Ο αείμνηστος Λεύτερης Ε. Ελευθεριάδης (1910-1988), διακεκριμένος Πόντιος πολιτικός και πνευματικός άνθρωπος, επισκέφτηκε, για πρώτη φορά, το 1953 τη γενέτειρά του Λαραχανή της Ματσούκας του Πόντου, όπου προσκύνησε τα πατρικά χώματα και συναντήθηκε με φίλους και γνωστούς των παιδικών του χρόνων.
Για το ταξίδι αυτό έγραφε το βιβλίο «Πόντος - Επιστροφή στην Ιθάκη - Οδοιπορικό μνήμης και γεωγραφίας», το οποίο εξέδωσαν, μετά τον θάνατό του, οι Αδελφοί Κυριακίδη, με τη φροντίδα του Χριστόφορου Στάθη Χριστοφορίδη - Σάρπογλη. Από το βιβλίο αυτό, δημοσιεύουμε ορισμένα αποσπάσματα.
...Αφήνουμε τον μολά Εμέρ’ και την παρέα του, περνάμε από το μαγαζί του Χουρσίτ αγά και φτάνουμε στου Σουλεϊμάν Γκιουνέρ, παιδικού μου φίλου, το καφενείο. Όλο το χωριό πληροφορήθηκε, σαν αστραπή, ποιος είμαι και πότε ήρθα. Όσοι θυμούνταν τον πατέρα μου κι όσοι θυμούνταν εμένα, από τα παιδικά μου χρόνια, έτρεξαν να με καλωσορίσουν. Τους φαίνεται πολύ παράξενο, γιατί μέχρι τώρα δεν είδαν Έλληνα στον τόπο τους και πολύ περισσότερο συγχωριανό τους, Λαραχανίτη, ύστερα από τριάντα χρόνια...
Είμαι ο πρώτος που επισκέπτεται το χωριό τους από τότε που φύγαμε από εδώ, το 1923. Λες να αναστήθηκε κανένας νεκρός;
—Να έλεγανε με πως ο κύρη μ’ εξέβεν ας’ σο ταφίν κιαν, κι άλλο πολλά θ’ επίστευ’ ατο, λέει ο Σεκέραλης. Άμα να ελέπω αλλομίαν τον Λευτέρ’ καμίαν ’κ’ έμευ’ α το. Σ’ σ’ όνερο μ’ πα ’κι θα ενεμείν’να αΐκον πράμαν. Απτουλά, τσουρμούλτσον με ν’ αγνεφίζω...
—Νέπε Σεκέραλη, αζ’ καλτί να λες με, ντ’ εξέβα και χορτλάκ’ς πα.
—Τούρκος αν έσ’νε, ατό πα θ’ εδεβήν’νεν ’ς σον νου μ’, άμα γιοκ. Εσείν οι Ρωμαίοι χορτλάκ’ ’κ’ εβγαίνετεν. Άμα, άλλο δαβολοσύνα εδέβεν ’ς σον νου μ’.
—Άφερουμ, Σεκέραλη, έεις και νουν πα και κάτ’ επορεί και κρατεί κι απέσ’!
—Αρ’ αέτσ’ επείραζε με κι ατότες πα ’ς σην Αε-ράλλαξαν. Ξαν’ εκείνος ο Λευτέρτς, άμον ντ’ επήγεν, εκλώστεν με το ίδιον τ’ ακούλ’.
—Νέισα, Σεκέραλη, τον λόγον σ’ με μέλ’ έκοψα. Σ’χώρα με και πε με ντ’ εδέβεν ’ς σον νου σ’, να τερώ, ατό το κολογκύθ’, το κιφάλι σ’, έχ’ πιπίλα απέσ’;
—Έλεγα, ασ’ σου ’κ’ επορείς εσύ να χορτλακεύ’ς, γιατί είσαι χριστιανός, γιαμ’ εσύ είσαι ζωντανός κι εμείς όλ’ που είμες Τούρκ’ επέθαναμε κι εξέβαμε χορτλάκ’ να ελέπομε σε;
—Αλλαχάσα, Λευτέρ’ μπέη, λέει ατο απάν’ εμουν, ντο εβγαίνουμε και χορτλάκ’ πα όντες αποθάνομε και θάφτ’νε μας;
—Μουσταφά, κια πολλά εγάπαναμε σας και ’κ’ εθέλ’ναμε να χάνομε σας και επαρ’γορεύκουμες πως θ’έβγαινετεν ασ’ σο ταφίν κιριν, να ελέπομε σας!
...Αφήνουμε τον μολά Εμέρ’ και την παρέα του, περνάμε από το μαγαζί του Χουρσίτ αγά και φτάνουμε στου Σουλεϊμάν Γκιουνέρ, παιδικού μου φίλου, το καφενείο. Όλο το χωριό πληροφορήθηκε, σαν αστραπή, ποιος είμαι και πότε ήρθα. Όσοι θυμούνταν τον πατέρα μου κι όσοι θυμούνταν εμένα, από τα παιδικά μου χρόνια, έτρεξαν να με καλωσορίσουν. Τους φαίνεται πολύ παράξενο, γιατί μέχρι τώρα δεν είδαν Έλληνα στον τόπο τους και πολύ περισσότερο συγχωριανό τους, Λαραχανίτη, ύστερα από τριάντα χρόνια...
Είμαι ο πρώτος που επισκέπτεται το χωριό τους από τότε που φύγαμε από εδώ, το 1923. Λες να αναστήθηκε κανένας νεκρός;
—Να έλεγανε με πως ο κύρη μ’ εξέβεν ας’ σο ταφίν κιαν, κι άλλο πολλά θ’ επίστευ’ ατο, λέει ο Σεκέραλης. Άμα να ελέπω αλλομίαν τον Λευτέρ’ καμίαν ’κ’ έμευ’ α το. Σ’ σ’ όνερο μ’ πα ’κι θα ενεμείν’να αΐκον πράμαν. Απτουλά, τσουρμούλτσον με ν’ αγνεφίζω...
—Νέπε Σεκέραλη, αζ’ καλτί να λες με, ντ’ εξέβα και χορτλάκ’ς πα.
—Τούρκος αν έσ’νε, ατό πα θ’ εδεβήν’νεν ’ς σον νου μ’, άμα γιοκ. Εσείν οι Ρωμαίοι χορτλάκ’ ’κ’ εβγαίνετεν. Άμα, άλλο δαβολοσύνα εδέβεν ’ς σον νου μ’.
—Άφερουμ, Σεκέραλη, έεις και νουν πα και κάτ’ επορεί και κρατεί κι απέσ’!
—Αρ’ αέτσ’ επείραζε με κι ατότες πα ’ς σην Αε-ράλλαξαν. Ξαν’ εκείνος ο Λευτέρτς, άμον ντ’ επήγεν, εκλώστεν με το ίδιον τ’ ακούλ’.
—Νέισα, Σεκέραλη, τον λόγον σ’ με μέλ’ έκοψα. Σ’χώρα με και πε με ντ’ εδέβεν ’ς σον νου σ’, να τερώ, ατό το κολογκύθ’, το κιφάλι σ’, έχ’ πιπίλα απέσ’;
—Έλεγα, ασ’ σου ’κ’ επορείς εσύ να χορτλακεύ’ς, γιατί είσαι χριστιανός, γιαμ’ εσύ είσαι ζωντανός κι εμείς όλ’ που είμες Τούρκ’ επέθαναμε κι εξέβαμε χορτλάκ’ να ελέπομε σε;
—Αλλαχάσα, Λευτέρ’ μπέη, λέει ατο απάν’ εμουν, ντο εβγαίνουμε και χορτλάκ’ πα όντες αποθάνομε και θάφτ’νε μας;
—Μουσταφά, κια πολλά εγάπαναμε σας και ’κ’ εθέλ’ναμε να χάνομε σας και επαρ’γορεύκουμες πως θ’έβγαινετεν ασ’ σο ταφίν κιριν, να ελέπομε σας!
—Τεμάκ, για το καλόν εμουν ογράσευετεν κι ασ’ τ’ επεθάναμε πα; Kαι εθέλ’νετεν τ’ εσετέρ να μη φαίν’νταν αλλομίαν’ς σ’ ομμάτα σουν;
—Κια τ’ εμέτερον η πίστ’ ’κι αφήν’ μας να εβγαίνομε άλλο ασ’ σο ταφίν. Για τ’ ατό θάφ’νε μας πολλά βαθέα και τσουπών’νε καλά το ταφίν εμουν να μη επορούμε κι εβγαίνομε. Για τ’ ατό εσείν αφήνετεν τρυπίν απάν’ ’ς σο ταφίν να επορεί κι εβγαίν’ αποθαμένος εσουν χορτλάκ’ς.
—Γιοκ, Λευτέρ’, είπεν ο Χουρσίτ αγάς. Το τρυπίν αφήνομ’ ατο, γιαμ εθαρούμε έν’ αποθαμένος και θάφτομ’ ατον κι επεκεί έν’ ζωντανός και φουρκίεται αφκά ’ς σο χώμαν, για το 'κ' επορεί να παίρ’ ανάσμαν κι αποθάν’ ’ς σ’ αληθενά και έχομεν την αμαρτίαν ατ'. Αφήνομε το τρυπίν ανοιχτόν κι αν έρ’ται ’ς σα καλά τ’, παίρ’ ανάσμαν και ζει και κουΐζ’ κι ακούομε και πάμε εβγάλομ’ ατον. Αν κάτ’ αΐκον γίνεται και λέτ’ ατο χορτλάκ, ατό εμείς λέγουμ’ ατο «γιαγνίσ αποθαμένον» και έν’ τ’ εμέτερον το καπαέτ ντ’ εθάρεσαμε επέθανεν και έθαψαμ’ ατον ζωντανόν. Εγροίκ’σες;
Κατάλαβα πως είναι πρόνοια, κατά την ταφή, να μην πέσει άνθρωπος ζωντανός της περίπτωσης της νεκροφάνειας.
—Εμείς οι χριστιανοί, πιστεύομε ’ς σην Δευτέραν παρουσίαν.
—Ναι, ατό εξέρω ντο πιστεύ’ν ατο οι χριστιανοί.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου