Το να παρακολουθήσει κανείς την πορεία του προσφυγικού ζητήματος στο ελληνικό Κοινοβούλιο, στην κρίσιμη περίοδο 1924-1928, προϋποθέτει, πέρα από το θερμό ερευνητικό ενδιαφέρον, και κάποιο ενισχυμένο ψυχικό σθένος
Στο διάστημα αυτό:
1. Το «Προσφυγικό» αποτελεί πάγιο θέμα του Κοινοβουλίου, πρόσφορο ακόμη και για κομματική εκμετάλλευση.
2. Παραμένει ζωντανή και καυτή η μνήμη της μικρασιατικής καταστροφής και του τραγικού ξεριζωμού.
3. Οι εμπάθειες και αντιθέσεις μεταξύ βενιζελικών και αντιβενιζελικών και, με κάποια προέκταση, μεταξύ προσφύγων και γηγενών, εμφανίζονται ιδιαίτερα οξυμμένες. Πρέπει εδώ να πούμε ότι η εγκατάσταση των προσφύγων σε συνοικισμούς των μεγάλων πόλεων, Αθήνας, Πειραιά και Θεσσαλονίκης, έγινε και με κάποια πολιτικά κριτήρια: για να εξασφαλιστεί δηλ. η βενιζελική πλεισψηφία έναντι των αντιβενιζελικών. Το σκεπτικό αυτό λειτούργησε πολύ καλά στις εκλογές του Δεκεμβρίου του 1923 και έδωσε θριαμβευτικό αποτέλεσμα στο κόμμα των Φιλελευθέρων.
Η νίκη, όμως, αυτή του Βενιζέλου με την ψήφο των προσφύγων άλλαξε κάπως τη μορφή του Διχασμού. Σε πολλές περιοχές η διάκριση βενιζελικών και αντιβενιζελικών συνέπιπτε με τη διάκριση προσφύγων και γηγενών.
4) Οι κυβερνήσεις, όλες βενιζελικές ή βενιζελογενείς, συναγωνίζονται η μια την άλλη στη λήψη μέτρων και στην ψήφιση νόμων για την αποκατάσταση των προσφύγων.
5) Εμφανίζονται τα πρώτα δειλά βήματα εργατικών, αγροτικών, προσφυγικών κομμάτων στη Βουλή. Στις εκλογές του Νοέμβρη 1926 πήραν μέρος, εκτός από το Λαϊκό και των Φιλελευθέρων, και το Κ.Κ.Ε., που κέρδισε 10 έδρες, το Αγροτικό Κόμμα, 4 έδρες, το κόμμα Ανεξαρτήτων και Προσφύγων 2 έδρες, το Φιλελεύθερο Προσφυγικό κόμμα, 4 έδρες κ.ά.
6)Η δυστυχία και η αγανάκτηση των προσφύγων βρίσκονταν στο αποκορύφωμά τους. Γι’ αυτό και οι διάφοροι προσφυγικοί παράγοντες αγωνίζονται να βελτιώσουν τη θέση τους «βομβαρδίζοντας», από παντού, τη Βουλή με αλλεπάλληλα υπομνήματα, που προωθούνται, είτε άμεσα από τους ίδιους, είτε έμμεσα από βουλευτές της περιοχής τους.
Με κριτήριο αυτά τα υπομνήματα, που ξεκινούν από τη βάση, από τους ίδιους τους πρόσφυγες, θα επιχειρήσουμε να προσεγγίσουμε την ταυτότητα του προσφυγικού προβλήματος. Είναι εύκολο να διακρίνει κανείς τις δύο διαστάσεις που έχει: α) θέματα και δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι πρόσφυγες, β) η πολιτική των κυβερνήσεων απέναντι στο προσφυγικό.
Σ’ αυτή την προσέγγιση θα περπατήσουμε πολύ διαγραμματικά την πενταετία 1924-1928, για να σταθούμε, τελικά, στο τρίμηνο διάστημα Οκτωβρίου- Δεκεμβρίου 1928. Σκόπιμα επιλέξαμε αυτή την τριμηνία:
1.Για να φανεί κατά πόσο αντιμετωπίστηκαν σωστά ως τώρα τα μεγάλα προβλήματα των προσφύγων ύστερα από 5 1/2 χρόνια παραμονής τους στην Ελλάδα (1923-1928).
2.Το 1928 οι προσφυγικοί οικισμοί σχεδόν οριστικοποιούνται. Οι πρόσφυγες εγκαθίστανται σταθερά πια σ’ ένα μέρος, ύστερα από προηγούμενες μετακινήσεις που επιβάλλονταν: είτε από τον Εποικισμό, είτε από δυσμενείς τοπικές και κλιματολογικές συνθήκες, είτε από τη μάταιη ελπίδα του γυρισμού στις πατρογονικές τους εστίες. Αξίζει, λοιπόν, να δούμε αν με τη μονιμοποίηση της εγκατάστασής τους, καλύφτηκαν και ορισμένες από τις βασικές τους ανάγκες.
3.Το διάστημα Οκτωβρίου- Δεκεμβρίου 1928 αποτελεί το πρώτο τρίμηνο της νέας διακυβέρνησης της χώρας από τον Ελ. Βενιζέλο (1928-1932 οποίος επανέρχεται στην πολιτική ζωή μετά από πεντάχρονη απουσία στο εξωτερικό (1924-1928). Επομένως, ενδιαφέρει να δούμε, πρώτα τι κληρονόμησε και έπειτα πώς σκέφτεται να αντιμετωπίσει ένα τέτοιο θέμα που πρώτος αυτός χειρίστηκε στη συνθήκη της Λωζάνης (1923), δεν πρόλαβε όμως, στη συνέχεια, να το προωθήσει στην πράξη.
Η προηγούμενη διακυβέρνησή του (μετά την αποτυχία του 1920) ήταν πολύ σύντομη· δεν κράτησε πάνω από μήνα (Ιανουάριος - Φεβρουάριος 1924). Έτσι, μέσα σ’ αυτή τηνν τριμηνία δίνεται η εικόνα και του προηγούμενου διαστήματος.
Στάθης Πελαγίδης
Καθηγητής Α.Π.Θ. (Παιδαγωγικό Φλώρινας)
Στο διάστημα αυτό:
1. Το «Προσφυγικό» αποτελεί πάγιο θέμα του Κοινοβουλίου, πρόσφορο ακόμη και για κομματική εκμετάλλευση.
2. Παραμένει ζωντανή και καυτή η μνήμη της μικρασιατικής καταστροφής και του τραγικού ξεριζωμού.
3. Οι εμπάθειες και αντιθέσεις μεταξύ βενιζελικών και αντιβενιζελικών και, με κάποια προέκταση, μεταξύ προσφύγων και γηγενών, εμφανίζονται ιδιαίτερα οξυμμένες. Πρέπει εδώ να πούμε ότι η εγκατάσταση των προσφύγων σε συνοικισμούς των μεγάλων πόλεων, Αθήνας, Πειραιά και Θεσσαλονίκης, έγινε και με κάποια πολιτικά κριτήρια: για να εξασφαλιστεί δηλ. η βενιζελική πλεισψηφία έναντι των αντιβενιζελικών. Το σκεπτικό αυτό λειτούργησε πολύ καλά στις εκλογές του Δεκεμβρίου του 1923 και έδωσε θριαμβευτικό αποτέλεσμα στο κόμμα των Φιλελευθέρων.
Η νίκη, όμως, αυτή του Βενιζέλου με την ψήφο των προσφύγων άλλαξε κάπως τη μορφή του Διχασμού. Σε πολλές περιοχές η διάκριση βενιζελικών και αντιβενιζελικών συνέπιπτε με τη διάκριση προσφύγων και γηγενών.
4) Οι κυβερνήσεις, όλες βενιζελικές ή βενιζελογενείς, συναγωνίζονται η μια την άλλη στη λήψη μέτρων και στην ψήφιση νόμων για την αποκατάσταση των προσφύγων.
5) Εμφανίζονται τα πρώτα δειλά βήματα εργατικών, αγροτικών, προσφυγικών κομμάτων στη Βουλή. Στις εκλογές του Νοέμβρη 1926 πήραν μέρος, εκτός από το Λαϊκό και των Φιλελευθέρων, και το Κ.Κ.Ε., που κέρδισε 10 έδρες, το Αγροτικό Κόμμα, 4 έδρες, το κόμμα Ανεξαρτήτων και Προσφύγων 2 έδρες, το Φιλελεύθερο Προσφυγικό κόμμα, 4 έδρες κ.ά.
6)Η δυστυχία και η αγανάκτηση των προσφύγων βρίσκονταν στο αποκορύφωμά τους. Γι’ αυτό και οι διάφοροι προσφυγικοί παράγοντες αγωνίζονται να βελτιώσουν τη θέση τους «βομβαρδίζοντας», από παντού, τη Βουλή με αλλεπάλληλα υπομνήματα, που προωθούνται, είτε άμεσα από τους ίδιους, είτε έμμεσα από βουλευτές της περιοχής τους.
Με κριτήριο αυτά τα υπομνήματα, που ξεκινούν από τη βάση, από τους ίδιους τους πρόσφυγες, θα επιχειρήσουμε να προσεγγίσουμε την ταυτότητα του προσφυγικού προβλήματος. Είναι εύκολο να διακρίνει κανείς τις δύο διαστάσεις που έχει: α) θέματα και δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι πρόσφυγες, β) η πολιτική των κυβερνήσεων απέναντι στο προσφυγικό.
 |
| Νίκος Χρυσοστομίδης, Θεόφιλος Ασλανίδης, Παντελής Σεβαστίδης, Μπάμπης Χρυσοστομίδης (Σανταίοι Α' & Β' γενιάς) |
1.Για να φανεί κατά πόσο αντιμετωπίστηκαν σωστά ως τώρα τα μεγάλα προβλήματα των προσφύγων ύστερα από 5 1/2 χρόνια παραμονής τους στην Ελλάδα (1923-1928).
2.Το 1928 οι προσφυγικοί οικισμοί σχεδόν οριστικοποιούνται. Οι πρόσφυγες εγκαθίστανται σταθερά πια σ’ ένα μέρος, ύστερα από προηγούμενες μετακινήσεις που επιβάλλονταν: είτε από τον Εποικισμό, είτε από δυσμενείς τοπικές και κλιματολογικές συνθήκες, είτε από τη μάταιη ελπίδα του γυρισμού στις πατρογονικές τους εστίες. Αξίζει, λοιπόν, να δούμε αν με τη μονιμοποίηση της εγκατάστασής τους, καλύφτηκαν και ορισμένες από τις βασικές τους ανάγκες.
3.Το διάστημα Οκτωβρίου- Δεκεμβρίου 1928 αποτελεί το πρώτο τρίμηνο της νέας διακυβέρνησης της χώρας από τον Ελ. Βενιζέλο (1928-1932 οποίος επανέρχεται στην πολιτική ζωή μετά από πεντάχρονη απουσία στο εξωτερικό (1924-1928). Επομένως, ενδιαφέρει να δούμε, πρώτα τι κληρονόμησε και έπειτα πώς σκέφτεται να αντιμετωπίσει ένα τέτοιο θέμα που πρώτος αυτός χειρίστηκε στη συνθήκη της Λωζάνης (1923), δεν πρόλαβε όμως, στη συνέχεια, να το προωθήσει στην πράξη.
Η προηγούμενη διακυβέρνησή του (μετά την αποτυχία του 1920) ήταν πολύ σύντομη· δεν κράτησε πάνω από μήνα (Ιανουάριος - Φεβρουάριος 1924). Έτσι, μέσα σ’ αυτή τηνν τριμηνία δίνεται η εικόνα και του προηγούμενου διαστήματος.
Στάθης ΠελαγίδηςΚαθηγητής Α.Π.Θ. (Παιδαγωγικό Φλώρινας)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου