Νάτην η Τραπεζούντα, πρωτεύουσα ιστορική των Κομνηνών γεμάτη εκκλησιές, κάστρα βυζαντινά, τζαμιά κι' ορθοδοξία που από τη μια μεριά της σκαρφαλώνει στον λόφο του "Ποζ Τεπέ" κι' από την άλλη δροσολογιέται ανέμελα στην θάλασσα του Ευξείνου, που πότε χαϊδεύει τις αμμουδιές της καταγάλανη και πότε ανασηκώνεται θυμωμένη, σε κύματα θεόρατα,που σπάζουν και βροντολογούν στα βράχια του γυαλού της.
Σπίτια μικρά, μεγάλα,που οι αυλές τους-πλακόστρωτες αλλού κι αλλού με καρφωμένα βοτσαλάκια λαμποκοπάνε από πάστρα κι' οι κήποι τους ολούθε είναι πνιγμένοι στο λουλούδι, στις συκιές ή τις ροδιές ή τις μανόλιες.
Να το μεϊντάνι με τα μεγάλα καφενεία, όπου σεβάσμιοι Τούρκοι τραβούν μακάριοι τους ναργιλέδες, κι οι δρόμοι με τα μαγαζιά τα σεκερτζίδικα με τα πολύχρωμα ζαχαρωτά, τα χαλβατζίδικα με τους πελώριους άσπρους χαλβάδες ,τις λεμονάδες, τα σερμπέτια και πέρα τα κεμπαπτζίδικα με τα ντονέρ κεμπάπια, όπου ο κεμπαπτζής ξεσπά μερακλωμένος σε κραυγές:
-Βάι,βάι,βάϊ!..
Μπαρμπέρικα με τις κρεμαστές αυλαίες από χάντρες, φίσκα τα μπακάλικα και τα μανάβικα απ'του πουλιού του γάλα, βουτυράτα,τυριά, φρούτα σωροί και ζαρζαβατικά της πλούσιας γης, ψαράδικα με τα λαχταριστά μπαρμπούνια και τα καλκάνια του Ευξείνου, γεμάτοι οι δρόμοι από τα φέσια -Τούρκοι και Ρωμιοί -κι από τις φωνακλάδικες κραυγές των γυρολόγων:
-Λιμοναντά τουρ μπουζ γκιπίίίί!... «Παγωμένη είναι η λεμονάδα,αλλά και κρύο το «αϊράνι»-δροσιστικό πιοτό από το γιαούρτι:
-Αϊράν, σοούκ τουουουρ!...
Πεντακάθαρα είναι τα μεγάλα εστιατόρια στο μεϊντάνι -τραπέζια με κάτασπρα τραπεζομάντιλα έξω στον δρόμο -που έχουν τόσο γούστο στις μέρες του ραμαζανιού. Νηστικοί τότε, οι Τούρκοι όλη τη μέρα,αμίλητοι,κατσούφηδες,τρέχουν μόλις αρχίσει να σουρουπώνει και στρώνονται νωρίς-νωρίς να πιάσουν θέση, παραγγέλνουν τα φαγιά τους, αλλά δεν τ'αγγίζουν,περιμένουν.Όπου ξαφνικά αντιλαλεί στην πόλη το κανόνι:
-Μπούούούούμ!..
Και τότε πέφτουν σαν τρελοί στα πιάτα ολούθε, σ' όλα τα εστιατόρια, στα μαγέρικα, στα σπίτια και γίνεται μύλος και θρήνος στα πιλάφια στα ιμάμ μπαϊλντί, στα παχιά κρέατα και τις σάλτσες -αμάν,αμάν!μαχαίρια, πηρούνια,κουτάλια και σαγόνια...τι οργασμός! Όσο μακρύτερα πάει η θύμηση ,τόσο πιο καθαρά βλέπει τις εικόνες-εκεί στον κεντρικό δρόμο προς το λιμάνι και το τελωνείο ξανοίγει το μαγαζί του πατέρα με τα τενεδιώτικα κρασιά και την ταμπέλα από πάνω:ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑΤΟΠΩΛΕΙΟΝ Η ΩΡΑΙΑ ΤΕΝΕΔΟΣ.
Κυρίαρχη μορφή εκεί μέσα ο πατέρας, με το καλοσυνάτο πρόσωπο, όρθιος, σοβαρός, μπροστά στον πάγκο να περιποιείται τους πελάτες , αλλά χωρίς να ξεκολλά το μάτι απ'τον γυιό, που καθισμένος στην πόρτα φυλλομετρά το αλφαβητάριό του και θαυμάζει τα θεάματα του δρόμου.
Πόσα και πόσα θεάματα, αλήθεια, αλλά το πιο μαγευτικό απ' όλα είναι σίγουρα εκείνες οι καμήλες κι' όταν ακούεται από μακριά το καραβάνι που ζυγώνει, τινάζεται απ'την καρέκλα του ο μικρός και τρέχει με τ'άλλα τα παιδιά που αφήνουν χαρούμενες φωνές:
-Τα καμέλια! τα καμέλια!
Ντιν,νταν,ντουν οι πελώριες κουδούνες -πέρα απ'το Ερζερούμ μας έρχονται- πόσο ξεκούραστες. Ψηλές και λιγνοπόδαρες,με τις πλατιές πατούσες,τον μακρύ κυματιστό λαιμό κι ένα κεφάλι μακρουλό στην άκρη-το στόμα όλο να μασά -περνάνε με το πάσο τους σε μια ατελείωτη σειρά, στρέφοντας την κεφάλα πότε από δω και πότε από εκεί , με μια μακάρια αδιαφορία.
Εκεί στη γωνία του δρόμου είναι ο φούρνος με τα κάτασπρα ψωμιά, όπου οι «φουρουντζήδες» δουλεύουν το ζυμάρι ασταμάτητα επάνω σε πλατιές αλευρωμένες τάβλες και πλάθουν γρήγορα- μαέστροι στην δουλειά τα πεϊνιρλία, τα τιρνακλία, τους τοπχανάδες που μπαίνουν αμέσως επάνω στα μακριά τους φτυάρια και -τακ-ρίχνονται πλάι στη φωτιά, μεθοδικά , προσεκτικά, για να βγούν σε λίγο ροδοψημένα, μοσχομυριστά.
Συγκινημένη η θύμηση παίρνει τους δρόμους και περπατά: Ρωμαίικες γειτονιές, τούρκικοι μαχαλάδες, τζαμιά και μιναρέδες που λογχίζουν τον αέρα αλλά και εκκλησιές, πόσες εκκλησιές! Περιοχές ολόκληρες της πόλης όλο ελληνισμός,χωρίς κανένα Τούρκο. Βραδιάζει.Και να που εκεί ψηλά στον μιναρέ πρόβαλε ο «μολλάς», που με το ένα χέρι στο αυτί διαλαλεί στα πέρατα του κόσμου, ότι ένας είναι ο Αλλάχ και προφήτης του ο Μωάμεθ.
Αλλλάάάάά΄χ
μπίρ Αλάάάάάάχ!...
Αλλά η απάντηση έρχεται από το πλήθος καμπαναριά που χαλούν τον κόσμο με τις γλυκόλαλες καμπάνες , απ΄όπου δοξολογείται ο αληθινός θεός των Χριστιανών και προσκαλούνται οι πιστοί στις εκκλησιές, όπου οδεύουν- ολόκληρος λαός-με πίστη και κατάνυξη, Κυριακές, γιορτές, εωθινά, εσπερινούς, Χριστούγεννα και Πάσχα.
-Εδώ;
Θεέ μου,τι ανοιχτόκαρδα πόση απεραντοσύνη-ο γιαλός μας! Πέρα προς την ανατολή τ' ωραίο «Γκιουζέλ σαράι» μ' απείραχτα τα τείχη των Κομνηνών και προς την δύση τα μεγάλα βράχια, απ' όπου πηδάμε στο νερό τα καλοκαίρια ή και κρυφοκυτάμε καμιά φορά τα χανουμάκια, που έρχονται και κρύβονται εκεί να κολυμπήσουν και δεν βγάζουν βέβαια , μόνο το φερετζέ τους για να δροσιστούν...
Να κι ο Άη Γρηγόρης, η μεγαλόπρεπη μητροπολιτική μας εκκλησιά, όπου ο μητροπολίτης Χρύσανθος δεν αφήνει σχεδόν καμιά Κυριακή χωρίς να θυμηθεί στο κήρυγμά του, τους θρυλικούς «μυρίους»του Ξενοφώντος που από τα ψηλά βουνά της Τραπεζούντας αντίκρυσαν το γαλάζιο πέλαγος και φώναξαν:
—Θάλαττα Θάλαττα!
Εδώ στην Τραπεζούντα κατέβηκαν κι' εδώ σε τούτον τον γυαλό λουστήκαν ύστερα από πολλές περιπλανήσεις, μάχες, δοκιμασίες-λέει ο Δεσπότης -αιώνων ιστορία ελληνική έχει η πόλη τούτη , όλα το μαρτυρούν, αρχαίοι συγγραφείς, αρχαία τείχη και κάστρα, τάφοι αυτοκρατόρων, εκκλησιές και προ πάντων ο λαός ο ριζωμένος στ' άγια τούτα χώματα , που τα ποτίζει με δάκρυ και ιδρώτα και συνεχίζει από γενιά σε γενιά την προαιώνια ιστορία της Ελλάδας.
Κοιτάζω τον πατέρα μου δακρύζει...
-Γιατί πατέρα;
Σκύβει πολύ ο πατέρας μου για να με φτάσει..
—Σώπα παιδί μου, τα καλά παιδιά δεν μιλάνε στην εκκλησιά.
Κι' ενώ σκουπίζει τα μάτια του με το μαντήλι:
-Άμα θα μεγαλώσεις,θα καταλάβεις.
Πολλά είν' αυτά που δεν καταλαβαίνω ακόμα κι όχι μονάχα έξω, αλλά και μέσα στο ίδιο μας το σπίτι, όπως εκείνα τα περίεργα κάδρα με τα παράξενα πρόσωπα που βρίσκονται κρεμασμένα τριγύρω στο σαλόνι μας- τα τόσο αγριωπά- άλλος με περικεφαλαία, άλλος με πιστόλες και μαχαίρες, άλλος με μακρυά κυματιστά μαλλιά κι όλοι τους με μάτια φλογερά, με άφθονα γένια και μουστάκια, αν και μπορώ να διαβάζω χωρίς κόπο τα ονόματα που είναι γραμμένα από κάτω: ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ, ΜΙΑΟΥΛΗΣ, ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗΣ, ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΙΑΚΟΣ, ΟΔΥΣΣΕΥΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ, ΡΗΓΑΣ ΦΕΡΡΑΙΟΣ κτλ.
Στην γιορτή του πατέρα μου, που έρχονται και Τούρκοι , φίλοι και πελάτες του ,για να του πουν «χρόνια πολλά», κοιτάζουν και κείνοι με μεγάλη απορία όλα αυτά τα κάδρα και ρωτούν:
—Κυρ Γιάννη,γιάχο,τι είναι όλοι τούτοι;
—Συγγενείς μου είναι, Χασάν εφέντη.
—Μεγάλο συγγενολόι έχεις, κυρ Γιάννη.
—Ναι, όλους τους συγγενείς μου τους έχω εδώ.Μακρινούς και κοντινούς.
—Ασκ ολσούν κυρ Γιάννη, καλός άνθρωπος είσαι για ν' αγαπάς έτσι όλο σου το σόϊ!
Σε μένα, όμως, ο πατέρας μου κάποτε έδωσε μια άλλη εξήγηση:
-Αυτοί, παιδί μου, είναι εκείνοι που έδωσαν στην Ελλάδα μας την λευτεριά.
—Και τι θα πει, λευτεριά;
Αναστέναξε εκείνος:
-Άμα μεγαλώσεις θα το μάθεις.
Όταν βρίσκεσαι σε μια ηλικία που σκύβει πολύ ο πατέρας σου για να σε φτάσει, δεν μπορείς να νοιώσεις την σημασία της λέξης "λευτεριά". Τα χρόνια εκείνα, άλλωστε , παίζαμε με τα "τουρκοπούλια» κι όταν μας δέρναμε, τα δέρναμε, χωρίς κανένα φόβο. Αργότερα ήταν αλλιώς.
Τότε, όμως, όλα ήσαν όμορφα, κι' ο κόσμος γύρω μας ένας σωστός παράδεισος. Θα πρέπει να ήμουν πάρα πολύ μικρός τον καιρό που ο κόσμος ήτανε παράδεισος, αφού όταν ξεκινούσαμε για την εξοχή, το καλοκαίρι, ερχόντουσαν τ'άλογα στην πόρτα μας κι' ένα απ' αυτά το φόρτωναν με δυο πελώρια καλάθια και μέσα στα καλάθια στρώναν κουβέρτες, σεντόνια, μαξιλάρια και βάζανε στο ένα τη μια αδελφή μου και στ' άλλο εμένα.
Κι ύστερα ξεκινούσαν τ' άλογα —τζου,τζου, οι αγωγιάτες—μπροστά η μητέρα, πίσω η γιαγιά, κι' εγώ στο αναπαυτικό καλάθι μου πότε κοιμόμουν τρισευτυχισμένος και πότε ξυπνούσα κι έβλεπα τα τόσα όμορφα και θαυμαστά του μαγικού εκείνου ταξιδιού, βουνά, φαράγγια, δέντρα, ποτάμια και γεφύρια -τζου,τζου— κι αλλού ολόκληρους ουρανούς από θεόρατα πλατάνια, βελανιδιές νερά ολόδροσα που ξεπηδούσαν απ'τη γη και μυρωδιές ζαλιστικές που έφερνε ο αέρας απ' τα χωράφια, τα καπνά, τις φουντουκιές, απ' τα λουλουδισμένα δέντρα.
Στα πλευρά του βουνού σκαμμένο το μονοπάτι -κάτω γκρεμός και βούιζε το ποτάμι— κατέβαινε, όμως άφοβα η γιαγιά και μάζευε εκείνα τα χρυσοκίτρινα λουλουδάκια που μύριζαν τόσο όμορφα και τα βάζαμε ξερά πλάι στα εικονίσματα όλον τον χρόνο.
-Της Παναγιάς τα δάκρυα.
Και γιατί,γιαγιά τα λένε της Παναγιάς τα δάκρυα;
Γιατί παιδάκι μου...«όνταν εσταύρωσαν τον Χριστόν οι Εβραίοι, η Παναΐα έκλαιεν κι όπου έσταζαν τα δάκρυά της φυτρώνανε λουλούδια, να αυτά.
—Επέρασεν n Παναΐα από εδώ;
—Επέρασεν!
Αυτό το έλεγε με μεγάλη σιγουριά η γιαγιά—καμιά αμφιβολία δεν υπήρχε— πως ήταν δυνατόν, άλλωστε, να είχε περάσει η Παναγιά από εκεί, αφού μέναν ακόμη τα δάκρυα της ανθισμένα κι αφού πέρα εκεί, στις άγριες βουνοκορφές, υπήρχε και το μοναστήρι της—της Παναγίας Σουμελά-και το άγιο εικόνισμά της , που τόσα θαύματα είχε κάνει;
Bρισκόταν τάχα κανένας χριστιανός που να μην ήξερε την ιστορία εκείνου του μοναστηριού;Αν ήταν δυνατόν!Όλοι το ξέραν ότι εδώ και αιώνες, καθώς περνούσε μια φορά με τον στρατό του από κει ένας άγριος σουλτάνος, είδε το μοναστήρι κρεμασμένο εκεί ψηλά, στην αγκαλιά του θεού, απόρησε και ρώτησε:
-Αλλάχ, Αλλάχ, τι είναι εκείνο εκεί;
-Μοναστήρι χριστιανικό, ώ πολυχρονεμένε μας, του είπαν.
Θύμωσε ο σουλτάνος και διέταξε:
-Να το κάψετε αμέσως!
Τρέχουν οι άνθρωπο του να το κάψουν, αλλά την ίδια στιγμή πέφτει ξερός ο σουλτάνος , χτυπιέται και βγάζει αφρούς από το στόμα.
-Έλεος, έλεος, αμάν!.. φωνάζει, σταματάτε, σταματάτε, μη το πειράξετε το μοναστήρι.
Δεν κάψανε το μοναστήρι οι άνθρωποι του και ο σουλτάνος αμέσως έγινε καλά κι' έδωσε καινούργια διαταγή να το χρυσώσουν όλο, κι' αυτό και την εικόνα της Παναγιάς. Και από τότε , όλοι οι σουλτάνοι μαθαίνοντας τα θαύματα της Παναγιάς, όλο και του δίναν τιμές και δικαιώματα κι' έτσι η Παναγία η Σουμελά έζησε απείραχτη μέσα στους αιώνες. Αυτά κι' άλλα τέτοια πολύ χοντρά παραμύθια, έλεγε η γιαγιά. Αλλά και πάρα πολλές αλήθειες.
Δημήτριος Ψαθάς
Σπίτια μικρά, μεγάλα,που οι αυλές τους-πλακόστρωτες αλλού κι αλλού με καρφωμένα βοτσαλάκια λαμποκοπάνε από πάστρα κι' οι κήποι τους ολούθε είναι πνιγμένοι στο λουλούδι, στις συκιές ή τις ροδιές ή τις μανόλιες.
Να το μεϊντάνι με τα μεγάλα καφενεία, όπου σεβάσμιοι Τούρκοι τραβούν μακάριοι τους ναργιλέδες, κι οι δρόμοι με τα μαγαζιά τα σεκερτζίδικα με τα πολύχρωμα ζαχαρωτά, τα χαλβατζίδικα με τους πελώριους άσπρους χαλβάδες ,τις λεμονάδες, τα σερμπέτια και πέρα τα κεμπαπτζίδικα με τα ντονέρ κεμπάπια, όπου ο κεμπαπτζής ξεσπά μερακλωμένος σε κραυγές:
-Βάι,βάι,βάϊ!..
Μπαρμπέρικα με τις κρεμαστές αυλαίες από χάντρες, φίσκα τα μπακάλικα και τα μανάβικα απ'του πουλιού του γάλα, βουτυράτα,τυριά, φρούτα σωροί και ζαρζαβατικά της πλούσιας γης, ψαράδικα με τα λαχταριστά μπαρμπούνια και τα καλκάνια του Ευξείνου, γεμάτοι οι δρόμοι από τα φέσια -Τούρκοι και Ρωμιοί -κι από τις φωνακλάδικες κραυγές των γυρολόγων:
-Λιμοναντά τουρ μπουζ γκιπίίίί!... «Παγωμένη είναι η λεμονάδα,αλλά και κρύο το «αϊράνι»-δροσιστικό πιοτό από το γιαούρτι:
-Αϊράν, σοούκ τουουουρ!...
Πεντακάθαρα είναι τα μεγάλα εστιατόρια στο μεϊντάνι -τραπέζια με κάτασπρα τραπεζομάντιλα έξω στον δρόμο -που έχουν τόσο γούστο στις μέρες του ραμαζανιού. Νηστικοί τότε, οι Τούρκοι όλη τη μέρα,αμίλητοι,κατσούφηδες,τρέχουν μόλις αρχίσει να σουρουπώνει και στρώνονται νωρίς-νωρίς να πιάσουν θέση, παραγγέλνουν τα φαγιά τους, αλλά δεν τ'αγγίζουν,περιμένουν.Όπου ξαφνικά αντιλαλεί στην πόλη το κανόνι:
-Μπούούούούμ!..
Και τότε πέφτουν σαν τρελοί στα πιάτα ολούθε, σ' όλα τα εστιατόρια, στα μαγέρικα, στα σπίτια και γίνεται μύλος και θρήνος στα πιλάφια στα ιμάμ μπαϊλντί, στα παχιά κρέατα και τις σάλτσες -αμάν,αμάν!μαχαίρια, πηρούνια,κουτάλια και σαγόνια...τι οργασμός! Όσο μακρύτερα πάει η θύμηση ,τόσο πιο καθαρά βλέπει τις εικόνες-εκεί στον κεντρικό δρόμο προς το λιμάνι και το τελωνείο ξανοίγει το μαγαζί του πατέρα με τα τενεδιώτικα κρασιά και την ταμπέλα από πάνω:ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑΤΟΠΩΛΕΙΟΝ Η ΩΡΑΙΑ ΤΕΝΕΔΟΣ.
Κυρίαρχη μορφή εκεί μέσα ο πατέρας, με το καλοσυνάτο πρόσωπο, όρθιος, σοβαρός, μπροστά στον πάγκο να περιποιείται τους πελάτες , αλλά χωρίς να ξεκολλά το μάτι απ'τον γυιό, που καθισμένος στην πόρτα φυλλομετρά το αλφαβητάριό του και θαυμάζει τα θεάματα του δρόμου.
Πόσα και πόσα θεάματα, αλήθεια, αλλά το πιο μαγευτικό απ' όλα είναι σίγουρα εκείνες οι καμήλες κι' όταν ακούεται από μακριά το καραβάνι που ζυγώνει, τινάζεται απ'την καρέκλα του ο μικρός και τρέχει με τ'άλλα τα παιδιά που αφήνουν χαρούμενες φωνές:
-Τα καμέλια! τα καμέλια!
Ντιν,νταν,ντουν οι πελώριες κουδούνες -πέρα απ'το Ερζερούμ μας έρχονται- πόσο ξεκούραστες. Ψηλές και λιγνοπόδαρες,με τις πλατιές πατούσες,τον μακρύ κυματιστό λαιμό κι ένα κεφάλι μακρουλό στην άκρη-το στόμα όλο να μασά -περνάνε με το πάσο τους σε μια ατελείωτη σειρά, στρέφοντας την κεφάλα πότε από δω και πότε από εκεί , με μια μακάρια αδιαφορία.
Εκεί στη γωνία του δρόμου είναι ο φούρνος με τα κάτασπρα ψωμιά, όπου οι «φουρουντζήδες» δουλεύουν το ζυμάρι ασταμάτητα επάνω σε πλατιές αλευρωμένες τάβλες και πλάθουν γρήγορα- μαέστροι στην δουλειά τα πεϊνιρλία, τα τιρνακλία, τους τοπχανάδες που μπαίνουν αμέσως επάνω στα μακριά τους φτυάρια και -τακ-ρίχνονται πλάι στη φωτιά, μεθοδικά , προσεκτικά, για να βγούν σε λίγο ροδοψημένα, μοσχομυριστά.
Συγκινημένη η θύμηση παίρνει τους δρόμους και περπατά: Ρωμαίικες γειτονιές, τούρκικοι μαχαλάδες, τζαμιά και μιναρέδες που λογχίζουν τον αέρα αλλά και εκκλησιές, πόσες εκκλησιές! Περιοχές ολόκληρες της πόλης όλο ελληνισμός,χωρίς κανένα Τούρκο. Βραδιάζει.Και να που εκεί ψηλά στον μιναρέ πρόβαλε ο «μολλάς», που με το ένα χέρι στο αυτί διαλαλεί στα πέρατα του κόσμου, ότι ένας είναι ο Αλλάχ και προφήτης του ο Μωάμεθ.
Αλλλάάάάά΄χ
μπίρ Αλάάάάάάχ!...
Αλλά η απάντηση έρχεται από το πλήθος καμπαναριά που χαλούν τον κόσμο με τις γλυκόλαλες καμπάνες , απ΄όπου δοξολογείται ο αληθινός θεός των Χριστιανών και προσκαλούνται οι πιστοί στις εκκλησιές, όπου οδεύουν- ολόκληρος λαός-με πίστη και κατάνυξη, Κυριακές, γιορτές, εωθινά, εσπερινούς, Χριστούγεννα και Πάσχα.
-Εδώ;
 |
| Παναγία Χρυσοκέφαλος |
Θεέ μου,τι ανοιχτόκαρδα πόση απεραντοσύνη-ο γιαλός μας! Πέρα προς την ανατολή τ' ωραίο «Γκιουζέλ σαράι» μ' απείραχτα τα τείχη των Κομνηνών και προς την δύση τα μεγάλα βράχια, απ' όπου πηδάμε στο νερό τα καλοκαίρια ή και κρυφοκυτάμε καμιά φορά τα χανουμάκια, που έρχονται και κρύβονται εκεί να κολυμπήσουν και δεν βγάζουν βέβαια , μόνο το φερετζέ τους για να δροσιστούν...
Να κι ο Άη Γρηγόρης, η μεγαλόπρεπη μητροπολιτική μας εκκλησιά, όπου ο μητροπολίτης Χρύσανθος δεν αφήνει σχεδόν καμιά Κυριακή χωρίς να θυμηθεί στο κήρυγμά του, τους θρυλικούς «μυρίους»του Ξενοφώντος που από τα ψηλά βουνά της Τραπεζούντας αντίκρυσαν το γαλάζιο πέλαγος και φώναξαν:
—Θάλαττα Θάλαττα!
Εδώ στην Τραπεζούντα κατέβηκαν κι' εδώ σε τούτον τον γυαλό λουστήκαν ύστερα από πολλές περιπλανήσεις, μάχες, δοκιμασίες-λέει ο Δεσπότης -αιώνων ιστορία ελληνική έχει η πόλη τούτη , όλα το μαρτυρούν, αρχαίοι συγγραφείς, αρχαία τείχη και κάστρα, τάφοι αυτοκρατόρων, εκκλησιές και προ πάντων ο λαός ο ριζωμένος στ' άγια τούτα χώματα , που τα ποτίζει με δάκρυ και ιδρώτα και συνεχίζει από γενιά σε γενιά την προαιώνια ιστορία της Ελλάδας.
Κοιτάζω τον πατέρα μου δακρύζει...
-Γιατί πατέρα;
Σκύβει πολύ ο πατέρας μου για να με φτάσει..
—Σώπα παιδί μου, τα καλά παιδιά δεν μιλάνε στην εκκλησιά.
Κι' ενώ σκουπίζει τα μάτια του με το μαντήλι:
-Άμα θα μεγαλώσεις,θα καταλάβεις.
Πολλά είν' αυτά που δεν καταλαβαίνω ακόμα κι όχι μονάχα έξω, αλλά και μέσα στο ίδιο μας το σπίτι, όπως εκείνα τα περίεργα κάδρα με τα παράξενα πρόσωπα που βρίσκονται κρεμασμένα τριγύρω στο σαλόνι μας- τα τόσο αγριωπά- άλλος με περικεφαλαία, άλλος με πιστόλες και μαχαίρες, άλλος με μακρυά κυματιστά μαλλιά κι όλοι τους με μάτια φλογερά, με άφθονα γένια και μουστάκια, αν και μπορώ να διαβάζω χωρίς κόπο τα ονόματα που είναι γραμμένα από κάτω: ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ, ΜΙΑΟΥΛΗΣ, ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗΣ, ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΙΑΚΟΣ, ΟΔΥΣΣΕΥΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ, ΡΗΓΑΣ ΦΕΡΡΑΙΟΣ κτλ.
Στην γιορτή του πατέρα μου, που έρχονται και Τούρκοι , φίλοι και πελάτες του ,για να του πουν «χρόνια πολλά», κοιτάζουν και κείνοι με μεγάλη απορία όλα αυτά τα κάδρα και ρωτούν:
—Κυρ Γιάννη,γιάχο,τι είναι όλοι τούτοι;
—Συγγενείς μου είναι, Χασάν εφέντη.
—Μεγάλο συγγενολόι έχεις, κυρ Γιάννη.
—Ναι, όλους τους συγγενείς μου τους έχω εδώ.Μακρινούς και κοντινούς.
—Ασκ ολσούν κυρ Γιάννη, καλός άνθρωπος είσαι για ν' αγαπάς έτσι όλο σου το σόϊ!
Σε μένα, όμως, ο πατέρας μου κάποτε έδωσε μια άλλη εξήγηση:
-Αυτοί, παιδί μου, είναι εκείνοι που έδωσαν στην Ελλάδα μας την λευτεριά.
—Και τι θα πει, λευτεριά;
Αναστέναξε εκείνος:
-Άμα μεγαλώσεις θα το μάθεις.
Όταν βρίσκεσαι σε μια ηλικία που σκύβει πολύ ο πατέρας σου για να σε φτάσει, δεν μπορείς να νοιώσεις την σημασία της λέξης "λευτεριά". Τα χρόνια εκείνα, άλλωστε , παίζαμε με τα "τουρκοπούλια» κι όταν μας δέρναμε, τα δέρναμε, χωρίς κανένα φόβο. Αργότερα ήταν αλλιώς.
Τότε, όμως, όλα ήσαν όμορφα, κι' ο κόσμος γύρω μας ένας σωστός παράδεισος. Θα πρέπει να ήμουν πάρα πολύ μικρός τον καιρό που ο κόσμος ήτανε παράδεισος, αφού όταν ξεκινούσαμε για την εξοχή, το καλοκαίρι, ερχόντουσαν τ'άλογα στην πόρτα μας κι' ένα απ' αυτά το φόρτωναν με δυο πελώρια καλάθια και μέσα στα καλάθια στρώναν κουβέρτες, σεντόνια, μαξιλάρια και βάζανε στο ένα τη μια αδελφή μου και στ' άλλο εμένα.
Κι ύστερα ξεκινούσαν τ' άλογα —τζου,τζου, οι αγωγιάτες—μπροστά η μητέρα, πίσω η γιαγιά, κι' εγώ στο αναπαυτικό καλάθι μου πότε κοιμόμουν τρισευτυχισμένος και πότε ξυπνούσα κι έβλεπα τα τόσα όμορφα και θαυμαστά του μαγικού εκείνου ταξιδιού, βουνά, φαράγγια, δέντρα, ποτάμια και γεφύρια -τζου,τζου— κι αλλού ολόκληρους ουρανούς από θεόρατα πλατάνια, βελανιδιές νερά ολόδροσα που ξεπηδούσαν απ'τη γη και μυρωδιές ζαλιστικές που έφερνε ο αέρας απ' τα χωράφια, τα καπνά, τις φουντουκιές, απ' τα λουλουδισμένα δέντρα.
Στα πλευρά του βουνού σκαμμένο το μονοπάτι -κάτω γκρεμός και βούιζε το ποτάμι— κατέβαινε, όμως άφοβα η γιαγιά και μάζευε εκείνα τα χρυσοκίτρινα λουλουδάκια που μύριζαν τόσο όμορφα και τα βάζαμε ξερά πλάι στα εικονίσματα όλον τον χρόνο.
-Της Παναγιάς τα δάκρυα.
Και γιατί,γιαγιά τα λένε της Παναγιάς τα δάκρυα;
Γιατί παιδάκι μου...«όνταν εσταύρωσαν τον Χριστόν οι Εβραίοι, η Παναΐα έκλαιεν κι όπου έσταζαν τα δάκρυά της φυτρώνανε λουλούδια, να αυτά.
—Επέρασεν n Παναΐα από εδώ;
—Επέρασεν!
 |
| Χρύσανθος |
Αυτό το έλεγε με μεγάλη σιγουριά η γιαγιά—καμιά αμφιβολία δεν υπήρχε— πως ήταν δυνατόν, άλλωστε, να είχε περάσει η Παναγιά από εκεί, αφού μέναν ακόμη τα δάκρυα της ανθισμένα κι αφού πέρα εκεί, στις άγριες βουνοκορφές, υπήρχε και το μοναστήρι της—της Παναγίας Σουμελά-και το άγιο εικόνισμά της , που τόσα θαύματα είχε κάνει;
Bρισκόταν τάχα κανένας χριστιανός που να μην ήξερε την ιστορία εκείνου του μοναστηριού;Αν ήταν δυνατόν!Όλοι το ξέραν ότι εδώ και αιώνες, καθώς περνούσε μια φορά με τον στρατό του από κει ένας άγριος σουλτάνος, είδε το μοναστήρι κρεμασμένο εκεί ψηλά, στην αγκαλιά του θεού, απόρησε και ρώτησε:
-Αλλάχ, Αλλάχ, τι είναι εκείνο εκεί;
-Μοναστήρι χριστιανικό, ώ πολυχρονεμένε μας, του είπαν.
Θύμωσε ο σουλτάνος και διέταξε:
-Να το κάψετε αμέσως!
Τρέχουν οι άνθρωπο του να το κάψουν, αλλά την ίδια στιγμή πέφτει ξερός ο σουλτάνος , χτυπιέται και βγάζει αφρούς από το στόμα.
-Έλεος, έλεος, αμάν!.. φωνάζει, σταματάτε, σταματάτε, μη το πειράξετε το μοναστήρι.
Δεν κάψανε το μοναστήρι οι άνθρωποι του και ο σουλτάνος αμέσως έγινε καλά κι' έδωσε καινούργια διαταγή να το χρυσώσουν όλο, κι' αυτό και την εικόνα της Παναγιάς. Και από τότε , όλοι οι σουλτάνοι μαθαίνοντας τα θαύματα της Παναγιάς, όλο και του δίναν τιμές και δικαιώματα κι' έτσι η Παναγία η Σουμελά έζησε απείραχτη μέσα στους αιώνες. Αυτά κι' άλλα τέτοια πολύ χοντρά παραμύθια, έλεγε η γιαγιά. Αλλά και πάρα πολλές αλήθειες.
"Η ΓΗ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ"
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου