H γενοκτονία των Ελλήνων στον μικρασιατικό Πόντο, όπως και εν γένει η γενοκτονία των ελληνικών πληθυσμών από τον τουρκικό εθνικισμό, αποτελεί μέχρι σήμερα ένα από τα πλέον «επικίνδυνα» ζητήματα της νεοελληνικής ιστοριογραφίας. Πολλοί είναι οι λόγοι για τους οποίους επιχειρήθηκε η αποσιώπηση των τραγικών γεγονότων, η απώθηση της τραυματικής εμπειρίας, η απόκρυψη του κόστους της ήττας, ο εξωραϊσμός του τουρκικού εθνικισμού.
Με βάση τη σημερινή μας λογική, είναι ακατανόητο το γεγονός ότι κάποια στιγμή —στην Ελλάδα που προέκυψε από το ’22— επελέγη η πολιτική της σιωπής και της λήθης. Όμως η ένταση του Διχασμού, που έκοψε για δεκαετίες το ελληνικό έθνος στα δυο, οι ενοχές για την ανορθολογική διαχείριση της μικρασιατικής πρόκλησης και ο κυνικός επαναπροσδιορισμός των νέων διεθνών προσανατολισμών της χώρας προκάλεσαν την πολιτική της σιωπής και της λήθης.
Έτσι, η σημαντική ιστορική ελληνική παρουσία στην καθ’ ημάς Ανατολή ξεχάστηκε και ο οικουμενικός χαρακτήρας του ελληνισμού χάθηκε στον Νότο της Βαλκανικής χερσονήσου. Ο Πόντος, η Ιωνία, η Καππαδοκία, η Ανατολική Θράκη, μεταβλήθηκαν σε σημεία αναφοράς των επιζώντων και σε οδούς και πλατείες στις νέες πόλεις των προσφύγων. Για τον μέσο πολίτη, οι τόποι αυτοί ήταν ακατανόητοι τόποι αναφοράς κάποιων ακατάτακτων πληθυσμών. Έπρεπε να έρθει η δεκαετία του ’80 για να εμφανιστεί ένα κίνημα της κοινωνίας των πολιτών που διεκδικούσε την αποστερημένη μνήμη να εμφανιστεί παράλληλα και το νέο προσφυγικό ζήτημα των ξεχασμένων Ελλήνων της Σοβιετικής Ένωσης που κατέβαιναν και πάλι «από τη Μαύρη Θάλασσα στην Άσπρη», σημειώνοντας με τον πιο αποκαλυπτικό τρόπο ότι τίποτα δεν είχε τελειώσει, ότι η προσφυγιά που προκάλεσε ο τουρκικός εθνικισμός στις αρχές του 20ου αιώνα ήταν ακόμη στους δρόμους. Ότι το τραύμα δεν είχε κλείσει ακόμα.
Και όντως, παρότι δύσκολα στην αρχή, η κοινωνία της Ελλάδας και το σύνολο των πολιτικών της, φάνηκαν ώριμοι για να ανταποκριθούν στα αιτήματα των καιρών και να διεκδικήσουν και αυτοί την κρυμμένη γνώση. Να περπατήσουν στα μονοπάτια της μνήμης και να συνειδητοποιήσουν το σύνολο των παραμέτρων που διαμόρφωσαν τον νεότερο ελληνισμό. Να καταλάβουν την εμπειρία των ελληνικών πληθυσμών της Ανατολής, και μέσα απ’ αυτήν να αποκρυπτογραφήσουν τις υπόγειες διαδικασίες που διαμόρφωσαν τον σύγχρονο γεωπολιτικό χάρτη της περιοχής μας και τις αντιθέσεις που ακόμη μας ταλανίζουν.
Βλάσης Αγτζίδης
Διδάκτωρ Σύγχρονης Ιστορίας
Με βάση τη σημερινή μας λογική, είναι ακατανόητο το γεγονός ότι κάποια στιγμή —στην Ελλάδα που προέκυψε από το ’22— επελέγη η πολιτική της σιωπής και της λήθης. Όμως η ένταση του Διχασμού, που έκοψε για δεκαετίες το ελληνικό έθνος στα δυο, οι ενοχές για την ανορθολογική διαχείριση της μικρασιατικής πρόκλησης και ο κυνικός επαναπροσδιορισμός των νέων διεθνών προσανατολισμών της χώρας προκάλεσαν την πολιτική της σιωπής και της λήθης.
Έτσι, η σημαντική ιστορική ελληνική παρουσία στην καθ’ ημάς Ανατολή ξεχάστηκε και ο οικουμενικός χαρακτήρας του ελληνισμού χάθηκε στον Νότο της Βαλκανικής χερσονήσου. Ο Πόντος, η Ιωνία, η Καππαδοκία, η Ανατολική Θράκη, μεταβλήθηκαν σε σημεία αναφοράς των επιζώντων και σε οδούς και πλατείες στις νέες πόλεις των προσφύγων. Για τον μέσο πολίτη, οι τόποι αυτοί ήταν ακατανόητοι τόποι αναφοράς κάποιων ακατάτακτων πληθυσμών. Έπρεπε να έρθει η δεκαετία του ’80 για να εμφανιστεί ένα κίνημα της κοινωνίας των πολιτών που διεκδικούσε την αποστερημένη μνήμη να εμφανιστεί παράλληλα και το νέο προσφυγικό ζήτημα των ξεχασμένων Ελλήνων της Σοβιετικής Ένωσης που κατέβαιναν και πάλι «από τη Μαύρη Θάλασσα στην Άσπρη», σημειώνοντας με τον πιο αποκαλυπτικό τρόπο ότι τίποτα δεν είχε τελειώσει, ότι η προσφυγιά που προκάλεσε ο τουρκικός εθνικισμός στις αρχές του 20ου αιώνα ήταν ακόμη στους δρόμους. Ότι το τραύμα δεν είχε κλείσει ακόμα.
Και όντως, παρότι δύσκολα στην αρχή, η κοινωνία της Ελλάδας και το σύνολο των πολιτικών της, φάνηκαν ώριμοι για να ανταποκριθούν στα αιτήματα των καιρών και να διεκδικήσουν και αυτοί την κρυμμένη γνώση. Να περπατήσουν στα μονοπάτια της μνήμης και να συνειδητοποιήσουν το σύνολο των παραμέτρων που διαμόρφωσαν τον νεότερο ελληνισμό. Να καταλάβουν την εμπειρία των ελληνικών πληθυσμών της Ανατολής, και μέσα απ’ αυτήν να αποκρυπτογραφήσουν τις υπόγειες διαδικασίες που διαμόρφωσαν τον σύγχρονο γεωπολιτικό χάρτη της περιοχής μας και τις αντιθέσεις που ακόμη μας ταλανίζουν.
Διδάκτωρ Σύγχρονης Ιστορίας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου