Είναι η μία από τις δύο μικρασιατικές διαλέκτους (η άλλη είναι η καππαδοκική
διάλεκτος, που στις μέρες μας έχει, σχεδόν ολότελα, εξαφανιστεί ως ομιλούμενη
και μόνο ως μουσειακή ή αρχειακή γλωσσική μορφή είναι πια αντικείμενο
μελέτης). Με την ποντιακή διάλεκτο συμβαίνει, εδώ και πολλά χρόνια, το εξής παράδοξο:
ενώ κάθε διάλεκτος είναι συνδεδεμένη με μια ορισμένη γεωγραφική περιοχή (γι' αυτό και ο όρος γεωγραφικές ποικιλίες), η ηπειρωτική στην Ήπειρο, η θρακιώτικη
στη Θράκη κ.ο.κ., η ποντιακή διάλεκτος δεν έχει γεωγραφική έννοια σήμερα, δεν
είναι, δηλαδή, συνδεδεμένη με συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή.
Αυτό συνέβη μετά το 1922, όταν (με τη συνθήκη της Λωζάννης του 1923 για την Ανταλλαγή των πληθυσμών Ελλάδας και Τουρκίας, που υπέγραψαν ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Κεμάλ Μουσταφά), οι Έλληνες του Πόντου ήρθαν στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκαν σε όλα, σχεδόν, τα μέρη της, και σε αστικά κέντρα και, κυρίως, στην ύπαιθρο, σε χωριά και κωμοπόλεις όλης της χώρας.
Βέβαια, ο κύριος όγκος των Ποντίων προσφύγων εγκαταστάθηκε στη Μακεδονία και τη Θράκη, πολλοί όμως έμειναν στην Αθήνα, τον Πειραιά, τη Θεσσαλονίκη και άλλες μεγάλες και μικρές πόλεις. Η ποντιακή είναι μία από τις περισσότερο μελετημένες, αν όχι η πιο μελετημένη, από τις νεοελληνικές διαλέκτους. Ο λόγος είναι η αρχαϊκή και μεσαιωνική της μορφή που νωρίς επέσυρε το ενδιαφέρον μεγάλων γλωσσολόγων, όπως του Γ. Χατζιδάκη, του Μ. Τριανταφυλλίδη, του Ν.Π. Ανδριώτη, του Α.Α. Παπαδόπουλου κ.ά., οι οποίοι μέσα στο κλίμα των ερευνών της εποχής τους αναζήτησαν στην ποντιακή και ανέδειξαν τα γλωσσικά στοιχεία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, και μάλιστα της αρχαίας ιωνικής διαλέκτου, που μόνη αυτή διέσωσε.
Με τον τρόπο αυτόν (σε συνδυασμό και με άλλα στοιχεία ελληνικής αρχαϊκότητας, όπως ιστορικά, λαογραφικά κ.ά.) πίστευαν ότι υπογραμμίζεται και τονίζεται, με τρόπο αναμφισβήτητο, η συνεχής παρουσία του αρχαίου ελληνικού στοιχείου στις σύγχρονες μορφές — ιδίως γλωσσικές - του ελληνισμού (του οποίου, ως γνωστόν, αμφισβητήθηκε από τον Ph. Fallmerayer η ελληνικότητα — και έπρεπε η θεωρία του αυτή να αποκρουστεί με κάθε τρόπο).
Η εκτεταμένη έρευνα και μελέτη της ποντιακής διαλέκτου απέδωσαν ως καρπούς μία σειρά βασικών εργασιών και μελετών. Επίκεντρο αυτών των εργασιών για την ποντιακή διάλεκτο, όπως και για άλλες πτυχές του πολιτισμού των Ποντίων, ιστορίας, λαογραφίας, λαϊκής τέχνης κλ.π., υπήρξε η Επιτροπή Ποντιακών Μελετών (ΕΠΜ) από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσής της (1927) μέχρι σήμερα.
Η ΕΠΜ δημοσίευσε στο περιοδικό της Αρχείον Πόντουκαι στα παραρτήματά του, αυτοτελείς εκδόσεις , αναρίθμητες διαλεκτολογικές εργασίες για διάφορα ιδιώματα του Πόντου, ποικίλου περιεχομένου, φωνολογικού - φωνητικού, μορφολογικού, ετυμολογικού, σημασιολογικού ή συντακτικού χαρακτήρα, καθώς και συστηματικά έργα, όπως ιστορική γραμματική και ιστορικό λεξικό. Πέρα απ' αυτά, πρέπει να υπογραμμιστεί ο σημαντικός αριθμός γλωσσολογικών εργασιών που εκπονήθηκαν στους κόλπους των ελληνικών και ξένων πανεπιστημίων, από απλές μελέτες μέχρι διδακτορικές διατριβές, ο αριθμός των οποίων όλο και πολλαπλασιάζεται.
Δημήτρης Τομπαΐδης
Καθηγητής ΑΠΘ-Πρόεδρος της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών
Αυτό συνέβη μετά το 1922, όταν (με τη συνθήκη της Λωζάννης του 1923 για την Ανταλλαγή των πληθυσμών Ελλάδας και Τουρκίας, που υπέγραψαν ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Κεμάλ Μουσταφά), οι Έλληνες του Πόντου ήρθαν στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκαν σε όλα, σχεδόν, τα μέρη της, και σε αστικά κέντρα και, κυρίως, στην ύπαιθρο, σε χωριά και κωμοπόλεις όλης της χώρας.
Βέβαια, ο κύριος όγκος των Ποντίων προσφύγων εγκαταστάθηκε στη Μακεδονία και τη Θράκη, πολλοί όμως έμειναν στην Αθήνα, τον Πειραιά, τη Θεσσαλονίκη και άλλες μεγάλες και μικρές πόλεις. Η ποντιακή είναι μία από τις περισσότερο μελετημένες, αν όχι η πιο μελετημένη, από τις νεοελληνικές διαλέκτους. Ο λόγος είναι η αρχαϊκή και μεσαιωνική της μορφή που νωρίς επέσυρε το ενδιαφέρον μεγάλων γλωσσολόγων, όπως του Γ. Χατζιδάκη, του Μ. Τριανταφυλλίδη, του Ν.Π. Ανδριώτη, του Α.Α. Παπαδόπουλου κ.ά., οι οποίοι μέσα στο κλίμα των ερευνών της εποχής τους αναζήτησαν στην ποντιακή και ανέδειξαν τα γλωσσικά στοιχεία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, και μάλιστα της αρχαίας ιωνικής διαλέκτου, που μόνη αυτή διέσωσε.
 |
| Fallmerayer |
Η εκτεταμένη έρευνα και μελέτη της ποντιακής διαλέκτου απέδωσαν ως καρπούς μία σειρά βασικών εργασιών και μελετών. Επίκεντρο αυτών των εργασιών για την ποντιακή διάλεκτο, όπως και για άλλες πτυχές του πολιτισμού των Ποντίων, ιστορίας, λαογραφίας, λαϊκής τέχνης κλ.π., υπήρξε η Επιτροπή Ποντιακών Μελετών (ΕΠΜ) από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσής της (1927) μέχρι σήμερα.
Η ΕΠΜ δημοσίευσε στο περιοδικό της Αρχείον Πόντουκαι στα παραρτήματά του, αυτοτελείς εκδόσεις , αναρίθμητες διαλεκτολογικές εργασίες για διάφορα ιδιώματα του Πόντου, ποικίλου περιεχομένου, φωνολογικού - φωνητικού, μορφολογικού, ετυμολογικού, σημασιολογικού ή συντακτικού χαρακτήρα, καθώς και συστηματικά έργα, όπως ιστορική γραμματική και ιστορικό λεξικό. Πέρα απ' αυτά, πρέπει να υπογραμμιστεί ο σημαντικός αριθμός γλωσσολογικών εργασιών που εκπονήθηκαν στους κόλπους των ελληνικών και ξένων πανεπιστημίων, από απλές μελέτες μέχρι διδακτορικές διατριβές, ο αριθμός των οποίων όλο και πολλαπλασιάζεται.
Δημήτρης Τομπαΐδης
Καθηγητής ΑΠΘ-Πρόεδρος της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου