Προβλήματα Αποκατάστασης

  Διαμαρτυρίες κατά της Εθνικής Τράπεζας

1)   Για επίμονη απαίτηση χρεών και δανείων.

Τα σχετικά υπομνήματα διαμαρτυρίας ζητούν κάποια αναστολή ή παράταση προθεσμίας, αφού σε αρκετές περιπτώσεις ζητούνται επίμονα τα χρέη, χωρίς να έχει προηγηθεί καταβολή αποζημιώσεων.

Μ’ αυτό, ακριβώς, το πνεύμα προωθούνται τα υπομνήματα: 

- του Κε­ντρικού Συνδέσμου προσφύγων Σερβίων, με το βουλευτή Κ. Κοντοδίνα

- της Παμπροσφυγικής Ένωσης Σερρών, των ανταλλάξιμων Έδεσσας,

- των επαγγελματικών τάξεων Ορεστιάδας, με το βουλευτή Κ. Κουρτίδη, διακοσίων προσφύγων παντοπωλών 

- των προσφύγων από τη Βουλγαρία, με τους βουλευτές Α. Μπακάλμπαση και Ν. Ζαρίφη. 

Για τους τελευταίους, μάλιστα, σημειώνεται ότι ξαφνικά από την 1η Σεπτεμβρίου 1928 η Τράπε­ζα ανέβασε τους τόκους των δανείων από 8 σε 12%, παρά τις διατάξεις της συνθήκης του Νεϊγύ, ενώ παράλληλα η ΕΑΠ προεισπράττει τα χρέη έναντι των αποζημιώσεων.

2)   Για τη σύμβαση Κράτους και Εθνικής Τράπεζας.

Επειδή η σύμβα­ση αυτή κατάντησε ασύμφορη, άλλωστε έγινε επί δικτατορίας, οι σχετικές αναφορές, όπως του προέδρου ενοικιαστών κτημάτων ανταλλαξίμων Κα­βάλας, ζητούν την τροποποίησή της.

3)   Για τη μετατροπή των γεωργικών και επαγγελματικών δανείων σε εμπορικά (με μεγάλο τόκο). 

Σχετικά τα υπομνήματα των προσφύγων Ορε­στιάδας, με τους βουλευτές Κ. Κουρτίδη και Φ. Μανουηλίδη.

4)   Για τη μη πληρωμή σε ανταλλάξιμους του συμπληρωματικού μη­τρώου. 

Για το θέμα αυτό διαμαρτύρεται η Επιτροπή αλύτρωτων και προ­σφύγων, με το βουλευτή Μ. Τσιγδέμογλου.

Στις 4 Ιανουαρίου 1930 ξεκινά η επίσημη λειτουργία της Αγροτικής Τράπεζας Ελλάδος.

Διαμαρτυρίες εναντίον της κυβέρνησης

1) Για τη μη ίδρυση Αγροτικής Τράπεζας. 

Από καιρό είχε ωριμάσει η ιδέα της ίδρυσης και λειτουργίας μιας Τράπεζας για την αποκλειστική χρήση των γεωργών. Η ανάγκη γίνεται επιτακτικότερη μετά την εισροή των προσφύγων. Η Εθνική πρόσφερε βέβαια πολλά· όμως, ήταν αδύνατο πια να αντέξει στην πληθώρα των νέων προβλημάτων και να προλάβει τα οξύτατα προσφυγικά θέματα που ζητούσαν άμεση λύση.

Μπροστά σ’ αυτή την κατάσταση, γηγενείς και πρόσφυγες αποδύθηκαν σε συντονισμένους αγώνες που καρποφορούν μόλις τον Ιούλιο του 1929, όπως αρχικά σημειώσαμε. Πρώτος διοικητής της Αγροτικής Τράπεζας διορίζεται ο Στέφανος Δέλτα, σύζυγος της Πηνελόπης Δέλτα.

Επειδή το θέμα αφορά όλο τον αγροτικό κόσμο, όχι μόνο τους πρόσφυγες, γι’ αυτό τα σχετικά υπομνήματα προέρχονται κυρίως από Γεωργικούς Συνεταιρισμούς των διαφόρων περιοχών της χώρας: Κιλκίς, Νιγρίτας, Σερρών, Βυσνικού Σερρών, Πετεινού Ξάνθης, Λαγκαδά, Δράμας Οσμανλή Καβάλας. Η υπόθεση απασχολεί και το Γ' Πανελλήνιο Συνέδριο Γεωργικών Επιμελητηρίων Θεσσαλονίκης, Σερρών και Φλώρινας, σχετική απόφαση του οποίου φτάνει και στη Βουλή.

2) Για τη μείωση του τόκου Ομολογιών των ανταλλαξίμων. 

Πρέπει πρώτα να πούμε ότι οι Ομολογίες των Ανταλλαξίμων εκδόθηκαν από την κυβέρνηση Κονδύλη (το 1926) με τόκο 8% και είχαν ως αντίκρυσμα την αξία των εγκαταλειφθέντων μουσουλμανικών κτημάτων. Ήταν ένα είδος εσωτερικού δανείου, πέρα από τα δύο προσφυγικά δάνεια που είχαν συναφθεί με Τράπεζες του Εξωτερικού υπό την εγγύηση της Κ.Τ.Ε. Στην προκείμενη περίπτωση, το Κράτος συνήψε με την Εθνική Τράπεζα δάνειο 10.000.000.000 δρχ

Αρχές Νοεμβρίου του 1928 η κυβέρνηση Βενιζέλου αποφάσισε να μειώσει τον τόκο, από 8% σε 6%, και να αγοράσει μια μεγάλη ποσότητα Ομολογιών. Η μείωση ήταν και αναγκαστική και σκόπιμη, όπως δήλωσε ο Πρωθυπουργός. Αναγκαστική, γιατί άρχισε να πέφτει η αξία των μουσουλμανικών ακινήτων, άρα και των Ομολογιών. Σκόπιμη, γιατί με το μέτρο αυτό επιτεύχθηκε μια οικονομία 40.000.000 δρχ. και, το σπουδαιότερο, σταθεροποιήθηκε το χρήμα. Οι Ομολογίες δεν ήταν πια σε χάρτινη, αλλά σε χρυσή δραχμή.

Ωστόσο, η κυβερνητική αυτή ενέργεια προκάλεσε κάποια σύγχυση στον προσφυγικό κόσμο και σάλο στο Χρηματιστήριο Αθηνών. Την κατάσταση αυτή εκμεταλλεύεται ο αντιπολιτευόμενος τύπος (Εστία) και η Αντιπολίτευση. Τέλος, ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του Λαϊκού Κόμματος (αξιωματική αντιπολίτευση) βουλευτής I. Ράλλης υποβάλλει στη Βουλή σχετική επερώτηση που συζητείται σε δύο απανωτές συνεδριάσεις, ΙΗ' και ΙΘ' (16 και 19 Νοεμβρίου 1928). 

Αξίζει να μνημονεύσουμε μόνο τα ονόματα των πολιτικών που πήραν μέρος σ’ αυτή τη συζήτηση, για να φανεί πόση έκταση πήρε το θέμα, αλλά και τι αντίκτυπο μπορούσε να έχει στον προσφυγικό κόσμο της χώρας: Βενιζέλος, Π. Τσαλδάρης, Γ. Μαρής (υπ. Οικονομικών), Βουρλούμης (υπ. Εθνικής Οικονομίας), Ζαβιτζιάνος (υπ. Εσωτερικών), Παπαναστασίου (αρχηγός Δημοκρατικής Ένωσης), Καφαντάρης (αρχηγός Προοδευτικών Φιλελευθέρων), Κονδύλης, Μιχαλακόπουλος πρώην πρωθυπουργός), Μπακόπουλος, Αιλιανός, Τζερεμίας, Δεληγιάννης, Χούρσογλου, Τσιγδέμογλου, Παπαδάτος, Μαντάς.

Προάγγελος, αλλά και προέκταση της θυελλώδους αυτής συζήτησης, είναι τα τόσα υπομνήματα διαμαρτυρίας που κατακλύζουν τη Βουλή και απαιτούν να μην πραγματοποιηθεί η μείωση του τόκου που αποφάσισε η Κυβέρνηση. Κρίνουμε σκόπιμο να σημειώσουμε τους φορείς αυτών των διαμαρτυριών, για να γίνει αισθητό το γεωγραφικό άπλωμα της ευαισθητοποίησης των προσφύγων πάνω στο θέμα:

 - Ο Σύνδεσμος προσφύγων

 -πρόεδρος προσφύγων Ραφήνας 

- Προσφυγικός Θρακικός σύλλογος Αλεξανδρούπολης 

- Προσφυγική Ένωση Καβάλας

 - πρόεδρος Παμπροσφυγικής Ένωσης Κυκλάδων

 - Πρόσφυγες Κυκλάδων

 - Ο Παμπροσφυγικός σύλλογος Βέροιας 

- Πρόσφυγες Κοκκινιάς και Σιδηροκάστρου

 - Παμπροσφυγική Ένωση Σερρών 

- Προσφυγικοί συνοικισμοί Πειραιά

 -Επιτροπή προσφύγων Χαλκίδας, Βόλου και Αγρινίου

- Οι πρόσφυγες Καλλιθέας, Περιστεριού, Σάμου, Χανίων 

- Η Εφημερίδα «Παμπροσφυγική Ηχώ» Πατρών.

Συνολικά υποβλήθηκαν στη Βουλή 140 υπομνήματα από 88 περιοχές και 108 προσφυγικούς συλλόγους της χώρας. Πήραν μέρος στη συζήτηση τους 56 πολιτικοί (βουλευτές, υπουργοί και ο πρωθυπουργός). Κι όλα αυτά σε διάστημα μόνο μιας 3μηνίας (Οκτώβριος-Δεκέμβριος 1928).

Η κυβέρνηση του Βενιζέλου, που προήλθε από τις εκλογές του 1928 (16 Αυγούστου), κληρονόμησε τεράστια και οξύτατα προσφυγικά προβλήματα από τις κυβερνήσεις της περιόδου 1924-1928. Είχε, λοιπόν, να αντιμετωπίσει ένα γιγάντιο έργο, πέρα από τα άλλα εξωτερικά και εσωτερικά θέματα που την απασχολούσαν. Σταθήκαμε στην πρώτη μόνο περίοδο της βενιζελικής 4ετίας (1928-1932) και διαπιστώσαμε τη θέρμη, με την οποία εμπιστεύονταν οι πρόσφυγες τον εαυτό τους στην Κυβέρνησή τους. Πράγματι κάτω από το πικρό παράπονο ακουμπάει κανείς σε μια θερμή εμπιστοσύνη.

Παράλληλα, μέσα από τις ανοιχτές πληγές είδαμε να φουντώνουν και να καρποφορούν οι αγώνες τους για κοινωνική ένταξη στη νέα πατρίδα.

Από την άλλη, φάνηκε η ευαισθησία, αλλά και η αγωνία της Κυβέρνησης να αγγίξει αυτά τα θέματα και να προωθήσει αυτούς τους αγώνες. Βέβαια, άλυτα προσφυγικά προβλήματα υπάρχουν ακόμη και σήμερα. Το στεγαστικό των μεγαλουπόλεων και το πρόβλημα της ανταλλάξιμης περιουσίας, για να σταθούμε μόνο σ’ αυτά, δε βρήκαν ακόμη τη λύση τους. Είναι, ωστόσο, βέβαιο ότι στη βενιζελική αυτή 4ετία (1928-1932) το προσφυγικό μπήκε σε κάποιο σωστό δρόμο και άρχισε να βρίσκει ορισμένες πρακτικές και πραγματοποιήσιμες λύσεις. Φυσικά, όχι εκείνες που ονειρεύονταν οι πρόσφυγες και που ματαιώθηκαν οριστικά με το ελληνοτουρκικό Σύμφωνο φιλίας του 1930. Ούτε και εκείνες που ορίζονταν από τη συνθήκη της Λωζάνης. Αυτό είναι ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα.

Όμως, το ουσιαστικότερο που εγκαινιάζεται με τη βενιζελική 4ετία βρίσκεται κάπου αλλού: Οι πρόσφυγες, κατά την επίσημη πολιτική του Κράτους, αποτελούν πια τεράστιο εθνικό κεφάλαιο. Την κραυγαλέα αυτή αλήθεια που, ήδη από το Γενάρη του 1924, προφητικά επισήμανε ο Βενιζέλος, λίγο αργότερα με σιγουριά πια και με ξεχωριστή περηφάνια θα την επαναλάβει και σ’ αυτόν ακόμη τον Κεμάλ Μουσταφά κατά την ιστορική συνάντηση της Άγκυρας. «Μπορεί και ζήτημα πολέμου να προκύψει, αν ζητήσετε να ξαναπάρετε τους Έλληνες της Τουρκίας», είπε τότε στον Τούρκο πολιτικό ηγέτη. «Αυτοί μας στοίχισαν θυσίες τεράστιες· σήμερα όμως είναι στοιχεία δυνάμεως και προόδου. Κατ’ ουδένα λόγο δε θα παραδεχτούμε ποτέ να τους πάρετε πίσω». 

Και ήταν μόλις στα 1930!

Στάθης  Πελαγίδης

Καθηγητής Α.Π.Θ. (Παιδαγωγική σχολή Φλώρινας)