Υποστηρίζεται συχνά με επιμονή ότι το Εικοσιένα είχε αποκλειστικά εθνικό απελευθερωτικό χαρακτήρα, χωρίς παράλληλες κοινωνικές διεκδικήσεις και ταξικές αντιπαραθέσεις. Επανάσταση για την εκδίωξη του Οθωμανού δυνάστη και όχι για τη συντριβή των φεουδαρχικών ή ημιφεουδαρχικών δεσμών.
Αλλά σε ένα απόρρητο έγγραφο που βρίσκεται στα αυστριακά Αρχεία και μάλλον πρόκειται για υπόμνημα — ίσως προς το ανακτοβούλιο — του φον Γκέντς, του διαβόητου μυστικοσύμβουλου του Μέτερνιχ, με συμπεράσματα από επιτόπια έρευνα απεσταλμένων και πρακτόρων στη μαχόμενη Ελλάδα, τονίζεται η κοινωνικοπολιτική παράμετρος του ξεσηκωμού.
Κατά το υπόμνημα, πριν εμφανισθούν τα ξενοκίνητα κόμματα, αντιπαρατάσσονταν στην Ελλάδα του Αγώνα δύο πολιτικές μερίδες, οι Δημοκρατικοί και η Ολιγαρχία, «το κόμμα της δημοκρατίας και το κόμμα της ολιγαρχίας ή ακριβέστερα, το δημοκρατικό κόμμα και το αντιδημοκρατικό». Ένοπλος αγώνας εθνικοαπελευθερωτικός και συγχρόνως σύγκρουση των πολιτικών δυνάμεων για την οργάνωση του κράτους και τη μορφή της εξουσίας. Ταξική αναμέτρηση αναπόφευκτη και κυρίως υγιής. Από τη μια μεριά η προοδευτική παράταξη που οραματίζεται τη συγκρότηση ενός ανεξάρτητου έθνους με φιλελεύθερους και δημοκρατικούς θεσμούς — καραβοκυραίοι, θαλασσοκαπεταναίοι, πεπαιδευμένοι φαναριώτες και μορφωμένοι νέοι με δυτική συνήθως καλλιέργεια.
Από την άλλη το «αντιδημοκρατικό» στρατόπεδο — κοτζαμπάσηδες της τουρκοκρατίας, προεστοί που προχειρίσθηκαν σε στρατιωτικούς ηγέτες και μερικοί κλεφτοκαπεταναίοι. Η συντριπτική πλειοψηφία των 'Ελλήνων, τα πλατιά αγροτολαϊκά στρώματα εναντίον μιας ευάριθμης ομάδας παραδοσιακών ή νεότευκτων προνομιούχων.
Ο συντάκτης του υπομνήματος θεωρεί επικίνδυνο και απαράδεκτο το «δημοκρατικό κόμμα», κόμμα επαναστατικό, διαποτισμένο από το πνεύμα της «ψευδοελευθερίας» και τις διακηρύξεις για την εγκαθίδρυση ενός νέου κοινωνικού συστήματος με «ισότητα δικαιωμάτων και τάξεων, λαϊκή κυριαρχία, συντάγματα, εκλογές, δημοσιότητα των συνθηκών και απεριόριστη ελευθερία του Τύπου».
Υιοθετεί δηλαδή όλους τους θεσμούς που καθιέρωσε η βορειοαμερικανική επανάσταση και κυρίως η γαλλική. Και ποιοι είναι οι πρωτεργάτες αυτού του «επαναστατικού συστήματος»; Είναι «οι Έλληνες που μαθήτευσαν στα φιλοσοφικά βιβλία των φιλελευθέρων και αθεϊστικών κοινωνιών, στα σχολεία και τα πανεπιστήμια της Ευρώπης».
Πρόκειται, γράφει ο συντάκτης του υπομνήματος, για κίνημα με πανελλήνια ανταπόκριση. «Το πνεύμα που κυριαρχεί στο Ναύπλιο και την Ύδρα βρίσκει απηχήσεις και συνεργάτες στην Αθήνα, στο Μεσολόγγι, στα Επτάνησα, ακόμα και στην Κωνσταντινούπολη και τη Σμύρνη».
Και η ιδεολογία του ολιγαρχικού κόμματος; Κατά την απόρρητη Αυστριακή έκθεση οι Ολιγαρχικοί, «έχοντας αποσείσει τον ζυγό της δουλείας, βλέπουν ως φυσικούς και νόμιμους διαδόχους των Τούρκων τον εαυτό τους. Δεν ενδιαφέρονται για κεντρική εξουσία, συντάγματα και νομοθετικά σώματα. Κι’ όταν κρίνεται αναγκαία μια κεντρική διοίκηση καθένας φιλοδοξεί να παραμείνει κυρίαρχος στην περιοχή του. Δεν αποβλέπουν, με δυο λόγια, ούτε σε δημοκρατία ούτε σε μοναρχία αλλά σε μια ολιγαρχική ομοσπονδία».
Δύο κόσμοι με διαφορετικά συμφέροντα και διαφορετικές προοπτικές. Σύγκρουση πολιτικών ιδεών και ταξικών συμφερόντων αλλά μέσα σε αυστηρά ελληνικό πλαίσιο, με πατριωτικά κριτήρια.
Γιατί, όπως διαπιστώνει ο συντάκτης του αυστριακού υπομνήματος, όλες οι παρατάξεις, στα πρώτα χρόνια του ξεσηκωμού, απέκρουσαν με επιμονή κάθε ξένη ανάμιξη στην πολιτική ζωή της χώρας. «Επιβάλλεται να τονισθεί ότι η απέχθεια για κάθε ξένη επιρροή από οποιαδήποτε πλευρά υπήρξε ως τώρα το αίσθημα που κυριαρχούσε σε όλα τα ελληνικά κόμματα».
Αλλά σε ένα απόρρητο έγγραφο που βρίσκεται στα αυστριακά Αρχεία και μάλλον πρόκειται για υπόμνημα — ίσως προς το ανακτοβούλιο — του φον Γκέντς, του διαβόητου μυστικοσύμβουλου του Μέτερνιχ, με συμπεράσματα από επιτόπια έρευνα απεσταλμένων και πρακτόρων στη μαχόμενη Ελλάδα, τονίζεται η κοινωνικοπολιτική παράμετρος του ξεσηκωμού.
Κατά το υπόμνημα, πριν εμφανισθούν τα ξενοκίνητα κόμματα, αντιπαρατάσσονταν στην Ελλάδα του Αγώνα δύο πολιτικές μερίδες, οι Δημοκρατικοί και η Ολιγαρχία, «το κόμμα της δημοκρατίας και το κόμμα της ολιγαρχίας ή ακριβέστερα, το δημοκρατικό κόμμα και το αντιδημοκρατικό». Ένοπλος αγώνας εθνικοαπελευθερωτικός και συγχρόνως σύγκρουση των πολιτικών δυνάμεων για την οργάνωση του κράτους και τη μορφή της εξουσίας. Ταξική αναμέτρηση αναπόφευκτη και κυρίως υγιής. Από τη μια μεριά η προοδευτική παράταξη που οραματίζεται τη συγκρότηση ενός ανεξάρτητου έθνους με φιλελεύθερους και δημοκρατικούς θεσμούς — καραβοκυραίοι, θαλασσοκαπεταναίοι, πεπαιδευμένοι φαναριώτες και μορφωμένοι νέοι με δυτική συνήθως καλλιέργεια.
Από την άλλη το «αντιδημοκρατικό» στρατόπεδο — κοτζαμπάσηδες της τουρκοκρατίας, προεστοί που προχειρίσθηκαν σε στρατιωτικούς ηγέτες και μερικοί κλεφτοκαπεταναίοι. Η συντριπτική πλειοψηφία των 'Ελλήνων, τα πλατιά αγροτολαϊκά στρώματα εναντίον μιας ευάριθμης ομάδας παραδοσιακών ή νεότευκτων προνομιούχων.
