Τα Σούρμενα

Ο καζάς των Σουρμένων περιλαμβάνει γύρω στα 140 χωριά, άλλα με αμιγή τουρκικό πληθυσμό και άλλα με μεικτό. Σύνολο πληθυσμού: 25.000 κατοίκους από τους οποίους το 1/4 ήταν Έλληνες (πριν από την Ανταλλαγή), οι οποίοι ήσαν κατανεμημένοι σε 12 οικισμούς. Βρίσκεται ανατολικά της Τραπεζούντας, πριν από την περιοχή του Όφη.
Τα ελληνικά χωριά, και μερικά μεικτά που βρίσκονταν γύρω από το Μοναχό ποταμό ήταν:

1908: Γλέντι στα Σούρμενα

Χαλανική (35 οικογένειες),
Χουμουρκιάντων (100 ελληνικές 200 τουρκικές οικογένειες),
Κελόνσα (350 ελληνικές οικογένειες), 
Ασσός (250 ελληνικές οικογένειες),
 Τσίτα (350 ελληνικές οικογένειες),
 Τζικολή (200 ελληνικές, 100 τουρκικές οικογένειες),
 Μεξεζή (100 ελληνικές οικογένειες), 
Καρακαντζή (150 ελληνικές οικογένειες), 
Μουρκιάντων (150 ελληνικές οικογένειες) 
Χάνι (μεταξύ Τζικολής και Τσίτας).
Η περιοχή παρήγε εξαιρετικής ποιότητας αγροτικά και κτηνοτροφικά προϊόντα: φουντούκια, φασόλια, ψαρέλαιο, ξυλάνθρακες, βούτυρο, δέρματα γιδιών και προβάτων κ.ά. Σήμερα οι κάτοικοι ασχολούνται με την παραγωγή τσαγιού (υπάρχει και εργοστάσιο). Παλιά μνημεία της περιοχής Σουρμένων σώζονται!Παλιά αρχοντικά, ο ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα, στη Τσίτα (σήμερα τζαμί, το ημιγυμνάσιο Σουρμένων (στο κέντρο των ενοριών, ξηραντήρια κ.α.