πόλεμος καθαρεύουσας-δημοτικής".

 Στο σχολείο Ισχανάντων δίδαξε ο Σπύρος  Μαντίδης.

Στο σχολείο Πιστοφάντων ο Γεώργιος Μιχαηλίδης .

Στο σχολείο Πινατάντων ο Χαράλαμπος  Τσαντεκίδης. 

Στο σχολείο Κοζλαράν­των ο Χαράλαμπος Κάμπερ. 

Στο σχολείο Ζουρνατσάντων ο παπα Παύλος Κεχαγιόπουλος.

Στο σχολείο Τερζάντων ο παπα Γεώργιος Μωυσιάδης.

Τη χρονιά αυτή στις εξετάσεις των σχολείων παρευρέθηκε ο η­γούμενος του Μοναστηριού της Σουμελά. Οι εκάστοτε ηγούμενοι της Σουμελά φρόντιζαν κάθε καλοκαίρι να παρευρίσκονται στις προφορικές εξετάσεις των σχολείων της Σαντάς και να ορίζουν εξεταστική επιτροπή από διανοούμενους της Σαντάς ή και ξένους για να ελέγξουν την εργασία των δασκάλων. 

Αλ­λοίμονο στον δάσκαλο του οποίου οι μαθητές δεν αποστήθιζαν όλα τα μαθήματα και δεν μπορούσαν ν' απαντήσουν αμέσως χωρίς την παρα­μικρή καθυστέρηση σε όλες τις ερωτήσεις των μελών της Επιτροπής. Η καταδίκη του δασκάλου ήταν αναπόφευκτη. 

Οι Σχολικοί Έφοροι παρα­κολουθούσαν με 14 μάτια την πορεία των προφορικών εξετάσεων και αντικαθιστούσαν τον δήθεν ανίκανο δάσκαλό τους με άλλον ικανότερο.

Οι αυστηρές εκείνες εξετάσεις τρομοκρατούσαν όχι μονάχα τα παιδιά που τα έχαναν πολλές φορές μπροστά στη θέα τόσων δασκάλων και ιερωμένων, αλλά και τους δασκάλους που έβλεπαν με απελπισία να εξανεμίζονται μέσα σε μισή ώρα οι κόποι τους όλου του χρόνου με τις άστοχες και τυπικές ερωτήσεις και απαιτήσεις των μελών της Επιτροπής, η οποία αντιπαιδαγωγικότατα απαιτούσε την αποστήθιση όλων των μαθημάτων, χωρίς ν’ αποβλέπει στην απόδοση της εργασίας του δασκάλου και χω­ρίς να προσέξει αν οι μαθητές αντιλαμβάνονταν τα αποστηθιζόμενα μαθή­ματα. 

Λίγοι δάσκαλοι ευσυνείδητοι και ικανοί την έπαθαν "χιώτικα", για­τί θέλησαν να παρεκκλίνουν λιγάκι από την πεπατημένη, θέλησαν ν' απαιτήσουν από τα παιδιά όχι ν’ αποστηθίσουν ξερά κι επιπόλαια τα μαθήματα, αλλά να εκφρασθούν ελεύθερα με δικά τους λόγια αφού ακούσουν την παράδοση του δασκάλου κι αφού μελετήσουν στο σπίτι τα μαθήματά τους. 

Τα παιδιά αυτά θ’ απαντούσαν εννοείται στις ερωτήσεις της εξεταστικής επιτροπής αργά και με περίσκεψη σύμφωνα με τις πα­ραστάσεις που απόκτησαν κατά την διδασκαλία των μαθημάτων. Η Ε­πιτροπή όμως και προπαντός οι αγράμματοι  ηγούμενοι, των οποίων το μυαλό δεν μπορούσε να συλλάβει μια τέτοια παιδαγωγική δράση, καταδίκαζαν ανέκκλητα τον δάσκαλο του οποίου οι μαθητές απαντούσαν αργά στις ερωτήσεις με λέξεις και με φράσεις διαφορετικές από κείνες που περιείχε το κείμενο των βιβλίων. Και τα βιβλία τα είχαν ανοιχτά μπροστά τους οι ηγούμενοι και τα μέλη της εξεταστικής επιτροπής όλη τη μέρα για να ελέγξουν την εργασία του δασκάλου!  Ήταν να κλάψει κανείς για την νοοτροπία αυτή !

Και η νοοτροπία αυτή ήταν γενική στον Πόντο. Και τα ανώτερα σχολεία του  Πόντου είχαν την νοοτροπία αυτή, σε μικρότερο όμως βαθμό. Και ποια τάχα ήταν η δικαιολογία τους; Με την αποστήθιση των κειμένων των διαφόρων μαθημάτων μαθαίνουν οι μαθητές τέλεια την ελληνική γλώσσα !  Φαίνεται πως είμαστε τότε Αβησσυνοί  και οι καθηγητές μας κι οι δάσκαλοι μας θέλανε να μας κάνουν Έλληνες ! Και ποια γλώσσα αν αγαπάτε θέλανε να μάθουμε ;

 Την καθαρεύου­σα που κυριαρχούσε τότε στο πνευματικό στερέωμα του Ελληνισμού  και που αύριο θα καταντήσει κουρέλι και που θ’  αντικατασταθεί με την αθάνατη δημοτική. Αλλά γιατί θέλουμε να ενοχλήσουμε τους λόγιους του Πόντου. Σ’ αυτούς κόλλησε στα τέλη του ΙΘ’ αιώνα ο δημοτικιστής Ανδρεάδης Αργυρουπολίτης την κατηγορία ότι αγκά­λιασαν την καθαρεύουσα για σχολαστική επίδειξη. Ας αφήσουμε αυτούς κι ας δούμε τι γινόταν αλλού.

Λοιπόν και στην κυρίως Ελλάδα επικρατούσε η ίδια νοοτροπία στα μέσα του ΙΘ'  αιώνα, μ’ όλο που είχαμε Kράτος με Υπουργείο Παιδείας, Πα­νεπιστήμιο, κλπ. κλπ. Και υπολείμματα της νοοτροπίας αυτής είναι η ύπαρξη της καθαρεύουσας σήμερα όχι μόνο στα ανώτερα σχολεία και στον διοικητικό μηχανισμό του Ελληνικού κράτους, αλλά και στα δημοτικά σχολεία ! Μη χειρότερα ! ! !

Μιλτιάδης Νυμφόπουλος

Εκπαιδευτικός

Ιστοριογράφος Σαντάς του Πόντου

Δράμα 1953