Η ΩΡΑ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΩΣΗΣ

Η συμφορά είναι συγκλονιστική. Ο ανθρώπι­νος πόνος απέραντος. Δεν έχει γλυκάνει α­κόμα. Νωπό και το δάκρυ για την καταστροφή της Ιωνίας. Και ο πόνος θόλωσε τη σκέψη. Ανθρώπινη αναπόφευκτη αντίδραση. Έτσι, αν και συμπληρώθηκαν 90 χρόνια από την καταστροφή, δεν έχει γίνει ακόμη μια ολοκληρωμένη εκτίμηση των πο­λιτικών, οικονομικών και γεωπολιτικών επιπτώσε­ων που είχε η καταστροφή της Ιωνίας. 

Δεν έχει συνειδητοποιηθεί πως τα σημερινά εθνικά προ­βλήματα, η πολύπλευρη απειλή που αντιμετωπί­ζει η Ελλάδα είναι συνέχεια και συνέπεια της συμ­φοράς εκείνης. Ο πόνος θολώνει ακόμη την κρίση.

Και μόνο οι ψίθυροι της ύπουλης παρηγοριάς —«δεν ήταν δυνατόν να κρατηθεί η Μικρασία», «ήταν πόλεμος ιμπεριαλιστικός», «μια άφρων πε­ριπέτεια»— ακούγονται κάθε λίγο. Συναίσθημα και ομολογία ενοχής. Βλακώδεις δικαιολογίες ε­κείνων που συμμερίζονται την ιδεολογική κληρο­νομιά των μεγάλων ενόχων. Ακόμη χειρότερο, και πολύ πιο επικίνδυνο φαινόμενο, όταν δικαιολο­γίες τέτοιες αποτελούν συνειδητή προσπάθεια —κι αυτός είναι ο σκοπός εκείνων που ξέρουν— να υπονομευθεί το εθνικό φρόνημα και να συνεχι­σθεί η νοοτροπία της «μικράς αλλ' εντίμου Ελλά­δας».

Είναι πολλά τα ερωτήματα που περιμένουν απά­ντηση. Οι επετειακές συγκεντρώσεις, οι επιμνημό­συνες δεήσεις κρατούν άσβεστη τη μνήμη. Αλλά μό­νο η ιστορική και πολιτική εκτίμηση θα μπορούσε να δώσει τη δικαίωση στα θύματα της τραγωδίας.

Είναι πολλά τα ερωτήματα που πρέπει να απα­ντηθούν. Η προτεραιότητα απαρίθμησής τους δεν αντιστοιχεί και στην αξιολογική εκτίμησή τους, μια και είναι το ίδιο κατά. Κι αυτά τα ερωτήματα είναι:

ΣΜΥΡΝΗ

1. Ποιες ήταν οι συνέπειες της μικρασιατικής καταστροφής;

Η καταστροφή της Σμύρνης μόνο με την πτώση της Βασιλεύουσας μπορεί να συγκριθεί. Κι ίσως σ' ορισμένες παραμέτρους της να είναι περισσότερο οδυνηρή, και για τον ελληνισμό, κι απ' αυτήν α­κόμη την κατάληψη της Κωνσταντινουπόλεως από τον Μωάμεθ τον πορθητή.

Το 1453 κατελύθη η Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Διατηρήθηκε όμως το όνειρο, η ελπίδα και, κυ­ρίως, η δυνατότητα αναγέννησης ενός εθνικού ελ­ληνικού κράτους εκεί όπου ήταν συγκεντρωμένες οι μεγάλες πληθυσμιακές δυνάμεις του έθνους — ιππαστί του Αιγαίου. Στην παλιά Ελλάδα ζού­σαν 4.000.000 Έλληνες και 4.500.000 έως 5.000.000 στην Ανατολή. Και δε 0α είχε μέλλον ένας Λαός που δε θα έταζε έναν τέτοιο στόχο στην ιστορική πορεία του.

Η ήττα του Σουλεϊμάν στα κράσπεδα της Βιέν­νης δεν ανέκοψε απλώς την πορεία των στρατών του στην Κεντρική Ευρώπη. Το ευρωπαϊκό τμήμα της αυτοκρατορίας δεν μπόρεσε να στεριώσει μια και δεν αγκιστρώθηκε στην αυστριακή πρωτεύου­σα. Παρέμεινε ένα ετοιμόρροπο κατασκεύασμα, έστω κι αν παράγοντες άλλοι επέτρεψαν τη διατήρησή του επί 4 αιώνες περίπου.

 Αλλά οι συμπαγείς ελληνικοί πληθυσμοί εκατέρωθεν των ακτών του Αιγαίου, και κυρίως ο έλεγχος του αιγαιακού αρ­χιπελάγους, ήταν πάντοτε ο μεγάλος πονοκέφαλος της αυτοκρατορίας.

Και μόνιμη πολιτική του Διβανίου ήταν όχι μόνον η ενθάρρυνση των διαφό­ρων φυλετικών ομάδων της βαλκανικής πανσπερμίας, νοτίως του Δούναβη, αλλά και η ενίσχυσή τους στις συγκρούσεις τους —ένοπλες ή και μό­νον οικονομικές— με τους ελληνικούς πληθυ­σμούς.

Είναι ακόμα χαρακτηριστικό της αγωνίας της Μεγάλης Πύλης για το Αιγαίο η αποστολή του Πιρί Ρέις. Ο μεγάλος Τούρκος ναύαρχος —όσο μεγάλος μπορεί να είναι ένας Τούρκος ναύαρ­χος— παίρνει εντολή να χαρτογραφήσει και να δημογραφήσει τα νησιά του Αιγαίου.

Κι εξετέλεσε ευσυνείδητα την αποστολή του. Αλλά, όταν επιστρέφει, η αναφορά του είναι θλιβερή για το Σουλτάνο: Σ' όλα τα νησιά του Αιγαίου —γρά­φει— κατοικούν Έλληνες. Δε βρήκα ούτε έναν Τούρκο.

Αλλ' ακόμη κι όταν οι Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής αποφάσισαν να διακόψουν την τεχνητή αναπνοή και ν' αφήσουν το «Μεγάλο Ασθενή» —την Οθωμανική Αυτοκρατορία— να πεθαίνει, ο γεωπολιτικός χάρτης της περιοχής δεν είχε χαρα­χθεί. Η πτώση της αυτοκρατορίας ήταν απλώς το σύνθημα ενός ανταγωνισμού για την επέκταση των σφαιρών επιρροής μεταξύ των μεγάλων —ενός ανταγωνισμού που οι σημερινές «ανακατατάξεις» (μετά την κατάρρευση της σοβιετικής αυτοκρατο­ρίας) αποτελούν, απλώς, πιστή αντιγραφή του. Ο γεωπολιτικός χάρτης της ανατολικής λεκάνης της Μεσογείου χαράχθηκε και σφραγίσθηκε με την πτώση της Σμύρνης.

Η παραμονή του ελληνικού κράτους στις ανα­τολικές ακτές του Αιγαίου θα καθήλωνε και θα περιόριζε την Τουρκία στην ασιατική ήπειρο. Θα έστρεφε τις διαθέσεις του τουρκικού έθνους προς τις ασιατικές στέπες —το λίκνο που το εξέθρεψε.

Μόνο μετά την πτώση της Σμύρνης, ο Κεμάλ προσθέτει στις πολιτικές υποθήκες του ότι «...η ιστορική πορεία του τουρκικού έθνους πρέπει να είναι προσανατολισμένη προς τη Δύση». Και δίνει εντολές όλες οι προτομές του να είναι στραμμένες προς τα δυτικά.

Αν η Σμύρνη, η χερσόνησος της Ερυθραίας, η Μαγνησία ενσωματώνονταν στην Ελλάδα και συ­γκέντρωναν τον ελληνισμό της Ανατολής, οι Τούρ­κοι θ' αγνάντευαν την Κωνσταντινούπολη από τις ασιατικές ακτές. Ολόκληρη η Θράκη θα ήταν ελλη­νική. Ακόμη μετά την ολοκληρωτική νίκη του Κε­μάλ στη Μικρασία, η Κωνσταντινούπολη και η Θράκη αποτέλεσαν αντικείμενο σκληρού παζα­ριού μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων. Δεν τις κέρ­δισε ο Κεμάλ. Του της πρόσφεραν οι άλλοτε σύμ­μαχοι μας.

ΣΜΥΡΝΗ

2. Ήταν δυνατόν να κρατηθούμε στη Μικρασία;

Είναι ένα ερώτημα, μια αμφιβολία που την έχει γεννήσει η προσπάθεια των μεγάλων ενόχων να δικαιολογήσουν, να συγκαλύψουν το έγκλημά τους. Η απάντηση είναι πολύ εύκολη απ' ότι φαί­νεται.

Σε εξ αντιδιαστολής προσέγγιση θα πρέπει να λεχθεί τούτο: Η Μικρασία δε χάθηκε όταν άρχισε η τουρκική επίθεση. Η εγκατάλειψη της είχε προ­αποφασισθεί —ήταν ένα έγκλημα εκ προμελέτης. Απόδειξη ένα επίσημο έγγραφο:

Στις 10 Απριλίου του '22 ο διοικητής της χαρτο­γραφικής υπηρεσίας στρατού στρ. Αναγνωστό­πουλος, σε διαταγή του προς τον υποδιοικητή του στη Σμύρνη συνταγματάρχη Δ. Πετρίδη, γρά­φει:

«...Η μη μέχρι σήμερον ενίσχυσις του προσω­πικού υμών υπό της Στρατιάς... εμβάλλει ημάς εις σοβαράς ανησυχίας, ανησυχίας περί της τύχης της αποστολής μας περί χαρτογραφήσεως της Μικράς Ασίας, δι' ην τόσην ευθύνη έχομεν έναντι του ελ­ληνικού έθνους.

Δυστυχώς η εκκένωσις της Μικράς Ασίας φαίνεται επί του παρόντος αμετάκλη­τος, άγνωστον δε πότε θ' αρχίσει...» Η διαταγή αυτή αποκαλύπτει δυο στοιχεία:

α) Ότι η εγκατά­λειψη της Μικρασίας είχε αποφασισθεί πολύ πριν εκδηλωθεί η τουρκική επίθεση. Και β) Ότι είχε αποφασισθεί να εγκαταλειφθούν στην τύχη τους οι Μικρασιάτες, διότι, αν επέστρεφαν στην Ελλά­δα, θα κατεψήφιζαν τον Κωνσταντίνο και τους θεράποντές του. Και γι' αυτό αφέθηκαν στο έλεος του κατακτητή.

Την απάντηση από στρατηγική σκοπιά τη δίνει ο ίδιος ο Κεμάλ, διά του βιογράφου του Μεσίν. Στις 28 Αυγούστου του 1921 η ελληνική επίθεση —στην εκστρατεία του Σαγγάριου— έχει φθάσει στο κορύφωμά της.

Η τουρκική εθνοσυνέλευση έχει καταψηφίσει τον Κεμάλ, που έχει κυκλώσει το κτίριο με τους Τσέτες του θέλοντας να κερδίσει χρόνο —λίγες ώρες. Όλα κρίνονται στην τρομερή μάχη του Καλέ Γκρότο, ενός βραχώδους ορεινού όγκου που δεσπόζει της Άγκυρας. Αν ο Κεμάλ είχε ηττηθεί στρατιωτικά, θα έχει καταρρεύσει και πο­λιτικά και θα εγκατέλειπε την εξουσία, ίσως και την Τουρκία.

«...Ο Μουσταφά Κεμάλ», γράφει ο Μεσίν, «έ­βλεπε ότι είχε πλησιάσει η κρίσιμη στιγμή. Η αν­θρώπινη αντίσταση είχε φθάσει στα όριά της. Έ­πρεπε ο ένας από τους αντιπάλους να διακόψει τη μάχη. Η τουρκική άμυνα εκρατείτο από μια κλω­στή... Το παν εκινδύνευε ν' απολεσθεί.

»...Ήταν δύο τα μεσάνυχτα, όταν κτύπησε το τηλέφωνο. Ένας αξιωματικός μπήκε στο γραφείο κι ανέφερε: Εξοχότατε, ο Φεβζί Πασάς θέλει να σας μιλήσει στο τηλέφωνο. Ο Κεμάλ όρμησε: 'Το είπατε;' φώναξε. Οι Έλληνες ετοιμάζονται να υ­ποχωρήσουν;»

Κι ο Μεσίν συμπληρώνει:

«Εάν οι Έλληνες κρατούσαν μερικά λεπτά ακό­μη, ο Κεμάλ θα διέτασσε απαγκίστρωση για να προλάβει την καταστροφή».

Μπορούσαν να κρατήσουν οι Έλληνες;

Στο Καλέ Γκρότο πολεμούσε ο Πλαστήρας με το θρυλικό 5/42 κι ο Φράγκος με το 1/38. Ολέθρια, απίστευτα σφάλματα ανίκανων αξιωματικών έ­χουν αποδεκατίσει τη Στρατιά. Κι όμως, οι στρα­τιώτες πολεμάν. Ο Πλαστήρας έχει διεισδύσει στο πλευρό της τουρκικής παράταξης και ζητάει την άδεια να επιτεθεί πλευρικά.

Ο μέραρχος δεν επιτρέπει. Αρκετά έχει δοξασθεί ο μόνος βενιζελικός παλαίμαχος που είχε πα­ραμείνει στη Στρατιά. Ο Φράγκος αγωνιά και ζη­τάει την επέμβαση του ενωμοτάρχη αλλά ο «στρατηγός κοιμάται» —αυτή είναι η απάντηση που παίρνει.

Κι όταν ακόμη ο Γονατάς ξυπνάει τον πρίγκιπα Ανδρέα —αυτός ήταν ο ενωμοτάρχης— η διαταγή δεν αλλάζει. Ο επίορκος συνταγ­ματάρχης πρίγκιπας Ανδρέας —πατέρας του Φί­λιππου— σώθηκε από τα αγγλικά πολεμικά που έσπευσαν να τον αρπάξουν από την εκδίκηση της Επανάστασης. Η Μικρασία χάθηκε.

Η Μικρασία μπορούσε να κρατηθεί. Δεν ήθελαν να την κρατήσουν ο Κωνσταντίνος και οι συνένο­χοι του. Θα το αντιληφθεί ακόμη κι αυτός ο πιστός του Κωνσταντίνου, ο στρατηγός Παπούλιας, που διαδέχθηκε το στρατηγό Παρασκευόπουλο στην αρχηγία της Στρατιάς.

Βλέπει ότι οι εμπειροπόλεμοι αξιωματικοί αντικαθίστανται μ' αποτάκτους των βαλκανικών πολέμων, ότι οι αδειούχοι δεν επιστρέφουν —τα φρουραρχεία στην Παλιά Ελλάδα παρέτειναν υποχρεωτικά τις άδειές τους.Βλέ­πει τη συμφορά να έρχεται. Είναι Κωνσταντινικός αλλά και τίμιος πατριώτης. Σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να κρατήσει τη Μικρασία, έρχεται σ' επαφή με τους Βενιζελικούς αξιωματικούς που έ­χουν καταφύγει στην Κωνσταντινούπολη: Πάγκα­λος, Νίδερ, Ιωάννου, Κονδύλης, Ζέρβας —μια σει­ρά εμπειροπόλεμων ηρώων.Είναι έτοιμοι να πο­λεμήσουν και πάλι. Το ανέφερε στην Αθήνα, αλλ' η κυβέρνηση Γούναρη αξιώνει να παρουσιασθούν στην Αθήνα για να τους συλλάβει. Ο Παπούλιας παραιτείται. Και τον αντικαθιστά ο ημιπαράφρων Χατζηανέστης, που είχε αποστρατευθεί με το βαθ­μό του λοχαγού στη διάρκεια των βαλκανικών πο­λέμων επί ανικανότητι. Κι από ανίκανος λοχαγός προήχθη σε αρχιστράτηγο.

3. Ήταν ιμπεριαλιστικός πόλεμος η απόβαση στη Σμύρνη;

Τουρκικό ιππικό

Το 1918 ο Κεμάλ ήταν ο μοναδικός σύμμαχος του Λένιν —κι αντίστροφα. Ένας τέτοιος ισχυρι­σμός ήταν μεν προδοτικός, αλλά τουλάχιστον ή­ταν μια προδοσία του έθνους υπέρ της Ιδεολο­γίας. Σήμερα, η επανάληψή του είναι περισσότε­ρο από προδοσία —είναι αδικαιολόγητη βλακεία.

Σήμερα, όταν οι κατ' επάγγελμα ηγέτες του ε­παγγελματικού προοδευτισμού υπεραμύνονται των δικαιωμάτων αυτοδιάθεσης κι αυτονομίας των ποικιλώνυμων κι ομιχλώδους προελεύσεως φυλετικών ομάδων, ο ισχυρισμός ότι η προσπάθεια του ελληνικού κράτους να εντάξει εντός των συνόρων του 5.000.000 Ελλήνων ήταν «ιμπερια­λιστικός πόλεμος» μπορεί να οδηγήσει σ' εκρηκτι­κές αντιδράσεις.

4. Έφταιξε ο διχασμός για την κατάρρευση του μετώπου;

Ο ισχυρισμός αυτός έχει την ίδια σοβαρότητα όση θα είχε ο ισχυρισμός ότι για την απόβαση των Τούρκων στην Κύπρο ευθύνεται η... αντίσταση κατά της χούντας. Η άρνηση του Κωνσταντίνου να δώσει τη διακυβέρνηση της χώρας του στο Βε­νιζέλο, παρά τις τρεις αλλεπάλληλες εκλογικές νί­κες του 1915, ήταν ένα πολιτειακό πραξικόπημα. Ένα πραξικόπημα κατ' εντολή του Κάιζερ, για να μη βγει η Ελλάδα στον πόλεμο μαζί με τους συμ­μάχους. Η δημιουργία του Κράτους της Εθνικής Αμύνης ήταν εθνική υποχρέωση, συνταγματική ε­πιταγή.

Άλλο ήταν το λάθος του Βενιζέλου: ότι άρχισε την πορεία για τη δημιουργία της Μεγάλης Ελλά­δας με τη μάχη του Σκρα. Έπρεπε να ξεκινήσει με την κατάληψη των ανακτόρων του Τατοΐου και την παραπομπή των ενοίκων τους στο στρατοδι­κείο. Ασύγκριτα μικρότερο το έγκλημα των συ­νταγματαρχών της χούντας.

Όταν ήμαστε στη Μικρασία δεν υπήρχε διχα­σμός. Κι είναι χαρακτηριστικό ότι η φοβερότερη στρατιωτική μηχανή της Στρατιάς ήταν το 5/42 ευζώνων του Πλαστήρα, το ίδιο εκείνο σύνταγμα που είχε επαναστατήσει στη Λαμία υπέρ του Κων­σταντίνου.          Όταν ήμαστε στη Μικρασία δεν υπήρχε διχασμός. 

Ακόμα κι αυτοί που παρέμειναν βασιλόφρονες πολεμούσαν γενναία για την πατρίδα τους.  Δεν υπήρχε διχασμός. Υπήρχε, όμως, το σαράκι   του Κωνσταντινισμού που μόλυνε, δηλητηρίαζε    την εθνική ψυχή, για να δικαιολογηθεί η πρόβλε­ψη του αντισυνταγματάρχη Νικ. Ζορμπά, του αρχηγού του Στρατιωτικού Συνδέσμου.

 «Κύριε Πρόεδρε», είχε πει στο Βενιζέλο όταν τον πληροφόρη­σε ότι θα επανέφερε τους πρίγκιπες στο στράτευμα, θερμαίνετε έχιδνας εις τον κόρφο σας. Και _ν κάποια στιγμή θα σας πλήξουν».

Ο τίμιος και αγαθός συνταγματάρχης είχε προβλέψει σωστά ε κείνο που δεν μπόρεσε να δει ο πιο διορατικός  πολιτικός της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας.                                                             

George Horton

5. Ποιες οι επιπτώσεις της καταστροφής  στη σημερινή πραγματικότητα;                                                              

 Προσλαμβάνει το χαρακτήρα εφιαλτικής περιπέτειας η πρόβλεψη του Αμερικανού Γεν. Προξένου στη Σμύρνη, του Τζορτζ Χόρτον, που στην    επίσημη αναφορά του προς το Στέιτ Ντιπάρτμεντ       γράφει:

 «Εάν η Τουρκία καταλάβει την Κωνσταντινούπολη, δε θα υπάρξει ποτέ ειρήνη στη Βαλκανική»      

Η ψευδεπίγραφη βαλκανική ταυτότητα που απέκτησε η Τουρκία, φθάνοντας μέχρι τις όχθες του    Έβρου, είναι εκείνη που της επιτρέπει...

 Να απειλεί τη Δυτική Θράκη, υποκινώντας τη μουσουλμανική μειονότητα, και να διεκδικεί τη Βόρεια Ελλάδα μέχρι τη Μέση.

...Να υποκινεί τη μουσουλμανική μειονότητα της Βουλγαρίας, επιδιώκοντας και την επέκτασή της στη βουλγαρική Θράκη, αλλά και υποκινώ­ντας τη Σόφια κατά της Ελλάδας.

...Να υποστηρίζει τα Σκόπια και να υποκινεί τους Σκοπιανούς στις εξοργιστικές διεκδικήσεις τους κατά της Μακεδονίας.

Απώτερος αντικειμενικός σκοπός της Άγκυρας είναι ο κατακερματισμός της Ελλάδας έτσι ώστε να μπορέσει να επεκταθεί στο Αρχιπέλαγος του Αιγαίου. Δεν υπάρχουν βαλκανικά προβλήματα για την Ελλάδα —πολλά προβλήματα. Ένα και μοναδικό είναι το πρόβλημά μας. Ονομάζεται Ά­γκυρα.

Στους διεθνείς προσανατολισμούς οι επιπτώσεις δεν είναι μικρότερης σημασίας. Η ψευδεπίγραφη ευρωπαϊκή ταυτότητα της Άγκυρας της επέτρεψε να γίνει μέλος του NATO και να αναλάβει τα κα­θήκοντα του χωροφύλακα της Δύσης στην Εγγύς Ανατολή —ένα ρόλο που εκμεταλλεύτηκε κι αξιο­ποίησε κατά τρόπο υποδειγματικό είναι αλήθεια.

Και η ίδια αυτή ταυτότητα της επιτρέπει να διεκ­δικεί την είσοδο της στην Ενωμένη Ευρώπη, υπο­νομεύοντας συνεχώς και πάντοτε τα ελληνικά συμ­φέροντα.

Υπάρχει όμως και μια άλλη παράμετρος, που έχει συστηματικά κι επίμονα συγκαλυφθεί: η επί­πτωση της απώλειας της Μικρασίας για την Κύ­προ. Δόγμα της στρατηγικής των Δυτικών Δυνάμε­ων ήταν, είναι και θα παραμείνει ότι όποιος ελέγ­χει την Κύπρο ελέγχει και τη Μέση Ανατολή. Και συνεπώς η Κύπρος πρέπει να ελέγχεται, ν' ανήκει πάντοτε στη δυτική σφαίρα επιρροής. 

Εάν συνεπώς το ελληνικό κράτος ανεπτύσσετο και στις δύο ακτές του Αιγαίου, η ισορροπία δυ­νάμεων που θα είχε δημιουργηθεί δε θα επέτρεπε ούτε τη συνεχιζόμενη απειλή κατά των νησιών μας ούτε την εισβολή στην Κύπρο.

Η Τουρκία σαν ασιατικό κράτος, χωρίς ευρω­παϊκούς τίτλους, δε θα είχε την υποστήριξη των δυτικών στο Κυπριακό. Η Ελλάδα θα ήταν το χαϊδεμένο παιδί τους. Η Ελλάδα θα εκαλείτο να διαδραματίσει το ρόλο του προμαχώνα της Δύσης στη Μέση Ανατολή.

Κι όμως…

Αλλά και με την τραγική θέση της η Ιωνία ήλθε να διαδραματίσει τον εθνικό της ρόλο. Μοναδική αλλά και μεγάλη παρηγοριά ότι οι ξεριζωμένοι πρόσφυγες θωράκισαν τη Μακεδονία και τη Θρά­κη. Περισσότεροι από 700.000 πρόσφυγες από τη Μικρασία και τον Πόντο εγκαταστάθηκαν στη Βό­ρεια Ελλάδα. Η σημασία αυτού του εθνικού αναβαπτίσματος χώρων ελληνικών μπορεί σήμερα να εκτιμηθεί περισσότερο παρά ποτέ άλλοτε.

Και δεν είναι η μοναδική εθνική προσφορά: Οι Ίωνες, με μια πλούσια πολιτισμική και εθνική πα­ράδοση, συνέβαλαν, περισσότερο ίσως από οποια­δήποτε άλλη ράτσα της ελληνικής φυλής, στην επιβεβαίωση της εθνικής ταυτότητας. Σήμερα «- δηλώνουν» «Μικρασιάτες» 2.700.000 Έλληνες. Δεν είναι όλοι κατευθείαν απόγονοι των Ιώνων

της Μικρασίας. Είναι πολλοί εκείνοι που «προ­σχώρησαν» με την επιμειξία των διαφόρων εθνι­κών ομάδων. Αλλ' όμως μετέχουν της ιωνικής πα­ράδοσης. Και δε δηλώνουν, μόνον, αλλά και αι­σθάνονται Ίωνες.

«Όχι άλλες χαμένες πατρίδες». Το σύνθημα φά­νηκε στους δρόμους της Αθήνας όταν συνειδητο­ποιήθηκε η καινούρια απειλή. Αν η θυσία της Μικρασίας σταθεί μάθημα γι' αυτόν το Λαό, τον τόσο προδομένο —ότι δεν πρέπει να ελπίζει στους ξέ­νους για τη δική του ελευθερία και ανεξαρτησία— αν η θυσία της Μικρασίας έχει αφήσει μνήμες τέτοιες που δε θα επιτρέψουν την επανάληψη των εγκληματικών σφαλμάτων, αυτή θα είναι η μεγαλύτερη δικαίωση.

ΓΙΑΝΝΗΣ Π. ΚΑΨΗΣ