«Μαύρα καιρούς και μαύρα ημέρας - Ο Γιάγκον» (Απόσπασμα)

Εκάτσεν κα τ’ αγαλούκ’ ’ς σα 1840 τη χρονίας και τ’ αδέλφα έρθαν ας σην Τόνγιαν ’ς σα κονάκια του κυρού ατουν τ’ Αμιρόγλη ’ς σην Κουνάκαν.
Πολλά ’κ’ εδέβεν, εχωρίαν. Ο Γιωρ’ς, Αράπ’ έλεγαν ατον για το έτον μαύρος, επέρεν τ’ οσπίτ’ ’ς σον Αγιάννεν καικά. Ο Στοφόρ’ς επήεν έχτ’σεν αφκά ’ς σ’ Ορμίν. Ο Μωυσής πα έχτ’σεν ’ς σον Αράπ’ αποκάθεν. Εμοίραξαν κ’ ήντιαν είχαν.
Ασ’ έναν- δύο χρόνα κ’ υστερ’να, ο Μωυσής επέθανεν. Το παιδόπον το είχεν, το Γιάγκον, επέρεν ατο Αράπ’ς μετ’ εκείνον. Ζατίν μετ’ εκείνους ετράνυνεν. «Πάππον», έλεεν τον Αράπ’ και «καλομάνα» τη θείαν ατ’. Αράπ’ς είχεν μεράκ’ να μαθίζ’ ατο γράμματα. Εκείνο πα εμαθάν’νεν καλά. Εκεί ’ς σα χωρία κέσ’, ατότες, σκολεία πα ’κ’ έσαν κι αέτσ’ πα έστειλεν ατο ’ς σο μαναστήρ’ ’ς σον Αγιάννεν το Βαζελών. Εκεί εκάτσεν τρία χρόνα.

Αγιάννεν Βαζελών

Κάποτε επήεν Αράπ’ς σο μαναστήρ’, να τερεί ο Γιάγκον ντ’ ευτάει. Ο ’γούμενον κ’ οι καλοέρ’ εποίκαν ατον τρανόν τιμήν. Εκούιξαν και το Γιάγκον. «Έρθεν ο πάππο σ’», είπαν ατον. Εκείνος πα εχάρεν. Έρθεν ερούξεν απάν’ ατ’. Αράπ’ς εφίλεσεν ατον κ’ εξέγκεν ασ’ σην τσέπεν ατ’ χίλα καλά κ’ εδώκεν ατον.
Αρ’ είπαν κ’ έκ’σαν κ’ επεκεί λέει ο ’γούμενον τον Αράπ’:
—Γιώρ’ αγά, αούτο τ’ ανεψόπο σ’ μαθάν’ καλά τα γράμματα. Έλα, άφ’ς ατο αδά μετ’ εμάς, κι εμείς θα μαθίζουμ’ ατο όσον γράμματα εξέρουμε, κι όσον επορούμε. Κ’ επεκεί θα στείλουμ’ ατο και ’ς σην Πόλ’, να μαθ’αν’ κι άλλο πολλά. Νουνίζω, όντες κλώσκεται, να χειροτονώ ατον, να ευτάγ’ ατον ’γούμενον και ν’ αφίν’ ατον ’ς σ’ εμόν τον θρόνον. Υστερ’να ημπορεί να γίνεται και δεσπότ’ς. Ατό το πράμαν ’κι πιστεύω να μη δέχκεσ’ ατο κ’ εσύ ...
 Ντο λες, αποφασίεις;
Λέει κι Αράπ’ς:
—Κι ας ορωτούμ’ ατον.
—Το Γιάγκον ντο θα ορωτάς, λέει κι ο ’γούμενον. Εσύ ήντιαν λες, εκείνο θα γίνεται.
Λέει κι Αράπ’ς:
—Ο Γιάγκον αν ’κι θέλ’, εγώ καμίαν ζορλαεύ’ ατον; Άμα αν θέλ’, καλά, γίνεται.
Λέει και το παιδίν:
Ντο λες, Γ ιάγκον ρίζα μ’, γίνεσαι καλόερος; Ακούς ντο λέει αούτος  ο πανιερώτατον, να ’χουμε την ευκήν ατ’.
Λέει κι ο Γ ιάγκον:
—Πάππον, εσύ αν θέλτς πα, η καλομάνα μ’ εγροικώ πως ’κι θα θέλ’. Θα ορωτούμε κ’ εκείνεν κι αν θέλ’, ήντιαν λέτε με θα ευτάω.
—Εκείνεν πα θα ορωτούμε όλον υστερ’να, λέει κι Αράπ’ς.
Λέει κι ο ’γούμενον:
—Όλον υστερ’νά, πότε; Η δουλεία ασού τελείται; Εγώ τ’ εξέρω, σ’ έναν χωρίον, ο μουχτάρτς το λέει, πρέπ’ να γίνεται. Κ’ εσύ είσαι και σ’ εφτά χωρία μουχτάρτς.
Αράπ’ς πα γελά και λέει το παιδίν:
—Ναι, ρίζα μ’ Γιάγκο, κια εσύ αν θα γίνεσαι και καλόγερος, άλλο τ’ αγγείον πα να παίεις ’κι θα επορείς! Τη σέρραν πα άλλο ’κι θα χορεύ' ς. Ομάλα πα άλλο 'κι θα τραωδείς. Κι όλον χειρ’ πα έν’, θα αφίντς και τα γένεια σ’.
—Ε, λέει κι ο ’γούμενον, εσύ παρέμ’ πε μας ατο ’κι θα γίνεται. ’Ολα κι αν είπες, άγκεψες και τα γένεια. Ατά τα γένεια εξέρτς ντο αξίαν έχ’νε;
Λέει κι Αράπ’ς:
—Ντο αξίαν έχ’νε! ’Σ σην Κατίρκαγιαν, οκά τουν πέντε παράδες έχ’.
Εγέλασαν όλ’ πιρτέν.
—Γιώρ’ αγά, λέει ο ’γούμενον, εμείς αγαπούμε σε, άμα εσύ πάντα κρους μας.
—Κια ντο να ευτάω σας, λέει κι Αράπ’ς. Εσείς πάτεν να βζήνετεν το ρωμαίικον το μιλέτ’. Οι Τούρκ’ παίρ’νε απ’ εφτά νοματουνούς γυναίκς. Εμείς απ’ είναν, εκείνεν πα πολεμάτεν ν’ αφίνετεν οπίσ’. Αγούρ’ να γίνταν καλοέρ’ κ’ οι γυναίκ’ πα να παίρ’νε Τούρκς. Οι Τούρκ’ 'κ' επόρεσαν να κόφ’νε το κιόκ’ν εμουν, εσείς θα κόφτετ’ ατο.
Ο μαύρον ο ’γούμενον άλλο τιδέν να λέει ’κ’ επόρεσεν. Εγάπανεν ατον κιόλα ... Είπεν ατον:
—Χάιτε, Αράπ’ κεχαγιά, το χατίρι σ’ τρανόν έν’. Όπως εγροικάς, ποί’σον.
Λέει κι Αράπ’ς:
—Κανείται όσοσν γράμματα έμαθεν αδά. Θα παίρ’ ατον και πάω. Θα στείλ’ ατον ’ς σην Τραπεζούνταν να μάν κι άλλα. Κι επεκεί, ας τερούμε ... Ο Θεός το λέει γίνεται ...

Στάθης Χριστοφορίδης