Ο συντάκτης του υπομνήματος θεωρεί επικίνδυνο και απαράδεκτο το «δημοκρατικό κόμμα», κόμμα επαναστατικό, διαποτισμένο από το πνεύμα της «ψευδοελευθερίας» και τις διακηρύξεις για την εγκαθίδρυση ενός νέου κοινωνικού συστήματος με «ισότητα δικαιωμάτων και τάξεων, λαϊκή κυριαρχία, συντάγματα, εκλογές, δημοσιότητα των συνθηκών και απεριόριστη ελευθερία του Τύπου».
Υιοθετεί δηλαδή όλους τους θεσμούς που καθιέρωσε η βορειοαμερικανική επανάσταση και κυρίως η γαλλική. Και ποιοι είναι οι πρωτεργάτες αυτού του «επαναστατικού συστήματος»; Είναι «οι Έλληνες που μαθήτευσαν στα φιλοσοφικά βιβλία των φιλελευθέρων και αθεϊστικών κοινωνιών, στα σχολεία και τα πανεπιστήμια της Ευρώπης».
Πρόκειται, γράφει ο συντάκτης του υπομνήματος, για κίνημα με πανελλήνια ανταπόκριση. «Το πνεύμα που κυριαρχεί στο Ναύπλιο και την Ύδρα βρίσκει απηχήσεις και συνεργάτες στην Αθήνα, στο Μεσολόγγι, στα Επτάνησα, ακόμα και στην Κωνσταντινούπολη και τη Σμύρνη».
Και η ιδεολογία του ολιγαρχικού κόμματος; Κατά την απόρρητη Αυστριακή έκθεση οι Ολιγαρχικοί, «έχοντας αποσείσει τον ζυγό της δουλείας, βλέπουν ως φυσικούς και νόμιμους διαδόχους των Τούρκων τον εαυτό τους. Δεν ενδιαφέρονται για κεντρική εξουσία, συντάγματα και νομοθετικά σώματα. Κι’ όταν κρίνεται αναγκαία μια κεντρική διοίκηση καθένας φιλοδοξεί να παραμείνει κυρίαρχος στην περιοχή του. Δεν αποβλέπουν, με δυο λόγια, ούτε σε δημοκρατία ούτε σε μοναρχία αλλά σε μια ολιγαρχική ομοσπονδία».
Δύο κόσμοι με διαφορετικά συμφέροντα και διαφορετικές προοπτικές. Σύγκρουση πολιτικών ιδεών και ταξικών συμφερόντων αλλά μέσα σε αυστηρά ελληνικό πλαίσιο, με πατριωτικά κριτήρια.
Γιατί, όπως διαπιστώνει ο συντάκτης του αυστριακού υπομνήματος, όλες οι παρατάξεις, στα πρώτα χρόνια του ξεσηκωμού, απέκρουσαν με επιμονή κάθε ξένη ανάμιξη στην πολιτική ζωή της χώρας. «Επιβάλλεται να τονισθεί ότι η απέχθεια για κάθε ξένη επιρροή από οποιαδήποτε πλευρά υπήρξε ως τώρα το αίσθημα που κυριαρχούσε σε όλα τα ελληνικά κόμματα».
Και προκύπτει το ερώτημα; Τι προκάλεσε τον αφελληνισμό της πολιτικής ιδεολογίας των επαναστατών και την ξένη επέμβαση;
Πώς οι δύο αρχικές παρατάξεις, των Δημοκρατικών και των Ολιγαρχικών, μεταμορφώθηκαν σε αγγλικό, γαλλικό και ρωσικό κόμμα;
Πώς κατρακύλησε η Επανάσταση σε εσωτερική ρήξη που έφερε την εδαφική συρρίκνωση του νεογέννητου έθνους και τη διαιώνιση της δουλείας σε περιοχές που αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν;
Πώς καταποντίστηκαν τα οράματα για μεγάλη, ανεξάρτητη και δημοκρατική πατρίδα;
Πώς οι δύο αρχικές παρατάξεις, των Δημοκρατικών και των Ολιγαρχικών, μεταμορφώθηκαν σε αγγλικό, γαλλικό και ρωσικό κόμμα;
Πώς κατρακύλησε η Επανάσταση σε εσωτερική ρήξη που έφερε την εδαφική συρρίκνωση του νεογέννητου έθνους και τη διαιώνιση της δουλείας σε περιοχές που αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν;
 |
| Το Ναύπλιο κατά την άφιξη του Καποδίστρια στις 7 Ιανουαρίου 1828, έργο άγνωστου ζωγράφου (Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα). |
Πώς καταποντίστηκαν τα οράματα για μεγάλη, ανεξάρτητη και δημοκρατική πατρίδα;
Όπως είναι γνωστό, οι ευρωπαϊκές Δυνάμεις, υποστηρίζοντας σταθερά την ακεραιότητα της οθωμανικής αυτοκρατορίας — πολιτική που είχε διαμορφωθεί σε δόγμα — αντιμετώπισαν, από την πρώτη στιγμή, με εχθρότητα την Επανάσταση και απέκρουσαν τη δημιουργία ανεξάρτητου και ισχυρού ελληνικού έθνους.
Τα αίτια αυτής της κοινής πολιτικής:
1. Τα μοναρχικά καθεστώτα και κυρίως ο σκληρός πυρήνας τους (η Ιερά Συμμαχία) καταπολεμούσαν με αδιαλλαξία κάθε εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα.
2. Ένα νέο ανεξάρτητο έθνος στην ευαίσθητη περιοχή τής ΝΑ Ευρώπης θα μπορούσε, ελεγχόμενο από τη μια ή την άλλη ανταγωνίστρια Δύναμη, να διαταράξει την ασταθή ισορροπία και να προκαλέσει κρίση στο περιλάλητο Ανατολικό Ζήτημα.
3. Ανεξάρτητη Ελλάδα σήμαινε ραγδαία ανάπτυξη του δυναμικού ελληνικού ναυτικού με καταστροφικές συνέπειες για τα οικονομικά συμφέροντα των Δυνάμεων.
4. Ο φιλελεύθερος και δημοκρατικός χαρακτήρας του ξεσηκωμού, όπως αποτυπώθηκε στα τοπικά πολιτεύματα και τα συντάγματα — πρόκληση και απειλή για τον ευρωπαϊκό δεσποτισμό — προκαλούσε αποστροφή και ανησυχίες σε όλα τα ανακτοβούλια.
5. Τέλος, η αναγέννηση ενός έθνους με ένδοξες και παγκόσμιας ακτινοβολίας πολιτιστικές περγαμηνές σε μια τόσο νευραλγική περιοχή θα μπορούσε να αλλάξει όχι μόνο τον γεωπολιτικό χάρτη αλλά και τον ρού της ευρωπαϊκής ιστορίας.
Κυριάκος Σιμόπουλος
Τα αίτια αυτής της κοινής πολιτικής:
1. Τα μοναρχικά καθεστώτα και κυρίως ο σκληρός πυρήνας τους (η Ιερά Συμμαχία) καταπολεμούσαν με αδιαλλαξία κάθε εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα.
2. Ένα νέο ανεξάρτητο έθνος στην ευαίσθητη περιοχή τής ΝΑ Ευρώπης θα μπορούσε, ελεγχόμενο από τη μια ή την άλλη ανταγωνίστρια Δύναμη, να διαταράξει την ασταθή ισορροπία και να προκαλέσει κρίση στο περιλάλητο Ανατολικό Ζήτημα.
3. Ανεξάρτητη Ελλάδα σήμαινε ραγδαία ανάπτυξη του δυναμικού ελληνικού ναυτικού με καταστροφικές συνέπειες για τα οικονομικά συμφέροντα των Δυνάμεων.
4. Ο φιλελεύθερος και δημοκρατικός χαρακτήρας του ξεσηκωμού, όπως αποτυπώθηκε στα τοπικά πολιτεύματα και τα συντάγματα — πρόκληση και απειλή για τον ευρωπαϊκό δεσποτισμό — προκαλούσε αποστροφή και ανησυχίες σε όλα τα ανακτοβούλια.
5. Τέλος, η αναγέννηση ενός έθνους με ένδοξες και παγκόσμιας ακτινοβολίας πολιτιστικές περγαμηνές σε μια τόσο νευραλγική περιοχή θα μπορούσε να αλλάξει όχι μόνο τον γεωπολιτικό χάρτη αλλά και τον ρού της ευρωπαϊκής ιστορίας.
Κυριάκος Σιμόπουλος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου