Ο άνθρωπος ζήτησε να αμυνθεί εναντίον των φυσικών δυνάμεων, προπάντων εναντίον των κακών πνευμάτων που ο ίδιος με τη φαντασία του δημιούργησε, ακόμα και εναντίον των εχθρών του (ζώων ή ανθρώπων). Και όταν τα όπλα και η πονηριά του φάνηκαν ανίσχυρα, κατέληξε στη χρησιμοποίηση ακατανόητων μαγικών μέσων, όπως ακατανόητος ήταν και ο εχθρός.
Το αντικείμενο που αποτρέπει την απειλή της ευτυχίας μας από τις φανταστικές αυτές δυνάμεις, ονομάζεται αποτρόπαιο (φυλακτόν, φυλακτήριον).
Ως αποτρόπαιο έχει χρησιμοποιηθεί κάθε τι που η φαντασία του ανθρώπου μπορούσε να εφεύρει, από μιας τρίχας ή ενός κόμπου, ως ένα ζώο ή φυτό.
Η δύναμη των αποτρόπαιων δεν είναι μόνο αμυντική, αλλά και βλαπτική. Κάποτε συνδυάζονται και μαγικά ρητά με αυτά. Το αποτρόπαιο είναι το πρώτο και το τελευταίο προϊόν της θρησκευτικότητας, διότι και σήμερα ακόμα βλέπομε να ανθούν τα φυλακτά, καρδιές ...
«Σήμερα ο φετιχισμός, δηλ. η ευλάβεια προς υλικό αντικείμενο, στο οποίο αποδίδεται δύναμη επιρροής επί των δυνάμεων της φύσεως, αποτελεί δεισιδαιμονίαν ολόκληρου του κόσμου, αγρίων και πολιτισμένων. Και το οποιοδήποτε αποτρόπαιο πεφορτισμένο με υπέρτατη δύναμη, θα εγκαλείται να προασπίζει πάντοτε το άτομο, το ναό, το σπίτι, το κατάστημα, και να απολιθώνει, σαν άλλη Γοργώ, τα πνεύματα (I. Κούμαρης)».
Για αποτρόπαια χρησιμοποιούνται εγκόλπια ή φυλαχτήρια γραμμένα από παπάδες, νουσχάδας και χαμαΐλια γραμμένα από Τούρκους ιερωμένους το σκόρδο και διάφορα ευτελή ή αηδή αντικείμενα π.χ. δόντι γουρουνιού, τρύπιο κουτάλι, κομμάτι από τσαρούχι, διάφορες χάντρες και άλλα.
Αποτρόπαια, για ανθρώπους: Κρεμούσαν στο λαιμό τους σταυρό, εγκόλπιον (φυλακτήριον) σε σχήμα ορθογωνίου ή τριγώνου, όπου μέσα έβαζαν τους χαιρετισμούς της Θεοτόκου ή άλλες ευχές ή ξόρκια γραμμένα από Τούρκους ιερωμένους. Τα φυλαχτήρια αυτά τοποθετούσαν σε ασημένια θήκη και με ασημένια αλυσίδα τα κρεμούσαν από το λαιμό.
Τα φυλαχτήρια αποτελούσαν ένα από τα κοσμήματα της Ποντιακής ενδυμασίας, της ζίπκας Κρεμούσαν στο λαιμό ή στα χέρια ή στην κούνια των νηπίων ματοζίνιχα χάντρες, μερικοί έκαμναν και μια μουντζούρα στο μέτωπο των παιδιών ή κολλούσαν στα μαλλιά τους λίγη πρόπολη. Στις κούνιες εκτός από χάντρες κρεμούσαν και σκόρδο.
Αποτρόπαια για ζώα: Έδεναν στα κέρατα ή στην ουρά χάντρες ή χαμαΐλια (φυλακτά). Διάφορα ευτελή ή αηδή αντικείμενα, δόντι γουρουνιού, κουτάλι τρύπιο, παλιό τσαρούχι κ.λ.π. προφύλαγαν τα ζώα από βασκανία, γιατί πίστευαν ότι η βασκανία μπορεί να προσβάλει τα αντικείμενα αυτά και έτσι γλίτωνε το ζώο. Απόφευγαν να επιδεικνύουν τα όμορφα παιδιά, τα παχιά ζώα κ.λπ. έκρυβαν το γάλα από τα μάτια των άλλων και όταν τους ρωτούσαν πόσο είχε, έλεγαν λιγότερο. Μετά το άρμεγμα σταύρωναν τρεις φορές με το χέρι τη μέση της αγελάδας και όταν έδιναν γάλα, έριχναν μέσα κι ένα κομμάτι κάρβουνο.
Στάθης Αθανασιάδης
(Γεροστάθης)
Εκπαιδευτικός- Λαογράφος
Ως αποτρόπαιο έχει χρησιμοποιηθεί κάθε τι που η φαντασία του ανθρώπου μπορούσε να εφεύρει, από μιας τρίχας ή ενός κόμπου, ως ένα ζώο ή φυτό.
Η δύναμη των αποτρόπαιων δεν είναι μόνο αμυντική, αλλά και βλαπτική. Κάποτε συνδυάζονται και μαγικά ρητά με αυτά. Το αποτρόπαιο είναι το πρώτο και το τελευταίο προϊόν της θρησκευτικότητας, διότι και σήμερα ακόμα βλέπομε να ανθούν τα φυλακτά, καρδιές ...
«Σήμερα ο φετιχισμός, δηλ. η ευλάβεια προς υλικό αντικείμενο, στο οποίο αποδίδεται δύναμη επιρροής επί των δυνάμεων της φύσεως, αποτελεί δεισιδαιμονίαν ολόκληρου του κόσμου, αγρίων και πολιτισμένων. Και το οποιοδήποτε αποτρόπαιο πεφορτισμένο με υπέρτατη δύναμη, θα εγκαλείται να προασπίζει πάντοτε το άτομο, το ναό, το σπίτι, το κατάστημα, και να απολιθώνει, σαν άλλη Γοργώ, τα πνεύματα (I. Κούμαρης)».
Για αποτρόπαια χρησιμοποιούνται εγκόλπια ή φυλαχτήρια γραμμένα από παπάδες, νουσχάδας και χαμαΐλια γραμμένα από Τούρκους ιερωμένους το σκόρδο και διάφορα ευτελή ή αηδή αντικείμενα π.χ. δόντι γουρουνιού, τρύπιο κουτάλι, κομμάτι από τσαρούχι, διάφορες χάντρες και άλλα.
Αποτρόπαια, για ανθρώπους: Κρεμούσαν στο λαιμό τους σταυρό, εγκόλπιον (φυλακτήριον) σε σχήμα ορθογωνίου ή τριγώνου, όπου μέσα έβαζαν τους χαιρετισμούς της Θεοτόκου ή άλλες ευχές ή ξόρκια γραμμένα από Τούρκους ιερωμένους. Τα φυλαχτήρια αυτά τοποθετούσαν σε ασημένια θήκη και με ασημένια αλυσίδα τα κρεμούσαν από το λαιμό.
Τα φυλαχτήρια αποτελούσαν ένα από τα κοσμήματα της Ποντιακής ενδυμασίας, της ζίπκας Κρεμούσαν στο λαιμό ή στα χέρια ή στην κούνια των νηπίων ματοζίνιχα χάντρες, μερικοί έκαμναν και μια μουντζούρα στο μέτωπο των παιδιών ή κολλούσαν στα μαλλιά τους λίγη πρόπολη. Στις κούνιες εκτός από χάντρες κρεμούσαν και σκόρδο.
Αποτρόπαια για ζώα: Έδεναν στα κέρατα ή στην ουρά χάντρες ή χαμαΐλια (φυλακτά). Διάφορα ευτελή ή αηδή αντικείμενα, δόντι γουρουνιού, κουτάλι τρύπιο, παλιό τσαρούχι κ.λ.π. προφύλαγαν τα ζώα από βασκανία, γιατί πίστευαν ότι η βασκανία μπορεί να προσβάλει τα αντικείμενα αυτά και έτσι γλίτωνε το ζώο. Απόφευγαν να επιδεικνύουν τα όμορφα παιδιά, τα παχιά ζώα κ.λπ. έκρυβαν το γάλα από τα μάτια των άλλων και όταν τους ρωτούσαν πόσο είχε, έλεγαν λιγότερο. Μετά το άρμεγμα σταύρωναν τρεις φορές με το χέρι τη μέση της αγελάδας και όταν έδιναν γάλα, έριχναν μέσα κι ένα κομμάτι κάρβουνο.
(Γεροστάθης)
Εκπαιδευτικός- Λαογράφος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου