Η φοιτητική εστία του Όμηρου Πιζάνη στο Αμβούργο

(Ο μακαρίτης σκηνοθέτης του ελληνικού θεάτρου Τάκης Μουζενίδης βρισκόταν για θεατρικές σπουδές το 1936 στο Αμβούργο της Γερμανίας και από εκεί έγραψε το κείμενο που ακολουθεί. Το όνομα του ευεργέτη είναι Όμηρος Πισάνης. Έγινε ζ στον τίτλο και στο κείμενο, προφερόμενο λατινικά. Τα ορθογραφικά και άλλα λάθη βρίσκονται στο πρωτότυπο.)

Το κτίριο της Φοιτητικής εστίας που δημιούργησε ο Πισάνης στο Αμβούργο

Σ' ένα περιοδικό σαν τα «Ποντιακά Φύλλα», μπαίνει το καθήκον να αφιερώσει ορισμένες του στήλες για τη μεγάλη χειρονομία του Όμηρου Πιζάνη.

Εγώ σαν Πόντιος δημοσιογράφος και καλλιτέχνης παίρνω πάνω μου την υποχρέωση αυτή να γράψω τις λιγοστές αυτές γραμμές με την ελπίδα πως σύντομα θα ξαναγυρίσω στο ίδιο θέμα και στο ίδιο πρόσωπο με πιότερα στοιχεία και ποιο πλατιά.

Εδώ και ένα χρόνο μια μικρή και σεμνή αγγελία δημοσιεύτηκε στις Ελληνικές εφημερίδες «Ο Πόντιος μεγαλέμπορος Όμηρος Πιζάνης αναλαμβάνει να σπουδάσει πτωχούς Έλληνας Επιστήμονας στο εξωτερικό». Η ίδια αγγελία μιλούσε για τα προσόντα που χρειάζονται. Οι αριστούχοι Πόντιοι προτιμούνται.

Αυτή η τελευταία προϋπόθεση αντιπροσωπεύει τη λαχτάρα του άγνωστου στους πολλούς ευεργέτη, να δει τους συμπατριώτες του πραγματικά μορφωμένους κοινωνικούς οδηγητές. Το ιστορικό της μεγάλης αυτής χειρονομίας που δεν πέφτει παρακάτω απ' τις παρόμοιες ευεργεσίες του Συγγρού, του Αβέρωφ, του Μαρασλή κ. ά. είναι απλό, όπως απλές είναι οι φωτεινές σκέψεις των ανθρώπων που σ' άλλους τομείς βάλθηκαν να εξυπηρετήσουν το κοινωνικό σύνολο. Μια μικρή αφορμή στάθηκε η βάση της υποτροφίας Πιζάνη. Ένας νέος ήθελε να σπουδάσει. Ο καθηγητής του μίλησε στο γαμπρό του κ. Πιζάνη, τον γνωστό καπνέμπορο και πολιτευτή κ. Θεόδωρο Αρζόγλου, και αυτός πάλι έγραψε στον Πιζάνη.

Η απάντηση ήταν καταπληκτική. «Σκέπτομαι να ιδρύσω μια φοιτητική Εστία στο Αμβούργο, να ποιοι είναι οι όροι μου και να ποιους διορίζω αντιπροσώπους μου στην Ελλάδα».

Σύντομα, απλά, ξεκαθαρισμένα. Οι μεγάλες αποφάσεις παίρνονται σε στιγμές ευλογημένες. Μια τέτοια στιγμή έφτασε για να πλουτισθεί το Ελληνικό πάνθεο των ευεργετών με το όνομα του Όμηρου Πιζάνη!

Και η φοιτητική Εστία ιδρύθηκε τον Απρίλη του 1935. Ένα ολόφωτο σπίτι, κτήμα του κ. Πιζάνη στην οδό Μπραχμσαλέε 7 (Brahmsallee) στο Αμβούργο, επιπλώθηκε, διασκευάστηκε κατάλληλα και άνοιξε τις πόρτες του σε 6 Έλληνες Επιστήμονες. Τώρα ποια η δενδροφυτεμένη αυτή γωνιά του ωραίου Αμβούργου, μεταβλήθηκε σ' ένα πνευματικό Ελληνικό κέντρο απ' το οποίο, μέσα στο γοργό πέρασμα του χρόνου, θα ξεπηδούνε ολοένα τα αγαθά αποτελέσματα μιας ανώτερης χειρονομίας.

Γιατί κάθε ένα ή δύο χρόνια ανανεώνονται τα πρόσωπα και μεγαλώνει ο αριθμός εκείνων που στο Πανευρωπαϊκό αυτό εμπορικό και πνευματικό κέντρο, άνδρωσαν τη σκέψη τους, θεμελίωσαν τις αρχές τους και γιόμισαν τα στήθια τους με την αποδότρα πνευματική πνοή για να ριχθούν οπλισμένοι μαχητές στον ωραίον αγώνα για την κοινωνική διαπαιδαγώγηση και αναγέννηση.

Ανοίγει ένας ακόμη κοντά στους λιγοστούς είναι αλήθεια, δρόμος για τους νέους εκείνους που διψώντας ένα πνευματικό πλατύτερο πέταγμα, ένοιωθαν την έλλειψη των πτερών και έσκυβαν το κεφάλι σε μιαν άδικη μοίρα. Οι Πόντιοι Επιστήμονες μπορούν ποια να ελπίζουν σ' ένα ξάνοιγμα, μπορούν να νοιώσουν τη ζεστασιά που χρειάζεται ο άνθρωπος της επιστήμης και να δημιουργήσουν. Από την άποψη αυτή νομίζω πως πρέπει νάμαστε υπερήφανοι. 

Μ' αυτό όμως δεν θέλω να πω, πως ο κ. Όμηρος Πιζάνης βλέπει τη χειρονομία του μέσα σε στενά τοπικιστικά πλαίσια. Κάθε άλλο. Απόδειξη πως ανάμεσα στους έξι πρώτους σπουδαστές ήσαν μονάχα 2 Πόντιοι (τώρα είναι τρεις), ένας Παλιοελλαδίτης και τρεις Μικρασιάτες!

Δυο λόγια για την έκταση της υποτροφίας. Ο αριστούχος επιστήμονας βρίσκει στην υποτροφία του κ. Πιζάνη: Κατοικία, τροφή, περιποίηση, έξοδα σπουδών (εγγραφής ως και βιβλίων) και ένα μικρό μηνιάτικο επίδομα. 

Αντιπρόσωποι του κ. Πιζάνη στην Ελλάδα είναι: ο σεβασμιότατος Τραπεζούντας και ο εκάστοτε Πρύτανης για τους αποφοίτους του Πανεπιστημίου Θεσ/νίκης.

Προσόντα για την επιτυχία της υποτροφίας είναι: 

α) Αριστούχος Πανεπιστημίου

β) πτωχός 

γ) από καλή οικογένεια και καλής διαγωγής και μεταξύ ισαξίων προτιμούνται κατά σειράν α) οι Πόντιοι β) οι Πρόσφυγες και γ) οι γνωρίζοντες την Γερμανικήν.

Δε θάθελα να κλείσω το σημείωμά μου αυτό χωρίς να πω και δυο λόγια για τον κ. Όμηρο Πιζάνη, μ' όλο που φοβούμαι πως θα προσκρούσω στη γνωστή μετριοφροσύνη και απέχθεια που τρέφει εναντίον οποιασδήποτε έστω και από καλής προθέσεως, συζητήσεως γύρω από το όνομά του.

Ο κ. Όμηρος Πιζάνης είναι Κερασούντιος. Γιος του γνωστού καπετάν Κωνσταντή. Από τον καραβοκύρη και έμπορα πατέρα του, ο κ. Πιζάνης κληρονόμησε λίγα πράγματα. Άφησε πολύ νωρίς την Κερασούντα ξενιτεύτηκε, κοντά στον αδελφό του Χαρίλαο Πιζάνη, και μαζί του εργάστηκε στην Τεργέστη. Από την Τεργέστη τον τράβηξε το μεγάλο λιμάνι του Αμβούργου. 

Εδώ έβαλε τις βάσεις της επιχείρησής του γύρω από τους ξηρούς καρπούς, επιχείρηση που σήμερα είναι εξαπλωμένη σ' όλο τον κόσμο, θεωρείται ένας από τους δύο τρεις μεγαλύτερους εμπόρους της Ευρώπης ξηρών καρπών.

Μέσα στις ατελείωτες σκοτούρες της μεγάλης του επιχείρησης ο Όμηρος Πιζάνης βρίσκει καιρό για να σκεφτεί πάνω σε κοινωφελή ζητήματα. Και είναι ο άνθρωπος που ξέρει να διαθέτη κατά τον καλλίτερο δυνατό τρόπο τους καρπούς της πολύχρονης δουλειάς του. Η φοιτητική Εστία του κ. Πιζάνη είναι ένας αδιάψευστος μάρτυρας. Οι Πόντιοι πρέπει να υπερηφανεύονται για τον συμπατριώτη τους μεγάλο ευεργέτη.

ΤΑΚΗΣ ΜΟΥΖΕΝΙΔΗΣ

 ΑΜΒΟΥΡΓΟ

Ο ευεργέτης Όμηρος Κων. Πισάνης

Ο μεγάλος ευεργέτης του Πόντου Όμηρος Πισάνης γεννήθηκε στην Κερασούντα το 1885 και πέθανε στη Λοζάνη της Ελβετίας το 1972. Σε ηλικία 18 ετών έφυγε από την Κερασούντα και πήγε, πρώτα στην Τεργέστη της Ιταλίας, κοντά στον αδελφό του Χαρίλαο, και κατόπιν στο Αμβούργο, το σπουδαιότερο γερμανικό λιμάνι στον βορρά, όπου άνοιξε εμπορικό γραφείο. Μέσα σε λίγα χρόνια, κατόρθωσε να γίνει ο μεγαλύτερος εισαγωγέας ξηρών καρπών, όχι μόνον από την Κερασούντα, αλλά και από την Τρίπολη, την Τραπεζούντα και από άλλες πόλεις του Πόντου.

Το 1920, όταν το εμπόριο ξηρών καρπών παρουσίασε μεγάλη άνθηση στη Γερμανία, ονομάστηκε «βασιλιάς των ξηρών καρπών».

Ο Πισάνης χρησιμοποίησε την τεράστια περιουσία που απέκτησε, για εθνικοκοινωνικά και φιλανθρωπικά έργα. Μέχρι τον θάνατο του το 1972, έδινε επιδόματα σε περίπου 150 άπορες οικογένειες. Από το 1919, όταν άρχισαν οι διωγμοί των Ελλήνων από τους Τούρκους, βοήθησε οικονομικά πολλούς συμπατριώτες του Κερασούντιους κατά τη διάρκεια της εξορίας τους. Το 1923 έδωσε εντολή στο υποκατάστημα της Εθνικής Τράπεζας, στην Πάτρα, να χορηγεί διάφορα ποσά σε οικογένειες προσφύγων Κερασούντιων. Οι δωρεές και επιχορηγήσεις του ξεπέρασαν τότε το ένα εκατομμύριο δολάρια.

(Βλέπε σχετικό λήμμα του Πάνου Καϊσίδη στην Εγκυκλοπαίδεια του Ποντιακού Ελληνισμού των εκδόσεων Μαλλιάρης — Παιδεία, τόμος 8ος της επανέκδοσης έτους 2007).

Πηγη:Περιοδικό "ΠΟΝΤΙΑΚΑ"